"Bir Tanrıçanın Kutsal Mekânı" İstanbul'da

Helenistik çağdan beri dünyanın 7 harikasından biri olarak ün yapan Efes Artemis Tapınağı'ndan (Artemision) çıkarılan bulgular, ilk kez İstanbul'da sergilenecek.

"Artemision - Bir Tanrıçanın Kutsal Mekanı" sergisi, yarın Avusturya Cumhurbaşkanı Heinz Fischer'in katılımıyla İstanbul Arkeoloji Müzeleri'nde açılacak.

Sergide, Efes Selçuk Müzesi'nden 438, İstanbul Arkeoloji Müzesi'nden 72 eser sergilenecek. Sergilenecek objeler arasında arkaik döneme ait bronz, çini, kıymetli metal, fildişi ve kehribar bulgular ile en eski sikke üretimine ait 100'e yakın elektron sikke yer alırken, bunlardan bazıları İstanbul Arkeoloji Müzeleri'nin Hazine odasında korunarak 1970 yılından beri hiç sergilenmedi.

Efes Selçuk Müzesi'nden getirilen bulgular ise birkaç eser dışında ilk kez sergi ziyaretçileriyle buluşacak.

Artemision

Yunanca ismi "Artemision" olan Artemis Tapınağı, Ay tanrıçası olarak Titan Selene'in yerini alan Apollon'un kardeşi Yunan tanrıçası Artemis'e ithaf edilmişse de Efesli Artemis oldukça farklıdır.

Efesli Artemis'in bir Anadolu tanrıçası olan Kibele'nin bir kültü olduğu sanılmaktadır. Tapınak M.Ö. 550 yılları civarında Giritli mimar Chersiphron ve oğlu Metagenes tarafından tasarlanmış ve inşa edilmiştir.

Tamamıyla mermerden yapılan tapınağın inşaatı, Lidya'nın zengin kralı Kroisos tarafından finanse edilmiştir. Pek çoğu Artemis'e çeşitli mallar ve mücevherlerle hürmet eden tüccarlar, krallar, turistler ve tapanlar tarafından ziyaret edilen bir yer haline gelen Efes'teki Artemis Tapınağı, M.Ö 356 yılının21 Temmuzu'nda Herostratus adında birinin kundaklaması sonucunda yıkıldı.

Hikâyeye göre Herostratus'un güdüsü, her şeye rağmen ünlü olmaktı. Aynı gece, Büyük İskender doğdu. Tanrıça Artemis'in Büyük İskender'in doğumu ile çok meşgul olduğu için tapınağını kurtaramadığı söylenmiştir.

Daha sonraları İskender tapınağın yapılması için para ve yardım önerdi, fakat Efesliler kabul etmedi. Nihayetinde tapınak İskender'in ölümünden sonra M.Ö 323 yılında restore edildi.

Bu yeniden inşa ise 263 yılında İmparator Gallienus zamanında Gotlar'ın bir akını sırasında yıkıldı. Daha sonra, Roma İmparatoru Konstantin şehri yeniden yaptırdıysa da Hıristiyan oldukları için tapınak tekrar inşa edilmedi.

Geçen 200 senede Efeslilerin çoğu Hıristiyanlığa geçti ve tapınak dinsel çekiciliğini kaybetti. Kalıntılarının çoğu Hıristiyanlar tarafından parçalanarak başka yapıların inşasında kullanıldı.

Tapınak arayışları

Artemis Tapınağı 1870 yılında 7 yıllık bir arayıştan sonra İngiliz JohnTurtle Wood tarafından bulundu.

Wood, 1874 yılına kadar hem M.Ö 6.yüzyıla ait arkaik tapınağı, hem de M.Ö 356 yılında Herostat'ın tapınağı yakmasıyla aynı yere inşa edilen tapınağı kazdı.

1895 yılında Avusturyalıların sonuçsuz kalan "Altar-Kurban yeri" arayışlarından sonra, İngiliz Müzesi'nin başvurusuyla 1905 yılında tapınakta David Gorge Hoghart kazı yaptı.

Bu kazılarda sadece anıtın merkezindeki mimari tesisler değil, M.Ö 6'ncı ve 7'nci yüzyıla ait binlerce kehribar, bronz, fildişi ve çini objenin yanı sıra en eski sikke üretimine ait neredeyse 100'e yakın elektron sikke elde edildi.

1965 yılından beri Artemision'da çalışmalar yapan Avusturyalılar, yapının mimarisini aydınlatan yeni bulgular elde etti.

Yeni bir pompalama sistemi monte edilmesi çalışmalarını da yapan Avusturyalılar, tapınak merkezindeki kazıların genişletilmesiyle tapınağın M.Ö 2 binli yıllara ulaşan erken çağına ilişkin önemli belgeleri de kazandırdı.