Azakeğeri

AZAKEĞERİ, AVŞAROTU, KOKULU SAZ

ACORUS CALAMUS L

(Araceae-fam)

BULUNDUĞU YERLER:Dere boylarında, bataklık yerlerde yabani halde rastlanır. Asya ve Kuzay Amerika’nın Atlantil bölgelerine yayılmış bulunmaktadır.

YAPISI:Çok yıllık otsu bitkidir. 150 cm. kadar yükseklikte köksap sürüngen, uzun ve kalın, dış kısmı kahverengi, iç kısmı; pembe, benekli ve beyazdır.Sap; dik, yeşil, basit, üç köşeli yassı ve hafif olukludur.Yapraklar köksaptan çıkıp,sapların yukarı kısmında uzunca kılıç şeklinde bir demet halinde gelişir.20-60 cm. tüksekliğindedir.Çiçekler;basit, 6 bölümdür.Kenar çiçekler; sarı yeşil renkte olup, sık, 12 cm. kadar uzunluğunda bir koçan biçiminde, çiçek demetinde toplu haldedir.Her sapta birer çiçek demeti bulunur.Bunlar kılıf yapraklar ile örtülü olduğundan sapın bir uzantısı gibi görünürler.Bitkinin bütünü hoş bir koku salar.

KULLANILAN KISIMLAR:Köksap; ilkbaharda; Nisan-Mayıs veya Eylül-Ekim aylarında topraktan çıkarılır.Köksaplar çıkarıldıktan sonra soyulur.10 cm kadar uzunluğunda parçalara ayrılı.Gölgede veya 40 derece sıcaklıktaki fırınlarda kurutulur.Kuru bitkinin dış kısmı soluk sar, iç kısmı da beyazdır,hoş kokuludur.Acı bir tadı vardır. % 12 rutubete müsaade edilir.Kağıt torbalarda veya balya halinde paketlenir.Aranılan bir bitkidir.

Kokulu sazın köksapları çıkarılırken, bataklık zambağı (Iris pseudacorus L.) kökü ile karıştırılmamasına dikkat edilmelidir.Bu sonrakiler kokusuz, sapları yuvarlak ve yaprakları yassıdır.

KİMYEVİ TERKİBİ:d-a-pinen,d-kamfor, borneol, evgenol, metilevgenol, azaron, kariofilen, kurkumen, gvayen, selinen, kalamen, kalokoren, izokaron, kalamendiol, kaloren, proazulen ve incelenmeyen karbon muhtevalı eterik yağ ihtiva eder.Köksaplarda acı akoren glikozidi, kalamin alkaloidi, sepi maddeler, C vitamini, nişasta, helme maddeler reçine vs. ihtiva eder.Yapraklarda sepi maddeler, eterik yağ bulunmuştur.

HANGİ HASTALIKLARDA KULLANILIR:Tad alma duygusunu artırır.Mide salgı ayırım reflektörünü kuvvetlendirir.İştah açmakta ve sindirmi kolaylaştırmakta kullanılır.Bazen böbrek ve karaciğer fonksiyonları arttırır.Safra arttırıcı ve balgam söktürücü olarakta kullanılır.

Halk tababetinde mide ağrı ve ekşimesinde gaz, ishal, dizanteri, sarılık, siroz, düzensiz adet vs. hallerde tavsiye edilir.Haricen; diş ağrısı ve diş eti kanamasında ağız çalkalanır.Saç dökülmesinde saçlar oğuşturulur.Raşitizm ve sıraca illetinde banyo halinde uygulanır.Tatlıcılıkta, meşrubat sanayiinde ve kozmetikte kullanılır.

KULLANILIŞI:Kıyılmış köksaptan bir kahve kaşığı, 300 gr. kaynar suda haşlanır ve 2 saat bekletilir.Temiz bir tülbent ile süzüldükten sonra günde 3 defa yemeklerden evvel birer çay bardağı alınır.Saçların büyümesini hızlandırmak için, kıyılmış köksaptan 3 çorba kaşığı 100 gr. sirke ile 15 dakika kaynatılır, elde edilen mayi ile akşamları saçlar oğulur.