16. yy. son, 17.yy. başında İtalya’da ortaya çıktı. Resim, heykel, mimari konularında etkili oldu. Avrupa’ya daha sonra Latin Amerika ve hatta Osmanlı İmp.’na kadar yayıldı. Rönesans ve Maniyerizm’den sonra ortaya çıktı.

Rönesans…..15.yy -1530
Maniyerizm…1530 -1600
Barok………..17.yy. -18.yy
Rokoko……..18.yy. –

BAROK ÖNCESİ DÖNEMDE İTALYAN MİMARİSİ (15. - 16.YY.)

Rönesans Mimarisi

15. yy. İtalyanlarına göre Gotik Mimari, Yunan ve Roma’nın görkemiyle kendi çağları arasında kalan uygarlıktan yoksun “karanlık çağ” ürünüydü. Onların hedefi Antik Çağ’ın entelektüel ve sanatsal başarılarını kavramak ve bunları aşmaktı.
İnsan Tarihi’ni tanrının takdiri değil insan başarılarının belirlediği ardışık dönemler olarak kabul ettiler.
Kilise geleneklerine dayanmayan, matematiksel kesinliği ve akla uygunluğu ifade eden yeni mimari(sanat) anlayışı oluşturdular.

Rönesans Döneminde İtalya’nın Siyasi Durumu

Bu dönemde İtalya dükalıklar, cumhuriyetler ve krallıklardan oluşuyordu. Rönesans Döneminde İtalya’nın Siyasi Durumu

Bu dönemde İtalya dükalıklar, cumhuriyetler ve krallıklardan oluşuyordu.

Papalık Eyaletleri … Papa
Milano …………….. Sforza
Ferrara ……………. d’Este
Floransa ………….. Pazzi, Pitti, Medici
Venedik

10.Leo, 7.Clement, 4.Pius, 11.Leo Medici ailesinden Papa seçildiler.

Rönesans Sanatı ve Mimarisi’nin Kardinaller ve Papalar yanında asıl müşterisi kilise değil tüccarlar ve bankerlerdi.

Hümanizm

Rönesans’ın ilgisi, Cicero ve Vergilius gibi Romalı yazarların ve Aristo ve Platon gibi düşünürlerin Latince çevirilerinin okunmasıyla Antik Çağ’a yöneldi.

Yeni düşünürler kuşağı Antik Çağ düşünürlerinin “ortaçağ” yorumunu değil orijinal eserleri okumak istiyordu. Bu nedenle manastır kütüphanelerindeki Latince ve Yunanca araştırılması hızlandı. İstanbul’un Fethi’nden sonra Floransa’ya gelen Yunan düşünürler süreci hızlandırdı.

Hümanizm, dinsel dogmadan ayrı olarak insan değerlerini ve başarısını vurgulayan bir felsefi görüştü. İnsan aklıyla yönetilen nesnel araştırmaya vurgu yapar. Gerçekliği kavramada bilimi öne çıkarır.

Francesco Petrarca(1304-1374)
Giovanni Bocaccio(1313-1375)
Deciderius Erasmus(1466-1536)
Thomas Moore(1478-1535)
Rönesans’ın Genel Özellikleri

1-Rasyonel olarak kavranabilen açık sayısal orantılara göre düzenlenmiştir.
2-Antik Mimari’den etkilenmiştir. İnsanı ezmeyen bir yapıya sahiptir. Klasik elemanlardan yararlanmıştır(sütun, korniş, kemer vb.).
3-Yere bağlılık ve yataylık vurgulanır. Gotik de olduğu gibi göğü işaret etmez. Oran, simetri ve uyum ön plandadır.
4-Merkezi plan öne çıkar. Daire, kare, çokgen orta mekan çevresinde gelişen bir plandır. Yapılar kubbe ile örtülüdür. (Bazilikal planın tanrının gizemini yansıttığına inanılır .) merkezi plan insanı merkeze alarak, insanın kolay anlayabileceği bir mekan oluşturur.
5-Kilise Mimari’sinde kare ve daire tercih edilmiştir. Daire tanrının kusursuzluğunu temsil eder.

Vitruvius Mimarlık Üzerine On Kitap M.Ö.25
Leon Batista Alberti Gerçek Yapı Sanatı Üzerine 1450’de hazırlandı. 1485’de basıldı.
Andrea Palladio Mimarlığın Dört Kitabı 1570

Antonio Averlino(filarete) Merkezi plana göre ideal şehir çizimi. Merkezden ışıyan caddeler sekiz köşeli yıldızla tamamlanır.
Leonardo Da Vinci Vitruvius Adamı(1485-1490) İdeal insanın daire ve kare içinde konumlanışı.

Filippo Brunelleschi Öksüzler Yurdu Hastanesi(1419-1424)Floransa
Sütunların yüksekliği ve sütunlar arasındaki boşluk kare oluşturur.Yarım daire kemerler kullanılmıştır. Pencerelerin üstünde üçgen alınlık bulunur.

Floransa Katedrali(santa maria della fiore)(1420-1436)
İnşaatına 1296’da* başlanan yapının transept karesi kapatılamamıştır. Kubbe sekizgen kasnaklı, sekiz kaburgalı, içte ahşap dışta kiremit çift kabuklu, sivri kubbe formundadır.

Leon Batista Alberti San Andrea Kilisesi(1470-1493)Montova Latin haçı planlı.

Giuliano Sangallo Santa Maria della Carceri(1485-1491)Prato

Donato Bramante Tempietto,San Pietro in Montorio(1500-1502)Roma

Cola da Caporola Santa Maria dele Consolazione

Donato Bramante San Pietro Kilisesi(1505-1506)Roma**
Buanorrati Michelangelo San Pietro Kilisesi(1546)


*Yapının inşasına Gotik dönemde başlanmış, transept karesinin kapatılabilmesi Rönesans’ta mümkün olabilmiştir. Yüksek kostrüksiyon, kubbe kasnağı, aydınlık feneri ve kubbenin büyüklüğü nedeniyle Rönesans dönemine dahil edilir.

**Bramante’nin kare merkezi planlı olarak tasarladığı San Pietro Kilisesi’nin inşaatı hem Bramante’nin hem de siparişi veren Papa 2. Julius’un ölümü üzerine yarım kalır. Michelangelo planda bazı değişiklikler yaparak inşaatı tamamlar.



Rönesans dönemin de tüccar prenslerin yaptırdığı konutlara “palazo” denir. Genellikle üç katlı yapılan bu binalarda da klasik unsurlar kullanılmıştır.

Michelozzo di Barthelokomeo Palazzo Medici-Ricardi, 1444-1460, Floransa Cosimo Medici tarafından yaptırıldı.
Birinci katta kaba yüzlü taş(rustik), ikinci katta derzlenmiş taşlar, üçüncü katta tamamen düz yüzeyli taş kullanılmıştır. Masif korniş antikiteden alımıştır.

Leon Batista Alberti Palazzo Rucellai, 1452, Floransa Giovanni Rucellai tarafından yaptırıldı.
Geleneksel duvar düzeni pilastrlarla hareketlendirilmiştir. Birinci katta dor, ikinci katta İyon, üçüncü katta Korint düzen uygulanmıştır.

Antonio da Sangallo Palazzo Farnese, 1515, Roma Alessandro Farnese(sonradan 3.Paul adıyla papa olan kardinal) tarafından yaptırılmıştır. Denge, dinginlik, düzen unsurlarıyla öne çıkar.

Andrea Palladio Villa Capra(villa rotonda), 1566, Vicenza Emekli papalık danışmanı Paolo Almerico tarafından yaptırılmıştır. Merkezi planlda kare ve daire kullanılarak yapılmıştır. Kubbenin sivil mimaride kullanıldığı ender yapılardandır.

Maniyeriz (1530-1600)

Rönesansın kusursuz formlara ulaştığı 16. yy.ın ilk yarısında Rönesanstan sapmalar başlar. Görünüşte birbiriyle uzlaşması mümkün olmayan elemanlar bir arada kullanılır. Bazı formlar amacından uzak yalnızca dekoratif amaçlı kullanılır.(sütular, pilastrlar, kör pencereler vb.) Dairenin yerini oval form almaya başlar.

1517 Luther’in, Protestan Manifestosu’nu yayınlaması.
1527 Roma’nın Yağmalanması.
1545 Trent Konsili’nin toplanması.
Veba salgını.(?)

Michelangelo Buonarroti Laurenziana Kütüphanesi Vestibülü(girişi), 1524-1550, Floransa (tasarım)

Campidoglio Meydan, 1569, Capitoline Tepesi-Roma
(michelangelo’nun tasarımına göre düzenlenmiş olarak.)

Giulio Romano Kendi evi, 1544, Montova
Giacomo Barozzi da Vingola –Giacomo della Porta Gesu Kilisesi, 1568-1577, Roma
Cizvit Tarikatı’nın en önemli kilisesi.
Vingola mimariyi, Porta iç dekorasyonu üstlenmiştir.


Barok Mimari(1400-1530)



İtalya’da Roma ve Bologna şehirlerinde ortaya çıktı. Rönesans’ın da kullandığı klasik formları kullandı. Terim, Portekizce eğri-büğrü inci anlamına gelen ”barocco” kelimesinden türetildi.

1544-1563 Trento Konsili’nin Toplanması
1643-1715 Fransa’da 14.Louis’nin egemenliği
1648 Westphalia Antlaşması

Barok Sanat’ın en önemli müşterisi Katolik ülkelerde kilise ve monarşi, Protestan ülkelerde tüccarlar ve orta sınıf olmuştur. Katolik kilisesinin önemli bir propaganda aracı olarak kullanıldı.

Papa 5.Sixtus, Domenico Fontana’yı Roma’yı yeniden düzenlemekle görevlendirdi.

1536 Floransa, Accademia della Arti del Disegno
1582 Bologna, Accademia di İncomminati
1593 Roma, Roma Akademisi

Merkantalizm

Bir devletin zenginliği sahip olduğu değerli madenlere bağlıdır. Madenlerin devlet korumasında olması gerekir. Sanayi ve ticaretin devlet tarafından desteklenmesi gerekmektedir. Bu tarz kapitalist yaklaşım İngiltere’de ve Fransa’da etkili olmuştur.

Barok Dönemde Bilim ve Sanat

Galileo(1564-1642)
Kepler(1571-1630)
Pascal(1623-1662)
Newton(1642-1727)

Barok’un Genel Özellikleri

1-Amaç insanları dine döndürmek, imanı alevlendirmek. Mimarlar ifade gücü yüksek bir düzenlemeye yönelir. Rönesans’ın açıklık ve yalınlık ilkesinin yerini bilinçli bir karmaşıklık alır. Katolik kilisesinin duyulara seslenen, mistik atmosfer yaratan bir mimari isteği oluşmuştur.
2-Barok mimarlar görsel etkiyi artırmak için sütun, korniş gibi mimari öğeleri Rönesans’tan daha dolgun ve zengin biçimde kullandılar. Rönesans’ta yüzeye vurgu yapan düzlemsel formlar yerine plastikliğe ve mekansal derinliğe vurgu yapan formlar kullanılmıştır.
3-Rönesans’ta olduğu gibi sakinlik yerine coşkulu…(?)
4-Süslemeye önem verilmiştir. İçte ve dışta tasarımın etkileyici olması istenir. İç dekorasyonda resim, heykel ve mimari iç içe geçmiştir.
5-kubbe ve tonozların yüzeylerinde göz yanıltıcı freskler kullanılarak, illüzyonik bir etki yaratılır. Gerçeğin aksine yaratılan görüntü önemsenir.
6-Kubbeye önem verilir. Yapıya önemli ve anıtsal bir hava katar. Yapının içinde cennet…(?)
7-Işık-gölge etkilerine önem verilir. Işığın yan şapellerden veya kubbeden yayılması sağlanmıştır. Işığın manipüle edilmesi sayesinde duvarın…(?)
8-Hareketli dinamik bir görünüme sahiptir. Cephede ve içte hareketi çağrıştıran kıvrımlı biçimler kullanılır.
9-Yapıların cephesi heykelsidir. Heykel mimaride önemli yer tutar. (bazı mimarlar aynı zamanda heykeltıraştı.)
10-Ovalin dinamik formu dairenin yerini alır.
11-Tanrının yarattığı doğal dünya yerine insan yaratısı dünyaya odaklanır. Geçici bir var oluşa güzel bir biçim vermek amacındadır.
12-Saraylar, gösterişte diğer yapıları aşar. Prensler ve yönetici sınıf için yapılan saraylar ve şatolar, dışa açıktır ve yer aldığı çevreyi etkiler.(Ortada ana yapı iki tarafta ileri uzayan kanatlar, yapının ortasında önü açık şehre bir avlu oluşturulur. Sivil mimaride Fransa öne çıkar.)
13-Antik dönemden beri ilk kez tiyatro binaları yapılmaya başlanır. Tiyatrolar saraya bağlı olarak inşa edilir.

Roma’da Barok Mimarisi-Carlo Maderno, Gianlorenzo Bernini

Carlo Maderno Santa Susana, 1597-1603
Roma’da ilk gerçek Barok cephe tasarımı.

San Pietro, 1606-1612
Grek haçı planı, Latin haçı plana dönüştürdü. Kilisenin içindeki mermer kaplama ve heykel dekorasyonu Bernini’ye ait.

Gianlorenzo Bernini Davut Heykeli

Apollo ve Daphne Heykel grubu

Baldaken, 1624-1633, San Pietro
Papanın siparişi, bronz malzeme.

*Apsidde Cathedra Petri adlı bölümü tasarladı.

*Kubbeyi taşıyan ayakları tasarladı.

*San Pietro Piazzası, 1656-1667

Cornaro Şapeli, 1647-1652, Santa Maria dele Vittoria
Venedikli Kardinal Federico Cornaro’nun siparişi.(kilisenin mimarı Maderno 1608-1620)

Azize Teresa’nın Vecdi, 1647-1652, Santa Maria dele Vittoria

Dört Nehir Çeşmesi, 1648-1651, Piazza Navona
(Nil, Ganj, Tuna, Plata nehirleri )

San Andrea al Quirinale, 1658-1678
Kardinal Camilio Pamfili’nin Cizvit çömezler için verdiği sipariş.