Barak, Ezo Gelin'in yaşadığı bölgedir. Barak Ovası, Gaziantep'in Nizip ilçesi, Fırat Nehri, Sacır Çayı, Carablus ilçesi (Suriye'de) ve Suriye sınırı arasında kalan verimli toprakları kapsayan ovadır. Barak Ovası'nda yüzden çok köy vardır. Burası, verimli olduğundan ilkçağ uygarlıklarının merkezi olmuştur. Barak bölgesindeki toprakların ve köylerin çoğu, Türkiye ile Suriye sınırı çizilirken Suriye topraklarında kalmıştır..
Ezo Gelin Kimdir?
Ezo Gelin'in asıl adı Zöhre Bozgeyik'tir. Nüfus Kaydı, Gaziantep'e bağlı Oğuzeli ilçesindedir. Ezo Gelin (Zöhre Bozgeyik), Oğuzeli'nin Uruş (şimdiki adı Dokuzyol) köyünde doğmuştur. Bozgeyikli Oymağı'ndan Emir Dede'nin kızıdır. Annesinin adı Elif'tir. Üç kız ve üç erkek kardeşi vardı. Kız kardeşleri: Şehri, Sakine, Radiye. Erkek kardeşleri: Zeynel, Kenan, Bekir. Oğuzeli Nüfus Memurluğu'ndaki Nüfus Kayıt Örneği'nde, Ezo Gelin'in ölüm tarihi, ''Ekim 1956'' olarak düşülmüştür.

(Ezo Gelin'in doğduğu köyün adı olan Uruş, eski ve yeni Türk lehçelerinde ''savaş'' anlamına gelir.)

Ezo Gelin'in, Suriye topraklarındaki Halep'e bağlı Carablus ilçesinin Bozhöyük köyünde bulunan höyükteki (yığma tepedeki) mezar taşı yazısı:

Fatiha: EMİR DEDE KIZI EZO GELİN Doğumu Türkiye'nin Gaziantep ilinin Oğuzeli iıçesinin Uruş Köyü 1909. Ölümü 18 Mart 1952. Uzun zamandır çektiği verem hastalığından ve gurbetlik acısından.

(Ezo Gelin'in mezarının bulunduğu höyük ve köy -Bozhöyük-, Türkiye sınırına yarım saat uzaklıktadır .)

Ezo Gelin, Oğuzeli'nin Beledin Köyü'nden Hanifi Açıkgöz ile ''değişik'' geleneğine göre evlenir: Hanifi Açıkgöz, halası Hatice'yi (Hazik'i) Ezo'nun kardeşi Zeynel Bozgeyik'e verir, Ezo'yu (Zöhre'yi) eş olarak alır. Hanifi Açıkgöz ile Ezo Gelin, bir yıllık evlilikten sonra ayrılırlar. Köyüne dönen Ezo Gelin, altı yll dul oturur.

Ezo Gelin, çok kişinin evlenme önerisini kabul etmez. kendini isteyen Barak Ağalarının evlenme isteklerini de geri çevirir. Ezo Gelin, evlenmeme nedenlerini açıklamaz. Suriye'nin Kozbaş Köyü'nde oturan teyzesinin oğlu Memey (Mehmet), sık sık dünürcü (görücü) göndererek istetir Ezo Gelin'i. Ezo'nun Suriye'ye gelin gitmek istemediğini işiten görücü kadınlar, Ezo Gelin'in evlenmesi için inandırıcı konuşurlar: ''Güzel kızım, hiç merak etme. Memey'in nüfus kaydı Türkiye'dedir. Evlendikten az bir zaman sonra Türkiye'ye göç edersiniz. Biliyorsun Barak'ta, Suriye'den gelen birçok mülteci vardır. Biz seni gurbet ellerinde hiç yakar mıyız?... Bize güven. Biz akrabalar, senin kötülüğünü istemeyiz.'' Üstelemelerden, kezlerce konuşmadan sonra, evlenmeyi uygun bulan Ezo, şöyle der: ''Sözlerinize inanıyorum. Yalnız korktuğum başıma gelirse?... Ya Memey Türkiye'ye mülteci olarak gelmezse, benim halim nice olur? ...Zaten birinci kocamdan boşandım. Şimdi de ikinciden mi boşanayım? Boşanma olmazsa, Suriye'de ölünceye kadar kalıp Türkiye'ye, akrabalara hasret mi kalacağım?... Talihim zaten karadır. Orada ölürsem, ölüm bile Türkiye'ye hasret kalır. Ne diyeceğimi bilemiyorum. Siz ne derseniz o olsun. benim çabalarım para etmiyor. Ezo, nasıl olsa bir defa yandı. Bin defa yanacak değil ya...'' Ezo'nun güzel gözlerinden birkaç damla gözyaşı, gül rengi yanaklarına dökülürken fısıldarcasına ''Evet'' der.

Ezo Gelin'i götürenler , akşam karanlığından yararlanarak, sınırı bekleyen askerlere görünmeden Suriye'ye ayak basarlar. Geldikleri Kozbaş Köyü'nde düğün dernek yapılmaz. Yörenin göreneğine göre dul kadın ve dul erkek için eğlenti yapılmaz... Sessizce imam nikahı kıyılır. Böylece Ezo, Suriye'nin Carablus İlçesi'nin Kozbaş Köyü'ne gelin gider. Sonra oradan, Lüle Köyü'ne taşınırlar.

Ezo Gelin'in ikinci evlenmesi de ''değişik usulü'' olur... Ezo'nun teyzeoğlu Memey, bacısı Selvi'yi Zeynel Bozgeyik'e verir, kendisi Ezo'yu alır. (''Değişik usulü'' evlenme olgusunu sonra açıklayacağım.) Memey ile Ezo'nun aile kurması, ikisinin de ''değişik'' yoluyla yaptıkları ikinci evlenmeleridir.

Ezo, gurbetlik acısına dayanamaz. Ara sıra köyündeki yakınlarını görmek amacıyla Suriye sınırını gizlice geçerek, Uruş (Dokuzyol) köyüne gelir. Türkiye'ye her gelişinde, biraz daha yıpranmış, daha süzülmüş ve üzgün görünür. Nedenini soranlara: ''Gurbetliğe fazla dayanamıyorum. köydeki hısım akrabaları göresim geliyor. Ne de olsa burası eski vatanım. Nedense Suriye'yi hiç sevemiyorum. Ah Türkiye'nin gözünü seveyim! Vasa öleydim, tek Türkiye'de kalaydım. İlle vatan, ille vatan.''

İlk kocasından çocuğu olmayan Ezo Gelin'in, ikinci eşinden altı kız çocuğu olur.
Ezo Gelin'in gül yüzü, portakal rengine döner... Yıllardan beri ayakta çektiği hastalık, onu güçsüzleştirir, çok zayıflar, yatağa düşer. Ara sıra ağzından kan gelir. Gözleri de pek iyi görmez. Birkaç kez hekimlere görünür ancak yoksulluktan ilaçları düzenli olarak alamaz. Kendine bakamaz. 1952 yılının Mart ayında, Lüle Köyü'ndeki tek odalı kerpiç evini de yataktan kalkamaz... Ezo Gelin, 18 Mart Cuma günü gece yarısı, ''ince hastalık'' dedikleri Verem'den ölür. Özlemi, acıyı, yabancılığı içinde götürür Ezo Gelin... Ozan Kemalettin Kamu'nun dediği gibi: ''Gurbet o kadar acı ki, / Ne varsa içimde. / Hepsi bana yabancı, / Hepsi başka biçimde.''

Ezo Gelin, arada bir yükseklere çıkar, Türkiye'ye doğru ağlayarak bakarmış... Sağlığında kocası Memey'e, ölüsünün, Bozhöyük Köyü'ndeki höyüğün başına gömülmesini yalvara yalvara söylermiş... ''Hiç olmazsa mezarım Türkiye'den gözüksün. Ben doyana kadar Türkiye'ye bakmadım, mezarım baksın. Ben seyretmezsem bile mezarımın taşı toprağı Türkiye'yi seyretsin.'' dermiş Ezo Gelin.

Ezo'nun vasiyeti yerine getirilerek, Lüle Köyü'nden alınan ölüsü, Bozhöyük Köyü'ndeki höyüğün üstüne gömülür. Ezo Gelin'in gömütü, Suriye'nin sınır boyundaki topraklarından ve Türkiye'nin sınıra birkaç saat uzaklıktaki köylerinden, beyaz bir benek gibi görünmektedir.

Ezo Gelin'in yaşamı, acımasız doğa koşulları, kapitalist düzenin getirdiği ekonomik açmazlar ve feodal düzenin töresel baskıları arasında sıkışıp kalmış kadınlarımızın göğüsledikleri çilelerin öyküsüdür... Kadınlarımız, geri bırakılmışlığa ve gelişmelerini engelleyen törelere başkaldırabildiklerinde, kurtuluşa varacaklar

BEKİR KARADUMAN..
1936'da, Nizip İlçesi'ne bağlı izan Köyü'nden Bekir Karaduman'ın oluşturup ezgilediği ilk Ezo gelin Türküsü'nü, Ferruh Arsunar (1908-1965) notaya almıştır. İzan'lı Bekir Karaduman'dan ağıtı nasıl yaktığını öğrenelim:

''Türküyü 1936 yılında ben yaktım. Ezo Gelin'i isteyenler çoğalıyordu. Lakin Ezo'nun bir kimseye gönül vermeyişi birçoklarının da cesaretini kırıyordu. Gaziantep'te Kalelilerin Kahvesinde Barak köylerinden birkaç kişi oturuyorduk. Söz dolanıp dolaşıp Ezo Gelin'e intikal etti. Dostlarımdan biri Alagöz köyünden Şaban oğlu Resül Alagöz idi. Diğerleri Türkyurdu köyünden Ali hoca (Ali Aksoy şimdi ölüdür.) Aramızda arz edeceğim konuşma münakaşa konusu oldu. Resül Ağa, Ali Hoca'ya bu Ezo Kadın niçin kimseyi istemiyor dedi. Duruma müdahale eden Hoca ise Ezo'nun çok onurlu ve herkesin evlenme teklifini kabul etmediğini ifade eyliyor. Bu meyalde Resul Ağa, Ali Aksoy'a muhatap olarak bu muhitte sevilen bir kimse olduğunuza göre acaba size verirler mi? Evet cevabını alınca ben ve Resül Ağa bir otomobil tutarak Ezo Gelin'i Ali Hoca'ya istemek için üçümüz beraber Uruş Köyüne hareket ettik. Üzerimizdeki bütün paraları Ali Hoca iddiasında başarılı olduğu takdirde kendisinde kalmak üzere teklif ettik. Teklifimizi kabul ederek paraları aldı. Uruş Köyünün Harman yerine vardığımızda köy bekçisi Celle Halef karşımızdan geldi. Birde baktık ki köyden gelen bir kalabalık çıkmış Tilsevet Köyünün yoluna doğru gidiyor. Bu kalabalığın ne olduğunu Celle Halef'e sorduğumuzda bize aynen şöyle dedi: ''Bu köye neye geldiğiniz anlıyorum. Aradığınız işte gidiyor. Boşa geldiniz'' dedi. Parmağı ilede gidenleri göstererek işte Ezo Suriye'ye gidiyor der demez tepemizden vurulmuşa döndük... Otomobili Ezo'nun gitmekte olduğu kalabalığa yetişmek için o tarafa çevirdik. Resul Ağa, Ali Hoca'ya dönerek: ''Ezo'yu istedin, Ezo gitti; Murat'a (Fırat) dönsen suyu kurur. Ezo Gelin şu mıntıkada yaşayıp gidiyordu. Senin niyetin onu da başka ellere attı'' dedi. Ezo'yu götüren kalabalığa yetiştik. Gelin alayı yayan gidiyordu. Ezo gelin, meyus ve çok üzüntülü bir şekilde götürücüler arasında yürüyordu. Otomobille biraz ileri giderek sadece bir defa daha Ezo Gelin'in yüzünü görebilmek için otomobilin tekeri patlamış numarasını düşünebildik. Böylece bir defa daha Ezo'yu görebilme mutluluğuna eriştik.

Ondan sonra gayet üzgün bir halde, Ali Hoca'nın yüzünden düşen sinek sanki bin parça oluyordu. Tilsevet, Gemlik, Mıkbılı üzerinden köyümüz olan izan'a geldik. Zaten vakit akşam olmuştu. Resul Ağa ile Ali Hoca'yı misafir ettim. Çeşitli meze ile donatılmış içki sofrasına davet eyliyerek oturttum. işte tam bu sırada Ezo Gelin'in namutenahi güzelliğinden mülhem alarak şu dört kıtalık güfteyi kaleme alarak Resul'ün içki bardağına koydum.

Güftenin metni aynen şöyle idi:

Turnayı uçurdum URUŞ köyünden,
TİLSEVET Gölüne battı mı dersin?
Bir haber alamadım ZAMBUR köyünden,
ŞiBiP'e telinden attı mı dersin? (1)

Hele DEVEHÖVÜK geçit yeridir, (2)
BOZHÖVÜK'te gümanımın biridir. (3)
Alıp giden Türkmenlerin eridir,
Bu gece Kozbaş'ta yattı mı dersin?

Önünde SACIR (4) var, geçmez orayı,
Hep avcılar arar bahtı karayı.
ŞAiNE, KÜLLÜ'yü hem ZUGARA'yı, (5)
Bu üç köyü şavkı tuttu mu dersin?

Mallarım kaçaktır, varma gümrüğe,
Geç KARAKUVU'dan, otur DÜĞNÜĞ'e, (6)
Dön ha Ezo, dön ha eski yurduna,
Sahiplerin seni sattı mı dersin?

Not:
1. Uruş, Tilsevet, Şibip; Oğuzeli'ne bağlı Barak Köyleridir.
2- Devehöyük, Oğuzeli ilçesine bağlı sınır boyunda bir köydür.
3- Bozhöyük, Ezo Gelin'in Suriye'de mezarının bulunduğu bir köydür.
4- Oğuzeli ilçesi topraklarından geçen bir çaydır. Suriye topraklarına girdikten sonra Fırat Nehrine karşır. (...)
5- Şaine, Küllü, Zugara; Suriye'de Carablus'a bağlı sınır köyleridir.
6- Düğnüğ, Karakuyu; Suriye sınır köylerindendir.'' (Mehmet Solmaz, Ezo Gelin, s.41 , 42, 43.)

bilgiler icin teşekkürler

Teşekkürler güzel anlatım olmus