 |
|
|
merhumun “Sen ki, âsâra gömülsen taşacaksın, heyhat! / Sana gelmez bu ufuklar, seni almaz bu cihat” diye hitap ettiği kahramanlar tarafından Çanakkale’de yazılan destanın üzerinden bir asra yakın zaman geçti; ancak hatırası küllenmedi. Üzerimizde oynanan oyunları gördükçe, hemen yanı başımızda, Irak’ta olup bitenleri izledikçe, Çanakkale’de, Irak’ta, Yemen’de, Galiçya’da, ardından İstiklal Harbi’nde tek yürek, tek bilek olan aslanların kıymetini daha iyi anlıyoruz; anlamaya muhtacız. Onları anlamanın en iyi yolu da olayları bizzat kendi ağızlarından/kalemlerinden dinlemek. Vadi Yayınları’nın “Hatıralarla Birinci Dünya Savaşı ve İstiklal Savaşı” serisinden çıkan Miralay Süleyman Şakir’in “Altıncı Fırka Çanakkale Harbi’nde / Cepheden Hatıralar”ı ile Mülazım Mehmet Sinan’ın “Çanakkale-Irak-Kafkas Cephesi / Harp Hatırlarım”ı bu alanda okuyucuya kazandırılmış iki eser.
Kurmay Albay Süleyman Şakir, 1875 yılında Trabzon’da doğmuş, Balkanlar’da, Çanakkale’de görev yapmış. Daha sonra askeri hakimlikte bulunmuş. Bolvadinli Mehmet Sinan Bey ise aslen öğretmen. Birinci Dünya Savaşı çıkınca her vatan evladı gibi silah altına alınmış. Topçu subayı olarak Çanakkale’de, Kûtü’l-ammare’de, Kafkas Cephesi’nde savaşmış. Kûtü’l-ammare’de iken İngilizlere esir düşmüş, kamptan kaçmış. Savaş bitince mücadelesine yeniden bir eğitim neferi olarak devam etmiş. İlk eser, daha çok bir kumandanın teknik notlarından, resmî raporlardan oluşsa da Mehmet Sinan Bey’in hatıraları, bir roman akıcılığında insanı o günlere götürüyor. Birinci Dünya Savaşı’nda kendisinin ve yüz binlerce Mehmetçiğin yaşadığı olayları, yokluk içerisinde verilen akıl almaz mücadeleyi, emperyalist devletlerin entrikalarını, cephe gerisindeki yolsuzlukları aktarıyor Sinan Bey. Eğitimci olmanın da verdiği bakış açısıyla değerlendirmelerde bulunuyor, yapılan hataların tekrarlanmaması için yol gösteriyor. Her iki subayın da hatıralarında özellikle üzerinde durdukları konu, karşılaştıkları imkansızlıklar. Süleyman Şakir Bey, temini kolay bir malzeme olan kum torbasının bile bulunamamasından yakınıyor sık sık. “Arazi ekser mahallerde taşlık olup kazılamadığı için bir hayli kum torbasına ihtiyac-ı mübrem olduğunu; ancak tedarik edilemediğini” söylüyor. Ellerindeki yüz adet el bombası için kapsül istemeleri, gelen cevapta kapsül olmadığının, yalnızca yüz fitil verileceğinin bildirilmesi, bunun için bile uzun uzun yazışmalar yapılması, Çanakkale destanının hangi şartlarda yazıldığını gösteriyor. Mehmet Sinan Bey’in söyledikleri de pek farklı değil: “Çanakkale Harpleri’nin devamı müddetince bizi en çok üzüntü içinde bırakan, muhabere vasıtalarının yokluğu ve fenalığı ile efrad ve hayvanâta verilen erzakın kıtlığı idi. Gerek ileri hatları geriye bağlayan, gerekse gözetleme yerlerini bataryalara ve piyade bölüklerine birleştiren ‘elde mevcut’ bütün telefon ve muhabere vasıtaları yıpranmış, eskimiş, kırık, hatta kullanılmaz şeylerden ibaretti... Aynı zamanda İstanbul’a birçok yollarla bağlı olan ve eldeki nakil ihtiyaçlarına çok yakın bulunan Çanakkale’deki muharip efrâd ve hayvanât iyi beslenemiyor ve hele Akbaşlar’da bir İngiliz tahtelbahiri tarafından batırılan iaşe vapurumuzdan sonra beslenme durumu çok fena bir hal almış, acı zeytinyağlı kurtlu bakla ile Alman çorbası ve kum darı, mısır unundan yapılmış taş gibi ekmeklerden layıkıyla gıda alamadığı ve usandığı gibi cephe gerisinde bekleyen koşum ve binek hayvanâtı da arpasız ve samansızlıktan ölüp gidiyorlardı.” Sinan Bey, cephedeki sıkıntıların malzeme ve yiyeceklerin naklindeki olumsuzluklardan kaynakladığını söyleyerek ulaşımın önemine dikkat çekiyor. Esir kampından kaçıp, günlerce yürüdükten sonra karşılaştıkları yaşlı Âzeri’nin “Yeyin, yeyin. Çohtan beri özünüzden duyduğum hicabı ben bilirem.” diyerek pişmiş ekmekleri açlıktan ağlayan torunlarına aldırmadan önlerine sürmesini bir film gibi aktarırken de ekliyor: “Dünyada en büyük ızdırap ve en büyük felaket açlık ve kıtlık derlerse inanınız. Hepimizce malumdur ki, bütün fenalıkların, hırsızlığın, haydutluğun, sahteliğin, yalanın, riyanın, dolandırıcılığın menbaı ihtiyaçtır. İhtiyaç, dünya yüzünde baki kaldıkça kültür ve ahlak mefhumları birer seraptan ibarettir.”
Hatıralarda dikkat çekilen bir konu daha var, bugüne de yol gösteren; bölge halkının küstürülmesinin verdiği zarar. 1917’nin bahar aylarında Musul’dan çıkarak İran’a gitmek isteyen Alman subayları, bir müddet sonra geri gelip soyulduklarını söylemişler. (Mehmet Sinan Bey, bunun bir komplo olabileceğine de dikkat çekiyor.) Kolordu Kumandanı Ali İhsan Paşa, ihbarın üzerine gidilmesinin bölge halkını küstüreceğini hesaplayarak olayı kapatmış. Bir müddet sonra yerine gelen yeni komutan işin açığa çıkması için Süleymaniye’de oturan bölge liderlerinden Şeyh Mahmud’u tutuklatmış. Sonuçta ne mi olmuş; bütün aşiretler askere darılmış, hayvanını alan dağa çıkmış, ordu bir yıl boyunca satın alacak yiyecek bulamamış. “250 gram unla doymayan efrad, karınca yuvalarını kazarak tane bulmaya ve buldukları kemikleri ezerek yemeye savaşıyor, başıbozuklar ise açlıktan ölen her nevi hayvanların leşlerini paylaşıyorlardı.” diyor Mehmet Sinan Bey. Asker bu şartlarda mücadele ederken İngilizler Kût’u almak için rüşvet teklif etmiş. Ancak Altıncı Ordu Kumandanı Halil Paşa’nın cevabı yüzlerine tokat gibi patlamış: “Türk namusu para ile satılmaz! Bu iş bir vatan meselesidir. Efendilerinize söyleyin, biz paraya tapanlardan değiliz.”
Peki ne idi Anadolu’nun, Rumeli’nin bir köşesinden çıkmış bu insanların isimlerini tarihin sayfalarına altın harflerle yazdıran. Bu sır, hatıralarda yer alan bir batarya komutanının sözlerinde gizli: “Haydin çocuklar, hepimizin tek inanımız vardır ‘ölürsek şehit, kalırsak gazi’, top başına!
|
| WwW.WeBCaNaVaRi.NeT | > .::| $ Eğitim & Öğretim $ |::. > Kitaplar Hakkında Bilgi ve Özetler (Moderatörler: WeBCaNaVaRi, mnıl, sanane_61)
Konu: Çanakkale Cephesinden Notlar
Yazdır
Gelişmiş Arama
Temmuz 09, 2009, 07:57:19 ÖÖ