Bir koca eşini tek sözle üç defa veya aynı mecliste ayrı ayrı cümlelerle üç defa boşuyor. Bu boşamalar geçerli midir?

Bir kocanın eşi üzerinde üç kez boşama hakkı vardır. Bunu sünnete uygun olarak bir defa ric’î boşama şeklinde kullanması en güzelidir. Çünkü öfkesi geçince bu kadınla yeniden evliliğini sürdürmek isteyebilir. Ancak boşamayı üç kez yaparak eşiyle bütün bağlarını koparmak ve yeniden barışma ümidini ortadan kaldırmak istediği takdirde acaba bu üç kez boşanma geçerli olur mu?

Ashab-ı Kiramın büyük çoğunluğuna ve dört fıkıh mezhebinin temel görüşüne göre, bir sözle kadın üç talakla boşansa, üç boşama hakkı birden kullanılmış olur. Eşine karşı; “Seni üç talakla boşadım”, “Seni üçten otuza boşadım” veya “seni yüz talakla boşadım” demek gibi.

Dayandıkları delil kitap ve sünnet’tir. “Kur’an’da şöyle buyurulur: “Eşlerinizi boşadığınız zaman, iddetlerinde boşayın.”

(et-Talâk, 65/1)

“Boşama iki defadır. Sonra ya iyilikle geçinmek veya güzellikle ayrılmak gerekir.” (el-Bakara, 2/229) Burada boşama sayısı mutlak olarak zikredilmiş, bir ile üç arasında bir ayırım yapılmamıştır.

Bir sözle üç boşamanın gerçekleşebileceğini ifade eden çeşitli hadisler de vardır. Ezcümle:

Ubâde b. es-Sâmit (r.a.) şöyle demiştir: Dedem, karısını bin talakla boşamıştı. Hz. Peygamber’e giderek hükmünü sordum. Allah elçisi şöyle buyurdu: “Kadın Allahü Teâlâ’ya isyan içinde üç talakla boş olmuş ve 997 de haddi aşma ve zulüm olarak kalmıştır. Yüce Allah dilerse onu cezalandırır, dilerse affeder.” (eş-Şevkânî, Neylü’l-Evtâr, VI, 232; İbü’l-Hümâm, a.g.e., III, 25, 26)

Yine Fâtıma binti Kays (r. anhâ) üç talakla boşanmış ve nafaka için Hz. Peygamber’e başvurmuştu. Fakat bu isteği Allah elçisi tarafından reddedilmiştir. Eğer üç boşama geçerli sayılmasaydı onun nafakadan mahrum bırakılmaması gerekirdi.( Müslim, Talâk, 38)

Çok az sayıda kimi sahabilerle, kimi Şiî ve Zâhirîlere göre, bir sözle üç boşama bir boşama sayılır. İbn Teymiyye ve İbnü’l-Kayyim el-Cevziyye ile bunlara uyanlar bu görüşü benimsediler. Dayandıkları delil, Müslim’in İbn Abbas’tan naklettiği şu hadistir. “Hz. Peygamber ile Ebû Bekir (r.a.) zamanında ve Hz. Ömer’in halifeliğinin ilk iki yılında üç talâk bir idi. Sonra Ömer (r.a.) dedi ki: Halk kendilerine mühlet verilmiş olan bir konuda acele gösterdiler. Biz de bunu kabul etsek dedi ve bunu geçerli saydı.”( Müslim, Talâk, 2; Ebû Dâvud maa Avni’l-Ma’bûd, II, 226, 227)

Bu hadîs, Hz. Ömer’den önceki dönemde üç boşamanın bir talak sayıldığını açıkça ifade etmiyor. Belki halkın boşama işinde acele etmediğini ve eşini ric’î talakla boşamayı tercih ettiğini ve böylece evliliğin devam etmesi için açık bir kapı bıraktığını belirtmiş oluyor. Ancak Hz. Ömer döneminde bir defada üç talakla boşamalar arttığı için onun bu yayılan uygulamayı geçerli saydığı anlaşılmaktadır.

Diğer yandan ayrı cümlelerle üç defa boşama durumunda ikinci ve üçüncü boşamaların birincinin tekrarı ve güçlendirilmesi olup olmadığının araştırılıp ona göre değerlendirilmesi de gerekir (bk. “Boşamanın Sayısı” konusu).