 |
|
|
“Ben Ne Doğuluyum Ne Batılı…Güneşim Ben”
Sadık YALSIZUÇANLAR
Tanpınar’ın ifadesiyle, ‘ihtiyar Şark’ın en büyük şairi’ olan Mevlâna Celaleddin Rûmi’nin Mesnevi-i Şerif’inin, Süleyman Nahifi tarafından manzum olarak yapılmış çevirisi okurla tekrar buluştu.
Yıllar önce Sönmez Neşriyat’ça yayınlanmıştı lakin hak ettiği ilgiyi devşirememişti.
1990 haccında Tünel faciasında yitirdiğimiz Divan Edebiyatı hocası Prof. Dr. Amil Çelebioğlu’nca çeviriyazımı ve sadeleştirilmesi yapılan eser, tek cilt halinde Timaş Yayınları tarafından okura sunuldu ve kısa sürede ‘çok satanlar’ listesinin üst sırasına yerleşti.
İrfani geleneğin temel kaynaklarından olan bu derinlikli eserin popülist kitaplar gibi çok satması şaşırtıcı görünebilir. Doğrudur da, ne var ki, ‘ben ne Doğuluyum ne Batılı, güneşim ben, güneş ne Doğuludur zira ne Batılı…ben sultanların aradığı sultanım’ diyen Rûmi sadece ülkemizde değil, başta ABD olmak üzere, dünyanın dört bir yanında nicedir ‘çok satanlar’ listesinden düşmüyor.
Zihinsel ve manevî bakımdan çölleşen modern dünyaya bir nisan yağmuru gibi inen Rûmi’nin eserleri, geleneksel edebiyatımızın doğasına uygun olarak çok katlı bir dil ve anlam dünyasına sahip. Bu niteliğiyle yediden yetmişe herkese ve her kesime seslenebiliyor. Dalan herkes, o denizden kendince bir inci çıkarabiliyor.
Timaş’ın yayınladığı nüsha, hem Mevlevi ve hem de Prof. Dr. Ali Nihat Tarlan’dan sonra Divan ve Tekke-Tasavvuf edebiyat geleneğimizin en yetkin uzmanlarından biri olan Amil Çelebioğlu hocanın titizlik imbiğinden geçmiş, sağlıklı bir kaynak niteliğinde. Bu yönüyle hem konuya uzmanlık düzeyinde ilgi duyanlar hem de sıradan okur açısından doğru bir adres.
Hz. Mevlâna’yı okumak, Guenonyen anlamda ‘tradition/gelenek’ algı ve birikimi olmaksızın yeterince verimli olmayabiliyor. Nitekim Mesnevi-i Şerif türünden eserlere yüzlerce şerh yazılmış olması bunu ima ediyor. Modern zamanların kalbi yaralı ve zihni örselenmiş insanları olarak, irfanî geleneğimizin kaynaklarını okuma konusunda ciddi engellerle karşı karşıyayız. Bunun ötesinde, irfanî ve hikemî eserlerin okunmasında şöyle bir sorunla da yüzyüzeyiz : Bu eserler, müelliflerinin manevî deneyimleri olduğundan, bizim onları sözgelimi modern anlatılar gibi ‘okuyup’ anlamamız ve yararlanmamız hayli güç.
Büyük bilgelerin eserleri yaşamlarıdır aynı zamanda. Wıttgenstein’ın ifadesiyle söylersek, onlarda, ‘sözcükler eylemlerdir.’ Söz konusu Mevlâna olacaksa, O’nun sırları ve hakikati büyük oranda Mesnevi’de aranmalıdır. Mesnevi ise, şerhsiz ve kılavuzsuz okunursa yine de yarar verir ama, bu kavrayış daima ek******, hatta yer yer yanlıştır.
Mesnevi’nin tümü, ilk onsekiz beyitte saklıdır. İlk onsekiz beytin sırrı ilk beyittedir. İlk beytin gizi ise, be harfindedir, be harfi ise altındaki noktada gizlidir. ‘Kutsal Kitap Fatiha’da, Fatiha Besmele’de, Besmele be harfinde, be harfi ise ayırt edici bir noktada gizlidir, işte ben, o ayırt edici noktayım.’ Bu rivayet, Mesnevi’ye nüfuz edebilme açısından bir anahtar işlevi görür.
Bursevî şerhinden öğreniyoruz ki, Mesnevi’de, şikayet, hikayet’ten önce gelmektedir :
“Yarılmış gönlüme senden ulaşan her ney oluğu, kabrimin başında inleyen ney olur. Ben, canın canından şikayet ediyorum, fakat şikayetçi değilim, sadece rivayet (hikayet) ediyorum. O canın dudağından uzakta inleyen bir ney’dir. Dinle neyden hikayet ediyor, o şeker gibi dudaktan ayrı kalmış, ayrılıklardan şikayet ediyor…Ben, be’nin altındaki noktayım…Cümle mana bir imiş, bunca tekrar nedir…Her şey benimle ayakta durur (veted, sütun, insan-ı kamil)…’ Bursevî be’nin sırlarını açıklarken şu şerhleri düşüyor :
Besmeleye uygunluğu. Tevbe suresi, besmelesiz inmiştir lakin be ile başlar.
‘Bişnev…’le başlaması, bu anlamda Mesnevi-i Şerif’in besmeleye uygun biçimde ve adeta besmeleyle başladığı anlamına gelir.
O’nunla, O’nun adına ve O’na başlamak…Ve ‘Bişnev…’ nun ile biter, ‘ben, be’nin altındaki noktayım sırrı gerçekleşir. Toplayıcı nun, kitabın anasıdır. Kitabın aslı varlıktır., ‘Alan bir kıldan alır’ ancak. ‘Her şey, benimle ayakta durur.’ Varolanlar, içkinlikleriyle kaimdir, her şey O’nun elindedir. Be, başlangıca ve o başlangıcın Mesnevi olduğuna işarettir, be’nin sayısal değeri 2’dir, bu bakımdan anlamlıdır.
Bir, elif’tir, be, ikincidir.
Elif, yani 1, Birliğin imgesidir. Allah, tecelli âleminde birdir, tecellinin olmadığı gayb âlemlerinde, tek’tir.
Be, Latif isminden doğar. Mesnevi, Latif olan Bari isminin tecellisidir. Ruhun lütfu olmadıkça, hakikatlerin dünyasına girmek imkansızdır.
Be, yaratılışın belirmesine işarettir. İnsan, başlangıçta, elif biçimindedir. Mesnevi, görünen ve görünmeyen âlemlerin sırlarına ilişkin olduğundan, be, elif’e öncelenmiş, ondan önce gelmiştir. Be kelimesinde, bu yüzden elif be’ye tabidir. ‘Evvel olan evveldir’ sırrınca, be, öne alınmıştır.
Be’nin altındaki birlik noktası, Allah’ın öncesizlik düzeyindeki belirlenimine işarettir. İnsanın sırrı buradan gelir. Bişnev’deki ikinci nokta (ş’deki), Yaratıcı’nın sıfatlarının belirmesine işarettir. Hz. Ali’den de naklen, ‘be’nin altındaki noktayım’ ifadesindeki sır, insanın halife oluşuna, hilafetinin başlangıcına ve vahyin kapsamına işarettir. Ruhların nakışları, cisimlerin suretleri, doğal unsurlar, İlahi Hakikat’ten doğmuş ve yansımıştır. Bu sonsuz çokluk, o sınırsız birlik’ten gelir. Be’nin noktası tekrarlanınca te ve se olur. Bu belirmedeki artış, be’nin birliğine engel olmaz. Bu sırdandır ki, ‘herşeyde O’nun için bir delil vardır. Bu delil, O’nun bir olduğuna işaret etmektedir.’
Be, elif’e göre kırık çizgidir. Bu, alçak gönüllülük dolayısıyla da yücelme nedenidir. ‘Allah için tevazu gösterenin, Allah derecesini yükseltir’
Be, Arapça ve Farsça’da bitiştirme ve kavuşturma işlevi görür. Be ile başlaması, Mesnevi’nin aslolana ve sılaya kavuşturma işlevini ima eder.
Be, amil harftir, imal ettiğini kendisi gibi çoğaltır. Be’nin durumu, Bilge’nin haline benzer.
Be, Mevlâna’nın doğum yerine, Belh’e işarettir.
Berr adını ima eder.
Bahr (deniz) demektir ki, Mesnevi, kıyısız bir denizdir.
Be, bidayet’in de yani başlangıcın da ilk harfidir.
Demek ki Mesnevi’nin de Mevlâna’nın da, geleneksel/bilgelik edebiyatımızın da bütün çabası, be’nin altındaki noktanın açılımı olarak okunabilir.
‘İlim bir nokta idi onu bilgisizler çoğalttı’ sözü, bunu ifade eder.
Meyhane ve yüz sembolizmi de, hat sanatımız da aslında ‘nokta’ çevresinde dönüp durur.
Bursevî’den nakletmeye çalıştığım bu notlardan da anlaşılacağı üzere, Mevlâna’nın gerçekliği Mesnevi’dedir. O, dikkatle okunmadan ve anlaşılmadan gerçek anlamda bir Mevlâna veya Mevlevilik filmi çekmek, bir anlatı yazmak, bir roman, öykü veya tiyatro yapıtı ortaya koymak imkansızdır.
Böylesi bir bakış açısı ve yaklaşımdan uzak, sığ, akılcı, tarihsel, sosyolojik vs. bakış açıları o ‘kıyısız deniz’i gerçek anlamda anlatmaktan uzak olacaktır.
Mevlâna’yı ve onun bilgelik sırlarını ancak, onun eşiğinde bekleyenler anlayabilir.
Bu anlayışa uygun bir yayın olarak Çelebioğlu’nun Mesnevi-i Şerif’i, gerek entelektüel gerekse yayın dünyamız açısından değerli bir kazanım olarak görülmelidir.
|
| WwW.WeBCaNaVaRi.NeT | > .::| $ Eğitim & Öğretim $ |::. > Kitaplar Hakkında Bilgi ve Özetler (Moderatörler: WeBCaNaVaRi, mnıl, sanane_61)
Konu: “ Ben Ne Doğuluyum Ne Batılı… Güneşim Ben ”
Yazdır
Gelişmiş Arama
Kasım 25, 2012, 02:38:40 ÖS