TARİHÇE

Atatürk Üniversitesi'nin tarihçesi Türkiye Cumhuriyeti'nin önemli rüyalarından birinin gerçekleşmesidir. Cumhuriyet'in kurucusu Mustafa Kemal Atatürk 1 Kasım 1937 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde yasama yılını açış konuşmasında Doğu Anadolu'da büyük bir üniversite kurmanın gereğini ifade ederek, bu husustaki çalışmaları başlatma talimatı vermiştir. Atatürk'ün ölümünün ardından bu çalışmalara 12 yıl ara verildikten sonra konu,1950 yılında tekrar gündeme getirildi. 1951 yılında oluşturulan bir komisyon Doğu Üniversitesi'nin Erzurum'da kurulmasını önerdi. 1954 yılında çıkarılan 6373 Sayılı Kanunla bu üniversitenin adının Atatürk Üniversitesi olması kararlaştırıldı. Aynı yıl Amerika Birleşik Devletleri A.I.D. (USAID) teşkilatı aracılığı sonucu Atatürk üniversitesi Nebraska Üniversitesi ile eşleştirilmiştir ve işbirliği anlaşması imzalanmıştır. Nebraska Üniversitesi Türkiye delegasyonu tarafından 1 Kasım 1954 de Atatürk Üniversitenin gelişmesi hakkında rapor hazırlamıştır. Delegasyon ilk olarak Ziraat, Fen Edebiyat, Mühendislik ve Mimarlık bölümlerinin açılmasında ve gerek duyuldukca ilave bölümlerin açılmasında hem fikir olmuştur.

Neden Atatürk Üniversitesi?
İki üniversite arasındaki ilişki fakülteler arasında karşılıklı yararlı fikirlerin alınıp verilmesi fikrini taşımaktadır. Nebraska ve Türkiyenin doğusu bir çok ortak yanlara sahiptir. Her iki bölge de farklı tahıl ve hayvancılık gibi ziraat ekonomisine bağımlıdır. Nebraska, Türkiyenin doğusu gibi gıda yöntem endüstrileri ve sulamalı ziraate bağlı potansiyel problemlere hitabetmeye yönelmiştir. Türkiye’de ki araştırmacılar Türkiyenin doğu bölgesinin ziraat ekonomisinin geliştirilmesi problemini aşabilme ile karşı karşıya kalmışlardır. Buna benzer olarak, Nebraska araştırmacıları da ziraata bağlı ekonominin uygulanabilirliğini sürdürmek ile karşı karşıyaydı. Her iki üniversite, Türkiye ve Nebraskanın tam ekonomik potansiyellerine ulaşabilmek için iyi eğitilmiş ve eğitimli genç bilimcilere, öğretmenlere ve işletmeci idarecilere olan gerekliliğine cevap vermek zorundaydılar.

Atatürk üniversitesinin genç öğretim üyeleri Birleşik Devletlerde farklı araştırmalar yapma olanağını sunan kardeş üniversitenin teknik ve akademik tecrübelerinden yararlanmıştır. Üniversitenin kuruluş tarihi olan 1957 den itibaren 14 yıl boyunca maddi olarak USAID tarafından karşılanan 50 adet uzun-dönem görev kadrosu Nebraska personeli tarafından doldurulmuştur. Fakültedeki kadrolar 1968’e kadar Türk personeli tarafından doldurulmuş ve Atatürk Üniversitenin gelişmesine çok zaman ayıran Nebraska personeli açısından Üniversitenin tam bir Türk kurumu olarak olgunlaşması için gitme zamanı gelmişti.

Üniversite Akademik Birimleri ve Sayıları
Atatürk Üniversitesi 17 fakülte, 5 yüksek okul, 15 meslek yüksek okulu, 6 enstitü ve 16 araştırma merkezinden oluşmaktadır.

Fakülteler: Ziraat Fakültesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, İktisadi ve İdarî Bilimler Fakültesi, Tıp Fakültesi, Diş Hekimliği Fakültesi, Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi, Mühendislik Fakültesi, İlahiyat Fakültesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, İletişim Fakültesi, Eczacılık Fakültesi, Veteriner Fakültesi.
Ağrı Eğitim Fakültesi, Bayburt Eğitim Fakültesi, Erzincan Hukuk Fakültesi, Erzincan Eğitim Fakültesi, Erzincan Fen-Edebiyat Fakültesi.

Yüksek Okullar: Hemşirelik Yüksek Okulu, Beden Eğitimi ve Spor Yüksek Okulu, Erzurum Sağlık Yüksek Okulu, Erzincan Sağlık Yüksek Okulu, Ağrı Sağlık Yüksek Okulu.

Meslek Yüksek Okulları: Erzurum Meslek Yüksek Okulu, Erzurum Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu, Ağrı Meslek Yüksek Okulu, Aşkale Meslek Yüksek Okulu, Bayburt Meslek Yüksek Okulu, Erzincan İlahiyat Meslek Yüksek Okulu, Erzincan Meslek Yüksek Okulu, Hınıs Meslek Yüksek Okulu, İspir Hamza Polat Meslek Yüksek Okulu, Kelkit Aydın Doğan Meslek Yüksek Okulu, Narman Meslek Yüksek Okulu, Oltu Meslek Yüksek Okulu, Pasinler Meslek Yüksek Okulu, Refahiye Meslek Yüksek Okulu ve Tercan Meslek Yüksek Okulu.

Enstitüler: Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Fen Bilimleri Enstitüsü, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiyat Araştırma Enstitüsü.

Araştırma Merkezleri ve Kuruluş Yılları: Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi (1978), Çevre Sorunları Araştırma Merkezi (1978), Bilgisayar Bilimleri Araştırma ve Uygulama Merkezi (1997), Üniversite-Sanayi İşbirliği Geliştirme Merkezi (1988), Deprem Araştırma Merkezi (1989), Avrupa Birliği İlişkileri Araştırma Merkezi (1989), Dil Eğitimi Öğretimi Uygulama ve Araştırma Merkezi (1993), Biyoteknoloji Araştırma Merkezi (1995), Deneysel Tıp Uygulama ve Araştırma Merkezi (1996), Tıbbî Aromatik Bitki ve İlaç Araştırma Merkezi (1998), Türk - Ermeni İlişkileri Araştırma Merkezi (2000), Stratejik Araştırmalar Merkezi (2002), Girişimcilik Araştırma ve Uygulama Merkezi (2005), Halıcılık Eğitim Merkezi (1962), Organ Nakli Eğitim Araştırma ve Uygulama Merkezi (2005), Türk Kültürü Araştırma ve Uygulama Merkezi (2005), İbrahim Hakkı Araştırma Merkezi (1993).

Öğrenci Sayısı ve Dağılımı
Atatürk Üniversitesi, 2005-2006 öğretim yılı itibariyle 41.613 öğrenciye eğitim vermektedir. 1958 yılında Ziraat ve Fen-Edebiyat Fakülteleriyle kurulan Üniversitenin, yıllık periyotlara göre incelendiğinde, yeni fakülteler, yüksek okullar ve meslek yüksek okullarının açılmasıyla öğrenci sayısının arttığı görülmektedir. Lisans öğrencilerinin sayısındaki bu artışa paralel olarak lisansüstü öğrenci sayısında da artış gözlenmektedir. Enstitüler bazında bir inceleme yapıldığında ise Fen Bilimleri ve Sosyal Bilimler Enstitüsünde öğrenci sayılarının arttığı görülmektedir (EK– 3).
Atatürk Üniversitesi günümüzde şehirin en önemli kaynaklarından biridir. Kuruluşundan bu yana doğu bölgesinde eğitimsel ve kültürel temsilcilik görevi yapmıştır.
Bu meşaleyi yakmak için büyük coşku, heyecan ve gayret gösterenleri şükranla anıyoruz:
Cumhurbaşkanlarımız: Ulu Önder Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK
Celal BAYAR

Başbakan : Adnan MENDERES
Milli Eğitim Bakanları: Tevfik İLERİ
Prof. Rıfkı Salim BURÇAK
Celal YARDIMCI
Nebraska Üniversitesi Rektörü: Professor Clifford M. HARDIN
Ve bütün Atatürk Üniversitesinin yerleşkesi için sembolik fiyatlarla arazilerini veren veya bağışta bulunan, Erzurumlular ile katkıları olan tüm kişi, kurum ve kuruluşlar.



Soldan Sağa

1Prof. Bedri Gürsoy
Siyasal Bilgiler Fakültesi Dekanı
2Prof. Celal Tariman
Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi
3Prof. Abdullah Türkmen
İstanbul Teknik Üniversitesi
4İbrahim Sargut
Tarım Bakanlığı Müsteşarı
5Osman Faruk Verimer
Milli Eğitim Bakanlığı Müsteşarı
6Emin Hekimgil
Amerika Kültür Ateşemiz
7Dr. Ismail Şener
Trabzon Mebusu (Michigan State Univesitesi Tekstil ve Doktora)
8Akif Tuncel
Milli Eğitim Bakanlığı Özel Kalem Müdürlüğü
 Oturanlar - soldan sağ
9Celal Yardımcı
Milli Eğitim Bakanı
10Prof. Clifford M. Hardin
Nebraska Üniversitesi Rektörü



KALİTE YÖNETİMİ

Kalite Yönetimi ve Kalite İzleme
Kurumun kalite anlayışı; kalite kültürünün oluşturulması, kişisel ve akademik gelişim, sürekli iyileştirme gibi toplam kalite yönetimi esaslarına dayanmaktadır. Üniversite kalite çalışmalarını 2000-2001 eğitim yılından itibaren pilot alan olarak seçtiği sosyal bilimlerde Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi, fen bilimlerinde ise Mühendislik Fakültesinde başlatmıştır. Bu çerçevede adı geçen birimlerde akreditasyon birimlerinin kurulması, öğretim elemanlarından ve öğrencilerden ayrı ayrı kalite çemberleri oluşturulması, kalite yürütme kurullarının kurulması, görev tanımlarının yapılması, eğitim standartlarının belirlenmesi, kalite çalışmalarını yürüten ve sorumlu olan dekan yardımcılarının görevlendirilmesi, veri toplama kaynaklarından biri olan dilek ve öneri kutularının işlevsel olarak kullanılması, öğrencilere ve öğretim elemanlarına fakülteyi değerlendirme anketlerinin uygulanması, öğretim sürecinin öğretim elemanı tarafından değerlendirildiği kişisel faaliyet raporlarının yönetime sunulması ve değerlendirilmesi vb. kalite güvencesi çalışmaları yapılmıştır. Bu deneyimlerden elde edilen veriler ışığında çalışmaların bütün birimlerde yaygınlaştırılması hedeflenmektedir. Bu amaçla Rektörlük bünyesinde Toplam Kalite Yönetim Biriminin kurulması planlanmıştır. Bu bağlamda tüm paydaşlardan geribildirim alınarak Stratejik Plan hazırlanmaktadır.

Üniversite, kalite izleme birimlerinin/kurullarının oluşturulması ve kalite izleme standartlarının belirlenmesinin gerektiğine inanmaktadır. Bu amaçla bazı birimlerde akademik ve idarî personelin, öğrencilerin ve diğer paydaşların toplam kalite yönetimine katılmaları için bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmalarına başlanmış olup bu çalışmaların kurum geneline yaygınlaştırılması hedeflenmektedir.

Ayrıca 20 Eylül 2005 tarihinde Resmî Gazetede yayınlanan “Yüksek Öğretim Kurumlarında Akademik Değerlendirme ve Kalite Geliştirme Yönetmeliği” ile YÖK Başkanlığı, üniversitelerde kalite iyileştirme çalışmalarını başlatmıştır.
Bu bağlamda;
·Öğretim etkinlikleri ile ilgili kalite güvencesini oluşturmaya yönelik olarak; akademik dönem/yıl sonunda yapılan öğretim süreci değerlendirme anketleri, her dönem başında hazırlanan öğretim elemanı ders yükü formları, akademik yıl boyunca öğrencilerle ve öğretim elemanlarıyla sürekli olarak yapılan yüz yüze görüşmeler, yine akademik yıl boyunca öğretim elemanları tarafından sürdürülen danışmanlık hizmetleri, bazı birimlerdeki mezunları izleme anketleri, öğretim elemanları ve öğrencilerin fakülteyi değerlendirme anketleri düzenli aralıklarla yapılmaktadır.
·Araştırma etkinlikleri ile ilgili kalite güvencesini oluşturmaya yönelik olarak; Akademik dönem/yıl sonunda yapılan ulusal ve uluslar arası yayın, bildiri gibi çalışmaları ve bu çalışmalara yapılan atıfları kapsayan akademik etkinlik raporları (Kişisel Akademik Etkinlik Raporu, Program/Bölüm Akademik Etkinlik Raporu ve Fakülte/Yüksek Okul Akademik Etkinlik Raporu), yönetmeliğe uygun olarak yapılan bilimsel araştırma projeleri değerlendirme ve izleme raporları, doktora tez izleme komiteleri vasıtasıyla kalite izleme çalışmaları sürdürülmektedir. Ayrıca etik değerleri toplam kalitenin bir parçası olarak değerlendiren Üniversite, akademik birimlerinde yapılan bilimsel araştırma, yayın, eğitim-öğretim ve sağlık hizmetleri uygulamaları gibi etkinliklerle birimler ve kişiler arası ilişkilerde etik ilkelere uyulmasını sağlamak amacıyla Atatürk Üniversitesi Etik Kurulunu oluşturmuştur.
·Atatürk Üniversitesi, uluslar arası endekslerce taranan bilimsel dergilerdeki yayın sayısı sıralamasında Türkiye Üniversiteleri arasında hızla yükselmiştir. 2000’li yıllara kadar yirmili sıralarda bulunurken 2001’de on birinci, 2002’de yedinci, 2003’te beşinci, 2004 ve 2005’te sekizinci sırada yer almıştır (EK –21). Yayın sayısındaki bu artış, kalite izleme çalışmalarının yanı sıra Üniversitenin kütüphane kaynaklarının zenginleştirilmesi, internet alt yapısının iyileştirilmesi, online veri tabanlarının artırılması (2001’de 1, 2002’de 2, 2003’te 21, 2004’te 27, 2005’te 35), akademik personel için atama ve yükseltme kriterlerinin belirlenmesi ve daha fazla proje desteği sağlayan genel iyileştirme sürecinin doğrudan bir sonucudur. Bu durum Üniversitenin uluslar arası bilime katkısı ve kendisini yenilemesi açısından önemli bir göstergedir.
·Öğrenci performansı ile ilgili kalite güvencesini oluşturmaya yönelik olarak; her akademik dönem sonunda bütün birimlerde öğrenci başarı ve mezuniyet durumlarının analizi yapılmakta, “onur” ve “yüksek onur” öğrenci derecelendirme sistemi uygulanmakta, ikinci öğretimde başarı sıralamasında yüzde ona giren öğrencilerin öğretim katkı payları birinci öğretim katkı payı düzeyine getirilmektedir. Değiştirilen Lisans Eğitim-Öğretim Sınav Yönetmeliği ile öğrencilerin başarı ortalamasının arttığı görülmektedir (EK–22). Ayrıca bilimsel, sosyal, kültürel ve sportif etkinliklerle öğrencilerin performanslarının artmasına yardımcı olan 44 öğrenci kulübü vardır (EK–23). Öğrenciler bilimsel etkinliklerle beraber sosyal, kültürel ve sportif alanlarda da başarı göstermiş, ulusal düzeyde çeşitli ödüller almışlardır .
·İdarî süreçler ile ilgili kalite güvencesini oluşturmaya yönelik olarak; yasal denetleme süreçlerinin yanı sıra Üniversiteyi ilgilendiren yargı kararları da değerlendirilmekte, idarî birimlerde görev tanımları yapılmakta, akademik ve idarî personelin performans değerlendirmeleri ilgili birim yöneticileri tarafından her yıl sonunda yapılmaktadır.
·Girişimcilik faaliyetleri ile ilgili kalite güvencesini oluşturmaya yönelik olarak; Üniversitenin bünyesinde bulunan Girişimcilik Merkezi, yeni yatırım fikirleri konularında bir araya gelinen girişimcilerle ve yönetim destek hizmeti alan KOBİ’lerle ilgili raporları düzenli aralıklarla Rektörlüğe sunmaktadır. Ayrıca girişimcilik ile ilgili eğitim seminerleri, konferanslar ve fuar katılımları ile ilgili bilgiler belgelenmekte ve Üniversiteye sunulmaktadır.
·Dış İlişkiler ile ilgili kalite güvencesini oluşturmaya yönelik olarak; Atatürk Üniversitesi bölgesel, ulusal ve uluslar arası düzeydeki paydaşlarından alacağı geribildirimin kalite geliştirme sürecine önemli katkı yapacağının bilincindedir. Bu bağlamda düzenli olarak bölgesel paydaşların katıldığı toplantılar düzenlemeyi, dış paydaşların memnuniyetini ölçmeye yönelik anketler yapmayı, 19.06.2002 tarihinde kurulan Atatürk Üniversitesi Mezunları ve Mensupları Derneği (ERATÜN) ile ilgili veri tabanlarının güncellenmesini etkinlik takvimine almıştır. Ayrıca Atatürk Üniversitesi, alınan derecelerin uluslar arası düzeyde tanınırlığını kolaylaştırmak ve şeffaflığı artırmak amacıyla mezunlarına Bologna Sürecinin öğelerinden biri olan ve Avrupa Komisyonu, Avrupa Konseyi ve UNESCO/CEPES (Centre Europeen Pour L’Enseignement Superieur) tarafından belirlenmiş kriterlere göre düzenlenmiş diploma eki vermek için hazırlıklarını tamamlamıştır. Buna ek olarak öğrencilerin yurtdışında aldıkları ve başarılı oldukları ders kredilerinin bir yükseköğretim kurumundan diğerine transfer edilmesini sağlayan ve böylece öğrenci hareketliliğini kolaylaştıran Avrupa Kredi Transfer Sistemi (AKTS) çalışmaları başlatılmıştır.

Üniversitede öğretim elemanlarının yükseltilmeleri ve atanmalarında performanslarını dikkate alan “Yardımcı Doçentlik, Doçentlik ve Profesörlük Kadrolarına Başvuru için Gerekli Koşullar ve Uygulama Esasları” adlı yönerge de bir kalite güvencesidir. Ayrıca fakülte/yüksekokul akademik genel kurullarında her dönem/yıl sonunda akademik ve idari süreçlerle ilgili görüşmelerden elde edilen veriler Rektörlüğe rapor halinde sunulmaktadır.
Bütün bu bilgilerin daha sistemli bir biçimde toplanması, değerlendirilmesi ve uygulamaya daha etkin bir biçimde yansıtılması için Toplam Kalite Yönetim Biriminin kurulması hedeflenmektedir.

Stratejik Yönetim ve Değişim Kapasitesi
Atatürk Üniversitesi, öz görevi doğrultusunda sürekli iyileşme ve gelişmeye yönelik değişimi değer olarak benimsemiş ve yukarıda ifade edilen verilerden anlaşılacağı gibi bu değişim son yıllarda uygulamaya da yansımıştır.
Ancak Atatürk Üniversitesi, kadro tahsisi, öğrenci kontenjanlarının belirlenmesi ve öz kaynaklarını kullanarak fonların oluşturulması gibi konularda kanun ve yönetmeliklerin uygulanmasından dolayı dış çevrelerden gelen talep ve tehditlere yeterince cevap verebilecek, fırsatları yeterince değerlendirebilecek durumda bulunmamaktadır.

Atatürk Üniversitesinin özellikle uluslar arası bilgi ve deneyim paylaşımında karşılaştığı en büyük engel, öğrencilerinin büyük çoğunluğunun yabancı dil bilmemeleri ve öğretim elemanlarının önemli bir kısmının ise yabancı dili pratik olarak kullanamamasıdır. Bu durum, Atatürk Üniversitesinin öz ülküsünün gerçekleştirilmesinde önemli bir tehdit oluşturmaktadır. Bu sorunun çözümü, reform niteliğinde kararların alınmasını ve altyapının tamamlanmasını gerektirmektedir.

Atatürk Üniversitesi, kalite yönündeki gelişimini sürdürmek ve sorunlarına sağlıklı çözümler üretebilmek için dış çevreden temsilcilerin fikir olarak katılımlarını sağlamak amacıyla düzenli aralıklarla çalışma toplantıları planlanmıştır.

Atatürk Üniversitesi, öz görevini etkili bir şekilde gerçekleştirebilmek için yönetim yetki ve sorumluluklarını birimleriyle paylaşmaktadır. Üniversite bünyesinde yapılacak kalite izleme süreçlerinin değerlendirilmesi sonucunda ortaya çıkan zayıf yönlerin saptanmasına ve güçlendirilmesine odaklanmıştır. Üniversite, hazırlamakta olduğu 2006-2008 Stratejik Planı ile yöneticilerinden, akademik ve idarî personelinden beklentilerini ifade etmiştir. Bu bağlamda Üniversitede toplam kalite yönetimi çerçevesinde kurum kültürü anlayışının yerleşmesine yönelik çalışmalar yapılmaktadır.