Ayı Ata - Türk mitolojisinde Ayı Tanrı. Farklı Türk dillerinde Azı (Adı, Azığ, Adığ) Ata olarak da söylenir. Moğollar Bavgay Ecege derler. Bazı Türk boyları ayıdan türediklerine inanırlar. “Aba Tös” adlı ongun da ayıyı betimler. Aba (Ebe, Ebüge) bazı boylarda ayı anlamına gelmektedir. Ayının isminin açıkça söylenmemesi gerektiği inancı özellikle Altaylarda, Yakutlarda ve Dolganlarda da vardır. Onun için Abay veya Dayı denir. İnanca göre ayı isminin söylendiğini topraktan işitir. Çünkü “Er Kulaktu” / “Çir Kulaktı” (Yer Kulağı) onu duyar. Anadoluda yerin kulağı vardır deyimi de bunu ifade eder. Ayının yaşadığı yer de toprak ve yeraltıdır. Yer sadece ayı ile değil, kurt, yılan ve benzeri tabu oluşturmuş canlılar hatta insan ile de iletişim kurabilir. Bu inanç yılan, kurt ve benzerleri için de geçerlidir. Ayı isminin “dayı” ile eşdeğer tutulması “Köprüyü geçene kadar ayıya dayı demek” sınakası (atasözü) ile de bağlantılıdır. Moğollardaki Abgalday (Avgalday) ise Ayı Ata anlamına gelir ve şamanın giydiği ayı biçimli bakır bir maskedir. Ayı yeryüzündeki pek çok kültürde korkulan bir hayvan olarak yer almıştır. Çöllerde, bozkırda, ormanda, kutuplarda dahi var olan türleri onu gücün ve vahşi yaşamın simgelerinden birisi haline getirmiştir. Ayı; pençeleri olan iri ve yırtıcı bir hayvandır.

Etimoloji

(Az/Ad/Az) kökünden türemiştir. Sözcük olarak güç anlamını barındırır.