Memi Dede

Şehrin güney girişindeki yamaçta, Memi Dede Mescidi ile beraber yapılmış gibi Bitişik duran,üstü açık kümbettir. Kitabesi olmayıp, M.639’da Halife Hz. Ömer zamanında yaptırılan türbede, Kumandan İyaz Bin Ganem’in ordusundaki şehitlerin yattığı nesilden nesile söylenip gelmektedir. On iki kenarlı bir pirizma şeklindeki yapının doğu tarafına, Memi Dede Mescidi kısmen dayanmış durumdadır. On iki genin doğuya bakan kısmında süslü bir pencere açılmıştır. Bitlis’in karakteristik blok taşlarıyla inşa edilen eserin tepesinde bir süs bordürü, onun üzerindeki çıkıntılı yüzeye oyulmuş bir yazı bordürü, bunun da üzerinde zengince profili saçak kornişi, binayı çepeçevre dolaşacak şekilde işlenmiştir. İçi silindirik olup, binada mevcut mimari tezyinat sade fakat olgun ve klasik Selçuklu zevkine uyan bir karakter gösterir.

2-Feyzullah Ensari (Alemdar Baba ) Türbesi

Alemdar Caminin alt katındadır . İstanbul’da meftun Eyyubi Ensari ’nin küçük kardeşidir. Bu büyük zat da M.639 tarihinde Hz. Ömer zamanında Bitlis’in fethine memur edilen, İyaz İbni Ganem ordusunun Alemdarı olarak Bitlis’e gelerek şehit düşmüştür. Gerçekten de bu tarih Eyyubi Ensari’nin yaşadığı tarihe isabet etmektedir. Halk dilinde Alemdar Baba olarak bilinen türbe, halk tarafından ziyaretgah olarak sürekli ziyaret edilmektedir.

3- Seyyid İbrahim Türbesi

Camiler bölümünde yeri tayin edilen ve aynı ad ile anılan mescidin içindedir. Kitabesi olmayıp içerde Molla İbrahim adı geçen mezar taşında H.1196 (M.1781) tarihi zikredilmektedir. Bu büyük zatın İmam Musa Kazım Hazretlerinin torunlarından olduğu rivayet edilmektedir. Kübik gövde üzerine sekizgen tambur ve pramidal külah şeklinde bir dış kuruluşu vardır. Mimari tezyinat olarak, kapının üzerideki makara geçmeli lento ve külah eteğindeki silmeli korniş zikredilebilir.

4-Ziyaeddin Han Türbesi

İhlasiye Medresesi çevresine kümelenmiş yapılardan, medresenin tam karşısına (güneyine)düşen, üstü kesik görüntülü türbenin, Ziyaeddin Han’a ait olduğu söylenir. Kitabesi olmayan yapının 14.-15. asırlarda yapılmış olabileceği tahmin edilmektedir. Harap durumda bulunan bu yapının onarımı devam etmektedir.

5-II. Şerefhan Türbesi

İhlasiye Medresesi çevresine kümelenmiş yapılardan en güneyde olanıdır. Kitabesi olmayan 15. yüzyılın 2. yarısında yapıldığı tahmin edilen yapı, kübik bir oturmalık üzerinde yükselen sekizgen prizma şeklinde bir gövde ve pramidal külahtan ibaret bir kümbettir. II. Şerefhan’a ait olduğu kabul edilir.

6- Üç Bacılar (Anonim) Türbesi

İhlasiye Medresesi çevresine toplanmış yapılardandır. Kitabesi olmayan yapının II. Şerefhan’ın kızlarına ait olduğu söylenir. Kuzey-güney doğrultusunda, dikdörtgen bir plan üzerine ve Bitlis’in tipik taşından yontma bloklarla inşa edilen türbe, ender rastlanan bir tiptedir. Kemerlerinin güzel kavislerinden başka bir mimari tezyinata sahip değildir.

7- Veli Şemseddin Türbesi

İhlasiye Medresesinin çevresinden kümelenmiş beş yapıdan, medresenin batısına düşenidir. Kitabesi yoktur. Veli Şemseddin’e ait olduğu düşüncesinden hareketle 15. yüzyıl yapısı olduğu kanaati doğmaktadır. İki kübik oluşan yapıda, orijinal mimari tezyinat yoktur. Medrese ve çevresindeki yapılar topluluğu ile birlikte onarım ve restorasyon çalışmaları devam etmektedir. 8- Şeyh Tahiri Gürgi Türbesi Zeydan mahallesindedir. Halk arasında “Dahar-ı Gürgi” ve “Tahar’ı Gürgi” gibi şekillerde anılmaktadır. Türbede Tahir-i Gürgi ve Hüsamettin-i Bitlisi gibi iki büyük zatın yattığına ve bunların ünlü tarihçi İdris-i Bitlisi’nin babası ve dedesi olduğuna inanılır. Hazire kapısındaki Farsça kitabeye göre 1664-65 yılında Abdal Han tarafından yapılmış olması gerekmektedir.

9- Nuhiye Türbesi

Hersan Mahallesinde, bugünkü kalıntısı Hersan Karakolu olarak kullanılan Nuhiye Medresesinin doğusundaki türbedir. Kitabesinden, Ebced Hesabı ile H.1112 (M. 1700) tarihinde yapıldığı anlaşılmaktadır. Kuzey-güney doğrultusunda, kareye yakın dikdörtgen planlı yapı, tipik Bitlis taşlarından yapılmıştır.

10- Saidiye Türbesi

Hersan Karakolu olarak kullanılan Nuhiye Medresesinin batı tarafındaki türbedir. Kitabesi olmayıp, içerde Mehmed Sait Han’ın mezar taşında H.1136 (M.1723) tarihi bulunmaktadır. Bitlis’in tipik taşı ile muntazam yontulmuş bloklardan inşa edilen eserin yapısı kübiktir.

11- Şey Üryani Mahmud (Çıplak Baba) Türbesi

İnönü Mahallesinde bir yamaçta bulunan yapının, kitabesi olmayıp, içindeki mezar taşı H.1250 (M. 1834) tarihini vermektedir. Güney-kuzey doğrultusunda dikdörtgen planlı bir kütle teşkil eden yapı, Bitlis’in tipik taşlarından muntazam yontulmuş bloklarla ve değişmez inşaat tarzıyla yapılmıştır.