BADEMCİKLER VE GENİZ ETİ

Bademcikler (Tonsil) ve geniz eti (Adenoid) olarak isimlendirilen dokular lenfoid hücreleri adı verilen savunma maddelerinin yapılmasını sağlayan dokulardır. Yeni doğan döneminde anneden bebeğe geçen savunma maddeleri nedeniyle küçüktürler. Bademcikler erken çocukluk çağında,ağız boşluğundan vücuda giren yabancı maddeleri toplarlar,böylece vücudun savunma sistemine yardımcı olurlar.4-5 yaşlarda daha sık olmak üzere enfeksiyonlara bağlı olarak büyürler. İleri yaşlarda bu görevleri giderek azalır ve küçülürler.

Geniz eti burnun arkasında, küçük dilin yukarısında bulunan, bademcik benzeri bir yapıdır. Normalde bütün çocuklarda geniz eti vardır ancak geniz etinin varlığı değil aşırı büyümesi veya iltihaplanması hastalık olarak kabul edilir. Geniz etinin büyümesi solunum yolunun üst kısmını daraltır veya tıkar, yanında bulunan orta kulağı havalandıran östaki borusunun çalışmasını engeller ve burundan nefes almayı ve normal salgıların akmasını engeller. Bu nedenle, aşağıdaki belirtiler ortaya çıkar:

v Burun solunumunun bozulması, ağızdan soluma, horlama,uykuda nefes kesilmesi,
v Burun, geniz ve sinüslerin tekrarlayan veya müzminleşen iltihapları,
v Ağır işitme ile birlikte orta kulak iltihapları ve orta kulakta sıvı birikmesi
v Boyunda bezelerin büyümesi.

Sürekli geniz eti iltihapları veya büyümeleri diş ve çene bozuklukları, yüz gelişiminde bozukluklar ve konuşma bozukluğu,gelişme geriliği gibi ciddi sonuçlara yol açabilmektedir.

BADEMCİKLER VE GENİZ ETİ HANGİ DURUMLARDA ALINMALIDIR?

Bademcik ve geniz eti ameliyatları Kulak Burun Boğaz kliniklerinde sıklıkla yapılmaktadır.İlaç tedavisinden fayda görülmediğinde cerrahi olarak bunların çıkartılmasına baş vurulmaktadır.

Kesin ve göreceli olarak ameliyatın gerekliliği belirlenir:
Kesin ameliyat gerektiren durumlar:
v Üst solunum yolunun bademcik ve geniz eti büyüklüğüne bağlı olarak tıkanması
v Bademcik etrafında abse (Peritonsiller abse)
v Kötü huylu tümör şüphesi
v Çene yapısını bozan geniz eti ve bademcik büyümeleri.

Göreceli kriterlerin en başında sık tekrar eden bademcik enfeksiyonları gelmektedir.
v Son bir yılda 7 defa veya son iki yılda yıl başına 5 'şer defa veya son üç yılda yıl başına 3 'er defa yada daha sık ateşli bademcik iltihaplanması geçirilmesi
v Difteri (Kuş palazı) mikrobu taşıyıcıları
v Kalp romatizması (akut romatizmal ateş), kalp kapakçığı iltihabı veya böbrek iltihabı olan kişilerde görülen müzmin bademcik iltihapları,
v Bademcik ve geniz eti iltihaplanmasına bağlı olarak sık orta kulak iltihabı geçirilmesi.

BU AMELİYATLAR HANGİ YAŞTA YAPILIR?

Bademcik hastalıkları çocuk yaş grubu sorunu olarak bilinmekle birlikte erişkin işinde aynı kurallar geçerlidir. Ameliyata engel oluşturacak herhangi bir ciddi sağlık problemi olmayan erişkinlerde de bademcik ameliyat uygulanmaktadır. Alt yaş sınırı zorunlu haller dışında 4-5 yaş olarak belirlenmiştir. Üst yaş sınırını belirlemek mümkün değildir. Genel olarak ileri yaşlarda bu hastalığın görülme oranı düşüktür ve çoğu zaman basit çözümler tercih edilmektedir.

Bademcik Ameliyatı yapılmaması durumunda neler olabilir:

Eğer ameliyat bademciklerin aşırı büyük olmasına bağlı uykuda nefes kesilmesi (uyku apnesi hastalığı) veya nefes alma / yutma zorluğu nedeniyle önerilmişse ameliyatın yapılmaması aşağıdaki problemlere neden olabilir:
v Uykuda nefes kesilmesine bağlı kalp ve akciğer yetmezlikleri
v Kalp ritmi bozuklukları, yüksek tansiyon (çocuklarda bile görülebilir)
v Uykuda ani ölüm
v Büyüme ve gelişme geriliği (Bademciklerin aşırı büyük olmasına bağlı solunum ve yutma güçlüğünün çocuklarda büyüme ve gelişmeyi engellediği düşünülmesine rağmen bu konuda yeterli bilimsel veri bulunmamaktadır ancak büyümüş olan bademcikler alındıktan sonra çocukların çoğunluğunda büyüme ve gelişmenin hızlandığı da bir gerçektir.)
v Devamlı ağız solunumuna bağlı yüz ve çene kemiklerinde şekil bozuklukları

Eğer ameliyat sık tekrarlayan veya müzmin bademcik iltihabı nedeniyle önerilmişse ameliyatın yapılmaması aşağıdaki problemlere neden olabilir:

v İleride kalp yetmezliğine neden olabilecek kalp romatizması (akut romatizmal ateş), kalp kapakçığı iltihabı
v İleride böbrek yetmezliğine neden olabilecek böbrek iltihabı (glomerülonefrit)
v Vücutta devamlı bir iltihap odağı varlığına bağlı çeşitli müzmin hastalıklar
v Vücutta devamlı bir iltihap odağı varlığına bağlı devamlı yorgunluk, halsizlik

Eğer ameliyat bademcik apsesi nedeniyle önerilmişse ameliyatın yapılmaması aşağıdaki problemlere neden olabilir:

v Apsenin yayılmasına bağlı solunum güçlüğü
v Apsenin derin boyun boşluklarına ve göğüs boşluğuna yayılması sonucu ölümcül enfeksiyonlar
v Kan zehirlenmesi (septisemi)

Bademcik Ameliyatı Riskleri
Ortaya çıkabilecek yan etkiler:

· Sık görülebilen yan etkiler:

Ø Narkozdan uyanma sırasında, hem huzursuzluk hem de uyku hali olması mümkündür.
Ø Ameliyattan hemen sonra başlayan ve yaklaşık 1 hafta – 10 gün boyunca devam eden boğaz ağrısı ağrı ve yutma güçlüğü (ilaçlarla hafifletilir),
Ø Hafif ses değişikliği ve burundan konuşma (çıkartılan bademcik çok büyük ise veya hasta ağrıdan dolayı sakınarak konuşuyorsa),
Ø Tat almada hafif değişiklik,
Ø Çene ekleminde basınç hissi,
Ø Hafif ağız kokusu.

* Nadir görülebilen yan etkiler:


Ø Dişlerin zarar görmesi, hatta kaybı; özellikle önceden hasar görmüş dişlerde, ağzı açan aletin basısı sonucu ortaya çıkar.
Ø Geç kanamalar; özellikle kanın solunum yoluna kaçmasını önlemek için, çok ender de olsa yeni bir ameliyat gerekli olabilir.

* Çok nadir görülebilen yan etkiler:

Ø Enfeksiyonlar; boyun lenf bezlerinin iltihabı, apseleri veya iltihabın kana karışması (kan zehirlenmesi, sepsis)
Ø Burundan konuşmanın kalıcı olması (özellikle gizli damak yarığı varsa)
Ø Kalıcı çene eklemi problemleri,
Ø Şiddetli kanamalar; anormal seyreden bir damar varlığında veya bilinmeyen pıhtılaşma bozukluğunda görülebilir, gerektiğinde kanı durdurmak için boynun dış kısmından ameliyat yapılabilir
Ø Kan nakli, geç kanamalarda yalnız çok ender durumlarda gerekli olur
Ø Sinirlerin hasarına bağlı kalıcı tat alma bozukluğu, yutkunma güçlüğü veya dilde hareket bozukluğu (ağız açacağının baskısı, aşırı nedbe oluşumu veya konulan dikişlerin çekmesi sonucu ortaya çıkabilir)
Ø Tüm cerrahi girişimlerde görülebilen damar içinde kan pıhtılaşması (tromboz / emboli), yara iltihabı veya kalp dolaşım sistemi reaksiyonları gibi genel tehlikeler, bademcik ameliyatında son derece enderdir.

Geniz Eti Ameliyatı yapılmaması durumunda neler olabilir:

Geniz eti zamanında alınmazsa ileride aşağıdaki problemlere neden olabilir:

Ø Kronik (müzmin) orta kulak iltihabı ve sinüzitler
Ø Devamlı ağız solunumuna bağlı yüz ve çene kemiklerinde şekil bozuklukları
Ø Dişlerde çarpılmalar ve çene kapanma bozuklukları
Geniz etinin büyüme ve gelişmeyi engellediği düşünülmesine rağmen bu konuda bilimsel kanıt bulunmamaktadır ancak geniz eti alındıktan sonra çocukların çoğunluğunda büyüme ve gelişmenin hızlandığı da bir gerçektir.

Geniz Eti Ameliyatı Riskleri

v Sık görülebilen yan etkiler:

Ø Narkozdan uyanma sırasında, hem huzursuzluk hem de uyku hali olması mümkündür.
Ø Genel olarak kısa süreli hafif bir yutkunma güçlüğü olur.
Ø Çok büyük olan geniz etleri çıkarıldıktan sonra, geçici olarak burundan konuşma olabilir. Yumuşak damak tekrar geniz arka duvarına dayanmaya alıştığı zaman burundan konuşma ortadan kalkar.

v Nadir görülebilen yan etkiler:

o Dişlerin zarar görmesi, hatta kaybı; özellikle önceden hasar görmüş dişlerde, ağzı açan aletin basısı sonucu ortaya çıkar.
o Geç kanamalar; özellikle kanın solunum yoluna kaçmasını önlemek için, çok ender de olsa yeni bir ameliyat gerekli olabilir.

v Çok nadir görülebilen yan etkiler:

Ø Enfeksiyonlar; boyun lenf bezlerinin iltihabı, apseleri
Ø Burundan konuşmanın kalıcı olması (özellikle gizli damak yarığı varsa)
Ø Şiddetli kanamalar; anormal seyreden bir damar varlığında veya bilinmeyen pıhtılaşma bozukluğunda görülebilir, gerektiğinde kanı durdurmak için boynun dış kısmından ameliyat yapılabilir
Ø Östaki borusu çevresinde nedbeleşme ve bunun sonucunda orta kulakta sıvı birikimi
Ø Kan nakli, geç kanamalarda yalnız çok ender durumlarda gerekli olur.