çalışma ekonomisi ders özetleri 4
Emek Talep Esnekliği

Emek talebinin ücret değişmelerine karşı duyarlılığı nasıl ölçülür?

• Emek talebinin ücret değişmelerine karşı duyarlılığını talebin ücret esnekliği vermektedir. Ücret esnekliği emek miktarındaki yüzde değişmenin ücretteki yüzde değişmeye oranlanması ile bulunur.

• Ücretler yükseldiğinde emek talep miktarı o oranda azalmıyorsa esnek olmayan talep (talebin duyarlılığı az), ücret yükselmesinden daha büyük bir oranda azalıyorsa esnek talep (talebin duyarlılığı fazla) söz konusudur.

• Emek talebi sadece ücrete bağlı değildir, diğer üretim faktörlerinin fiyatları da bu konuda belirleyici unsurdur. Emek talebinin çapraz ücret esnekliği emek talebinin diğer üretim faktörünün fiyatındaki değişmelere karşı ne ölçüde duyarlı olduğunu gösterir. Diğer üretim faktörü sermaye olabileceği gibi, bir başka emek türü/grubu da olabilir. (örneğin sendikalı işçiler için diğer üretim faktörü sendikasız işçiler olabilir)

• Emek ile diğer üretim faktörü üretimde birbiri yerine kullanılabiliyorsa (ikâme ilişkisi) çapraz ücret esnekliğinin işareti pozitiftir. Öte yandan emek ile diğer üretim faktörü arasında tamamlayıcılık ilişkisi varsa işaret negatif olacaktır.

Ücret yükselmeleri hangi durumlarda işverenin toplam maliyetini nasıl etkiler?

• Ücretlerin yükselmesi durumunda işverenin işgücüne ödediği toplam harcamanın (toplam ücret

ödemesi) artması veya azalması emek talep esnekliği ile ilgilidir.

• Emek talebi esnek değilse ücretlerin yükselmesi istihdamda oransal olarak daha az bir düşüşe neden olacağından, işverenin toplam ücret ödemesi artacaktır.

• Öte yandan, esnek bir emek talebi söz konusu ise, ücretin yükselmesi istihdamın önemli ölçüde azalmasına neden olacağından işverenin toplam ücret ödemesi azalacaktır.

Emek talebinin esnek olup olmaması hangi unsurlara bağlıdır?

• Emek talebinin esnekliği dört unsura bağlıdır. Bunların başında ürün talebi gelmektedir. Bir mala yönelik tüketici talebi esnek ise (esnek değilse) o malın üretiminde kullanılan emeğe olan talep de esnek olacaktır (esnek olmayacaktır). Bu kuraldan hareketle ayrıca; eksik rekabetçi bir piyasaya nazaran rekabetçi bir piyasada, piyasanın tümüne nazaran tek bir firmada emek talebinin daha esnek olduğu (yani ücret değişimine karşı daha duyarlı olduğu) söylenebilir.

• Bu konuda etkili olan ikinci unsur emek maliyetinin toplam maliyet içindeki payıdır. Emeğin üretimde yoğun olarak kullanıldığı durumda ücret yükselmeleri firmanın maliyet ve ürün fiyatını önemli ölçüde arttıracak, buna bağlı olarak satışları da önemli ölçüde azalan firma aynı şekilde istihdam ettiği emek miktarını önemli ölçüde azaltacaktır. Emeğin üretim maliyetinin büyük bir kısmını oluşturmaması bu anlamda kendisine avantaj sağlayacaktır.

• Üretimde emeğin diğer üretim faktörleri ile ikâme edilebilirliği de emek talep esnekliğini etkileyen üçüncü unsurdur. Teknolojinin emek yerine sermaye kullanımına izin vermediği durumlarda işverenler ücretler çok yükselse de işgücünden vazgeçemeyecekler, dolayısı ile emek talebi inelastik olacaktır. Bu durum örneğin pilotlara olan talebin tarım işçileri talebinden daha az esnek oluşunun nedenlerinden biridir.

• Ancak söz konusu ikâme başka üretim faktörlerinin arz esnekliğine de bağlıdır. Örneğin, ücretler yükseldiğinde işverenlerin çoğu işgücü yerine daha ucuz hale gelen sermaye kullanımını arttırmaya karar verirlerse, ancak sermaye mallarının arzı çeşitli nedenlerle esnek değilse (inelastik), talep artışı sermaye mallarının fiyatlarının önemli ölçüde artmasına neden olacaktır. Bu durumda sermaye malları eskisi kadar ucuz olmayacağından, işgücünü sermaye ile ikâme etmek başlangıçta düşünüldüğü kadar kârlı olmayacaktır. Sonuçta ücret yükselmiş bile olsa işveren işgücünü önemli ölçüde kısmak istemeyeceğinden emek talebi esnek olmayan özellikle olacaktır.