Çocuklarda Yaralanma - Kas ve İskelet Yaralanmaları - Çocuklarda Kırık Tedavisi - Kemik Kırıkları



Çocukların meraklı ve heyecanlı karakterleri, bitmek tükenmek bilmeyen enerjileri ve dikkatsizlikleri onları travmaya yatkın hale getirir. Dolayısıyla, kas-iskelet sistemi travmaları çocuklarda sık görülür. Travmalı hastalardaki tedavi prensiplerinin çoğu, çocuklar için de geçerlidir. Ancak çocuk iskeletinin anatomik, mekanik ve fizyolojik yönlerden farklı olması nedeniyle çocuk kırıklarında erişkin kırıklarından farklı özellikler görülür.Çocuklara özgü kırıklar
Çocuk kemikleri, erişkin kemiğine göre daha esnektir ve periost adı verilen kemik zarı tabakası erişkinlere göre çok daha kalındır. Bu nedenle erişkinde tam kırığa neden olabilecek bazı travmalar, çocuklarda kemikte bükülme ve özgün kırıklara yol açabilmektedir.

Kemik Bükülmesi (plastik deformasyon): Genellikle kol kemiklerinde görülür. Düz olması gereken kemik, travma sonucu bükülmüştür. Bu tip sorunu ancak ortopedi uzmanları ayırt edebilir. Şüpheli durumda karşı tarafın röntgeni çekilmeli ve karşılaştırılmalıdır.

Torus kırığı: Kemiğin esnek ve yumuşak olması nedeniyle, ekseni boyunca gelen yükler sonucunda akordeon gibi kendi içine katlanması ile oluşur. Çoğunlukla, el bileği ve ayak bileğinde oluşur.

Yeşil ağaç kırığı: Yeni dikilmiş bir fidanın dallarına benzeyen çocuk kemiklerinin kırıkları da yeşil ağacın kırığına benzeyebilir. Bu kırık tipinde kemiğin bir tarafı kırılırken karşı tarafı sağlam kalır ve bükülür. Tedavi sırasında sağlam kalan tarafta kırılmalı ve kemiğin şekli düzeltilmelidir. Aksi takdirde eğilme nüksedebilir.

Tam kırık: Yüksek enerjili travmalar ile ortaya çıkar. Kırılan kemik tam olarak ayrışmıştır. Daha çok bükülme veya rotasyon (döndürme) tipi travmalar ile ortaya çıkar.

Büyüme plağı kırıkları ve kusurlu büyüme:

Büyüme plağı (fiz) uzun kemiklerin ekleme yakın uçlarında yer alan ve kemiğin büyümesini sağlayan kıkırdak yapılardır. Bu yapılar, yerine ve cinsiyete göre değişiklikler göstermekle birlikte 16-21 yaşlarına kadar aktiftir. Büyüme plakları, eklemlere yakın bölgede yer aldığı için, travmaya uğrama olasılığı yüksektir. Kemikten daha yumuşak yapıda olduğu için; ayrışma, zedelenme veya kırık oluşması kemikten daha kolay olur. Tüm çocukluk çağı kırıklarının %15-20’si fiz bölgesinde görülür. Ayrıca, röntgen görüntüsü itibariyle, tecrübeli olmayan gözler, büyüme plağını kırık ile karıştırabilirler veya tam tersi olarak kırığı, fiz zannedebilirler. Yine bu durumda ortopedi uzmanının röntgeni değerlendirmesi gerektiğini hatırlatmalıyız. Büyüme plağı kırıklarının tedavisinde anatomik redüksiyon, yani kırık öncesi duruma getirilmesi ve bu durumda sabit şarttır. Bu amaca ulaşmak için gerekirse cerrahi tedavi uygulanır ve alçı ile tespit yapılır. Ancak tüm çabalara rağmen büyüme plağı bazen geri dönüşümsüz hasar görebilir. Bu durumda o kol veya bacakta kısalık ve/veya eğrilik oluşabilir.

Fiz kırığı olan çocuklar büyüme çağı tamamlanıncaya kadar belli aralıklarla iyileştikten sonra da röntgenle kontrol edilmelidir. Büyüme kusuru görüldüğü takdirde gerekli müdahaleler yapılarak hastanın ileri yaşlarda oluşabilecek sakatlığı önlenebilir.

Çocukluk çağı kırıklarında kaynama özellikleri:

Çocuk kemiklerinin kanlanması iyi, hücresel aktivitesi yüksektir. Bu nedenle çocuk kırıkları çabuk kaynar. Kırığın yeri büyüme plağı bölgesine ne kadar yakınsa iyileşmesi o kadar hızlıdır. Kırıkların remodelasyon (yeniden şekillenme) kapasitesi yaşla ters orantılıdır. Küçük yaştaki çocukların kırıkları röntgende kötü pozisyondaymış gibi görünse de zaman içinde şaşırtıcı biçimde remodele olarak düzgün bir şekil alır. Ancak çocuk kırıklarında hangi kusurlu kaynamanın düzelebileceğini bilmek önemlidir. Çünkü zamanla düzelme kapasitesini aşacak tarzda bir şekil bozukluğu, başlangıçta gerekirse cerrahi olarak düzeltilmelidir. Diğer taraftan, zamanla düzelecek bir kusur için ameliyat yapmak gereksiz cerrahi sorunlara kapı açmak anlamına gelir.

Genel olarak, iyi remodele olan kusurlar şunlardır: Büyüme plağına yakın kusurlar, eklemin hareket düzlemindeki açılanmalar, pazı kemiğinin (humerusun) üst ucu (omuza yakın kısmı), uyluk kemiğinin (femurun) dize yakın kısmı, el bileğine yakın kırıklar. Kırık uçlarının yan yana gelerek açısal bozulma olmaksızın kemik boyunu kısaltacak şekilde kaynaması; veya kısalma ve açısal bozulma olmaksızın kırık uçlarının tam karşı karşıya gelmemesi (translasyon) hallerinde zaman içinde hiç iz kalmadan düzelme (remodelasyon) sağlanabilir. Açılanmanın olduğu durumlarda yaşa ve kırığın yerine göre kemiğin belirli remodelasyon kapasitesi vardır. Bu durumda en iyi kararı ortopedi uzmanınız verecektir. Rotasyon kusuru, yani kırığın alt ve üst ucunun farklı yönlere dönük olması hali ise zamanla düzelmez, bu nedenle başlangıçtan itibaren çok dikkatli olunmalıdır. Kaynamama (psödoaratroz), çocuk kırıklarında kemiğin ve zarının (periostun yüksek kendini yenileme kapasitelerinden dolayı hemen hiç görülmez.

Çocuk kırıklarında tedavi

Konservatif (ameliyatsız) tedavi çoğu kırıkta uygundur. Uygun pozisyona alınan kırık uçları alçı ile gerekli olduğu kadar, çoğunlukla 4-6 hafta istirahate alınır ve vücudun müthiş iyileştirme kapasitesi ile kemiğin iyileşmesi sağlanır. Bazı bölge kırıkları ise yüksek kötü kaynama riskleri yüzünden erken cerrahi gerektirir. Bunların başlıcaları, humerusun (pazı kemiği) alt uç (dirseğe yakın) kırıkları, femur boynu (uyluk kemiğinin kalça eklem içi) kırıkları, remodelasyon kapasitesininin aşaıldığı ve alçı ile hakim olunamayan diğer tüm bölge kırıklarıdır.

Sonuç
Çocukluk çağında kırıklara sık rastlanılır. İyileşme kapasiteleri yüksektir, sonuçlar yüz güldürücüdür. Doğru tedavi için, doğru tanı şarttır. Çoğunlukla tedavi konservatiftir ancak gereğinde cerrahi müdahale yapılmasından kaçınılmamalıdır.