|
|
|
Avrupa Kıtasının Coğrafyası - Coğrafya
AVRUPA KITASI Avrupa, Afrika'nın kuzeyinde, Asya'nın batısında ve Atlas Okyanusu'nun doğusunda bulunan kıta. Üzerinde birçok ülke mevcuttur.
Avrupa, Sami dillerde Erep (yahut Irib)=Güneşin Battığı taraf anlamına gelir. Fenikelilerden Yunanlılara geçen bu ad, Yunanca'da Europa olmuş ve Ege denizine göre batıda bulunan ülkelere bu ad verilmiştir.
Ayrıca Mitolojide Finike kralı Agenar ile Telepassa'nın kızının adıdır. Boğa şekline giren Zeus tarafından İda'ya kaçırılmıştır Zeus'tan Minos, Sarppedon ve Rhadamnthys isminde üç çocugu olmuştur; Adı bir kıtaya verilmiştir.
Kapladığı alan yönünden Okyanusya'dan sonra en küçük ikinci kıta olan Avrupa; batıda Atlas Okyanusu, kuzeyde Kuzey Buz denizi ve Atlas Okyanusu, güneyde Akdeniz ve doğuda Asya kıtası ile çevrilidir. Avrupa kıtası güneyde Afrika kıtasına oldukça yaklaşır (Cebelitarık Boğazı 14 km). Güneydoğuda ise Asya ile hemen hemen bitişir (İstanbul Boğazı 0,7 km., Çanakkale Boğazı 1,3 km.).
Avrupa'nın doğuda kesin bir sınırı bulunmamakla beraber, kuzeyden güneye Ural dağları, Ural nehri, Maniç çukuru, Karadeniz, İstanbul ve Çanakkale Boğazları ile Ege Denizinden geçecek hattı sınır kabul edebilir.
Avrupa'nın yüzölçümü 10.523.000 km2 dir. Bu ise yeryüzünün %5'i, karaların % 15'i Avrasya'nın 1/5'i demektir. Avrupa, yaklaşık olarak harita üzerinde 35 ile 70 kuzey paralel daireleri ile 10 ile 60 doğu meridyenlerinin çerçevelediği bir üçgene benzer. Kıtada 0-4 saat dilimleri yer alır. Avrupa'nın uç noktaları ise; kuzeyde Kuzey burnu (71° 10' kuzey enlemi), güneyde Mora'nın Matapan burnu (36° 23' kuzey enlemi), Batıda Rocca (Portekiz) burnu (9° 29' batı boylamı), doğuda Ural dağları (60° doğu boylama)'dır. Rocca burnu ile Ural Dağları arasındaki uzunluk 5500 km, Kuzey burnu ile Matapan burnu arasındaki genişlik 3800 km'dir.
Avrupa Birliği BayrağıÖteden beri büyük krallık ve imparatorluklara beşiklik yapmış bu kıta, endüstri devriminden sonra da, gelişmişliğini korumuş ve diğer tüm kıtalara göre endüstrileşmesini kısa sürede tamamlamıştır. Avrupa'nın önemi, konumu, yüz ölçümü, doğal kaynakları, nüfusu ve fiziki özelliklerinden değil, sahip olduğu insan kaynağı ve onun niteliklerinden ileri gelmektedir. İyi eğitilmiş insanlardan oluşan nüfus, bilim ve teknolojide göstermiş olduğu ilerlemeler sayesinde, ekonomik yönden de gelişmiş ve yüksek bir hayat standardına ulaşmıştır. Doğal kaynakları az olan Avrupa, bu gelişmesini tamamen insan kaynağının yüksek niteliklerine ve sömürgecilik sisteminin nimetlerine borçludur. Günümüzde dünyanın en büyük güç odağı olan ABD'nin halkı da çok büyük oranda Avrupa kökenlidir. Ayrıca bilimsel ve teknolojik gelişmelerin kilometre taşları olan önemli buluşların çoğu da Avrupalılar tarafından gerçekleştirilmiştir. Avrupa ülkelerinin her yönden birleşmesini amaçlayan ve bu yolda önemli aşamalar gerçekleştiren Avrupa Birliği, Avrupa'nın dünyadaki gücünü ve önemini daha da artırmaktadır.
1990 yılına kadar (Soğuk Savaş'ın bitimi) Avrupa'da birbirinden farklı siyasal ve ekonomik sistemler ve bunların temsilcilerinden oluşan bloklar mevcuttu. Bunlardan biri, şimdi de mevcut olan çok partili demokratik sistemi ve serbest pazar ekonomisini uygulayan Batı Bloku diğeri ise tek partili sosyalist siyasal sistemle sıkı bir devletçi ekonomiyi uygulayan Doğu Bloku'ydu. Ancak Doğu Bloku'nun lideri olan SSCB'nin ekonomik ve siyasal sisteminin iflas etmesiyle doğu bloğu da çökmüştür. Eski Doğu Bloku ülkeleri, ekonomik ve siyasal sistem olarak Batı Blokuna yakınlaşma yolunda önemli adımlar atmışlardır. Çok partili demokratik sisteme ve serbest pazar ekonomisine geçiş yapmanın sancıları atlatılmak üzeredir. Avrupa Birliği'ne yapılan başvurular olumlu karşılanmış ve başvuran ülkeler ile AB arasında uyum çalışmaları sürdürülmektedir. Doğu Bloku'nun askeri örgütü olan Comecon da dağıtılmış ve eski doğu bloğu ülkeleri, Batı Avrupa'nın askeri örgütü olan NATO'ya girmek için başvuruda bulunmuşlar ve bu konuda önemli gelişmeler sağlanmıştır. Böylece Avrupa'da 1990 öncesinin askeri, ekonomik ve siyasi kutuplaşması önemli ölçüde ortadan kalkmıştır.
Avrupa ülkeleri coğrafi konumları, yani bulundukları yer ve ekonomik gelişmişlik açıdan; Batı Avrupa ülkeleri, Kuzey Avrupa Ülkeleri (İskandinavya ve Baltık ülkeleri), Akdeniz ülkeleri, Orta Avrupa ülkeleri, Doğu Avrupa ülkeleri ve Balkan Ülkeleri gibi guruplara ayrılmaktadır.
Avrupa'nın genel coğrafî özelliklen maddeler halinde şöyledir;
Avrupa bir devrimler kıtasıdır. Özellikle demokrasi, endüstriyel ve bilimsel açıdan dünyayı etkileyen devrimleri gerçekleştirmiştir. Nüfus yoğunluğunun fazla olduğu bir kıtadır. Hayat seviyesi yüksektir. Nüfus artışı çok azdır. Hatta bazı ülkelerde nüfus azalması vardır. Avrupa, dünyada ihracat ve ithalatta önde gelen kıtadır. Dünyada üretilen endüstri ürünlerinin üçte biri bu kıtaya aittir. Endüstrileşmiş ülkelerin toplandığı bir kıtadır. Birleşik Krallık (İngiltere), Fransa, İtalya ve Almanya endüstrileşme açısından çok ileri durumdadır. Çeşitli uluslara mensup insanların yaşadığı Avrupa'da 20'den fazla devlet vardır. Komşu ülkeler arasında dil, ekonomik ve kültürel açıdan önemli farklar bulunur.
ÜLKELER Ülke ve Bayrağı Yüzölçümü (km²) Nüfus (2002) Nüfus Yoğunluğu (km²) Başkent Doğu Avrupa: Belarus 207,600 10,335,382 49.8 Minsk Bulgaristan 110,910 7,621,337 68.7 Sofya Çek Cumhuriyeti 78,866 10,256,760 130.1 Prag Macaristan 93,030 10,075,034 108.3 Budapeşte Moldova[1] 33,843 4,434,547 131.0 Kişinev Polonya 312,685 38,625,478 123.5 Varşova Romanya 238,391 21,698,181 91.0 Bükreş Rusya[2] 3,960,000 106,037,143 26.8 Moskova Slovakya 48,845 5,422,366 111.0 Bratislava Ukrayna 603,700 48,396,470 80.2 Kiev Kuzey Avrupa: Birleşik Krallık 244,820 60,201,000 244.2 Londra Danimarka 43,094 5,368,854 124.6 Kopenhag Estonya 45,226 1,415,681 31.3 Tallinn Finlandiya 336,593 5,157,537 15.3 Helsinki İzlanda 103,000 307,261 2.7 Reykjavík İrlanda 70,280 4,234,925 60.3 Dublin Letonya 64,589 2,366,515 36.6 Riga Litvanya 65,200 3,601,138 55.2 Vilnius Norveç 386,269 4,527,984 11.8 Oslo İsveç 449,964 9,090,113 19.7 Stokholm Güney Avrupa: Arnavutluk 28,748 3,544,841 123.3 Tiran Andorra 468 68,403 146.2 Andorra la Vella Bosna-Hersek 51,129 3,964,388 77.5 Sarayova Hırvatistan 56,542 4,390,751 77.7 Zagreb Yunanistan 131,940 10,645,343 80.7 Atina İtalya 301,230 58,751,711 191.6 Roma Makedonya 25,333 2,054,800 81.1 Üsküp Malta 316 397,499 1,257.9 Valletta Karadağ[3] 13,812 616,258 44.6 Podgorica Portekiz[4] 91,568 10,084,245 110.1 Lizbon San Marino 61 27,730 454.6 San Marino Sırbistan[5] 88,361 9,663,742 109.4 Belgrad Slovenya 20,273 1,932,917 95.3 Ljubljana İspanya[6] 498,506 40,077,100 80.4 Madrid Vatikan 15.44 1905 22,945.5 Vatikan Batı Avrupa: Avusturya 83,858 8,169,929 97.4 Viyana Belçika 30,510 10,274,595 336.8 Brüksel Fransa[7] 547,030 59,765,983 109.3 Paris Almanya 357,021 83,251,851 233.2 Berlin Lihtenştayn 160 32,842 205.3 Vaduz Lüksemburg 2,586 448,569 173.5 Lüksemburg (şehir) Monako 1.95 31,987 16,403.6 Monako Hollanda[8] 41,526 16,318,199 393.0 Amsterdam İsviçre 41,290 7,301,994 176.8 Bern Orta Asya: Kazakistan[9] 150,000 600,000 4.0 Astana Kafkasya:[10] Azerbaycan[11] 39,730 4,198,491 105.7 Bakü Gürcistan[12] 49,240 2,447,176 49.7 Tiflis Ermenistan[13] 29.800 1.103.488 112.0 Erivan Anadolu: Türkiye[14] 814.576 70,044,932 85.9 Ankara Toplam 10,396,619 [15] 694,270,001[16] 66.8
|