Çam Ağaçları Neden Yaz-kış Yeşildir? Diğerlerinden Farkı Nedir?

Sorunun yanıtını bitkilerde yaprak dökülmesini anlatarak vereceğiz. Yaprak dökülmesi, günışığına maruz kalma süresi yani fotoperiyoda bağlı olarak başlayan, bir anlamda bitkinin bir yaşlanma sürecine girmesi durumudur.
Ağaçlar yapraklarını dökmeden önce, yapraktaki bütün besleyici maddeleri emer ve depolarlar. Bu noktada hemen belirtmek gerekir ki çam gibi iğne yapraklı ağaçlar da dahil bütün ağaçlar yapraklarını dökerler. Çünkü yapraklar, zor koşulların ortaya çıkacağı kış mevsiminde su kaynağının boşa kullanılmasından başka birşey değildir ve doğada hiçbir mekanizma verimsiz çalışmaz. Sonbaharın gelmesiyle birlikte dünyaya gelen günışığındaki süre azalması bitkilerde yaşlanma mekanizmasını tetikler. Yaprak ayasında yer alan hücrelerde, ışığa duyarlı ve bitkilere renk veren pigmentler, fitokrom adı verilen moleküller bulunur. Bu moleküller günışığındaki değişimi farkedip, yaprağın içinde çeşitli değişimlere yol açar ve yaprakta yaşlanma sürecini başlatırlar. Yaşlanmanın ilk aşamasında yaprak ayası hücrelerinde etilen üretimi başlar. Bu gaz yaprağa yeşil rengini veren klorofilin yıkımını başlatır.

Yine yaprak dökülmesini geciktiren bir büyüme hormonu olan oksin üretimini de engeller. Sonrasında etilen gazı yaprağın her tarafına yayılır ve yaprak sapına geldiğinde sapta bir gerginleşmeye yol açar. Yaprak sapının gövdeye bağlandığı bölümde bulunan hücreler miktarlarını artırır ve özel enzimler üretmeye başlarlar. Bitki hücre duvarının esas yapısını oluşturan ve glikozdan yapılmış bir polisakkarit olan sellülozdan oluşan çeperler sellülaz enzimiyle parçalanır. Pektinaz enzimleri de hücreleri birbirine bağlayan pektin tabakasını parçalarlar. Bir süre sonra yaprak sapı dış tarafından içeriye doğru yarılmaya başlar. Genişlemeye devam eden bu yarığın etrafında bir mantardokusu gelişir. Bu doku, yaprak sapıyla gövdenin bağlantısını keser. Yaprak gövdeden tamamen ayrıldığı için, iletim borularından öz su alamaz, tutunduğu yerle bağı gittikçe zayıflar. İletim demetleri artık fazla kuvvetli olmadığı için rüzgar, yağmur ve diğer kuvvetlerin etkisiyle kolayca kırılır ve yaprak düşer. Bazı ağaçlardaysa iletim demetlerinin oldukça kuvvetli ve dış etkenlere karşı dayanıklı olması nedeniyle yaprak dökümü biraz gecikebilir. Böyle yapraklar da don mevsimi başlayınca düşerler.

Mantar tabakasında toplanan su damlacıkları donar ve hacim genişlemesiyle orada büyük bir kuvvet meydana getirir. İletim demeti bu kuvvete dayanamayarak kırılır. Bazı bitkiler de kış mevsimi boyunca yaprak varmış gibi yeşildir. Böyle ağaçların yaprak saplarında mantar tabakası oluşmaz. Yapraklar çeşitli faktörlerin etkisiyle ağaçla olan bağlantılarını zayıflatır ve dayanıksız hale gelerek yapraklarını düşürürler.