ÜNİTE 1

İlk toplumlarda bireylerin mülkiyet kavramı gelişmemişti.
Bireylik bilinci oluşmamıştı.
Devlet kurma aşamasına gelemeyen toplulukların en belirgin özelliği “insan birey olarak gerçek yerini henüz bulamamıştır.
Devletin belirmesindeki ilk toplumsal öge bilinçlenme aile kavramının ortaya çıkmasıyla başladı.En güçlü ailenin reisi gittikçe zenginleşti ve aile ve mülkiyet kavramı gelişti.Mülkiyeti çok olan reislere herkes itaat etti ve böylece devlet oluştu.

Kültür: Bir insan topluluğunun belli bir zaman içinde her alanda ürettiği maddi manevi bütün değerlerin toplamıdır. Ekonomi, bilim, sanat, din vs.her türlü değer kültürdür.
Medeniyet –Uygarlık: Eğer kültür yerleşik düzene geçerek kentleşmiş topluluklar tarafından üretiliyorsa ve belli toplulukların bu tür kültürler arasında büyük benzerlikler varsa o takdirde uygarlık söz konusudur.
Bir devletin en önemli işlevi: Devlet kendisine güvenen insanları ancak hukuk kuralları koyarak yönetebilir.Hukuk kuralları devletin üstün gücünü gösteren en önemli kanıtıdır.

İlk anayasa İngiliz kolonisi olan Kuzey Amerika’dan geldi. İngiliz kralına karşı ayaklandılar ve ilk yazılı anayasayı yazdılar. 18.yüzyılın sonlarında yazıldı ve insanlığın yazılı en eski anayasası oldu.Bu ayrıca tarihteki ilk ihtilal ve daha sonra yapılan tarihteki ilk devrimdir.
İhtilal: Mevcut siyasi düzeni bazı güçlü önderlerin öncülüğünde halkın zorla başından atması demektir.
İnkılap: Toplumdaki düzenin kısa sürede ve belli bir zorlama ile değiştirilerek, yerine yeni bir sosyal yapının kurulması demektir.
İhtilal ile ortadan kalkan düzenin boşluğunu yeni esaslara dayanarak bir devlet kurarak kapattılar işte bu ikinci aşamaya devrim veya inkılap denir.Yani eski düzeni bir takım geçici zorlamalarla yıkmaya ihtilal, ihtilal sonucu yeni bir düzen oturtmaya inklap ya da devrim diyoruz.
Aydınlatma çağına en büyük katkı Amerikan Devrimi ve ondan sonra gelen Fransız Devrimi’dir.Daha sonra bir çok ulus bu ihtilal ve devrimleri takip etmiş eşitlikçi toplum olma yolunda önemli adımlar atmıştır.
Devrim devrilmişin yerine konan demektir. Fransada 1879 yılındaki ihtilalle krallık ve soyluluk kalktı ve laiklik ilkesi devlete temel oldu.
* Din ve ahlak devrim dışı kalmak zorundadır zorlanamaz.
Evrim (Evolution) toplumsal kurumların kendiliğinden hissedilmeden ve zamanın koşullarına uyarak değişmesidir.
Devrim (Revolution) ise öyle değildir.Eski düzene yeni kadrolarla gidilmesidir. Devrim de darbe yapılmaz.Devrim bütün siyasal, hukuksal, eğitsel, bilimsel konuları kapsamına alırken, din ve ahlak gibi manevi değerlere dokunmaz.
George Kohler bugünkü Avrupa birliği düşüncesinin Amerikan ve Fransız devrimlerinin ortak düşüncesinden ortaya çıktığını söyler.
Fransız düşünürleri aydınlanma çağına katkısı olmuştur**Türk inkılabında egemenlik ve bağımsızlık mücadelesi birlikte yürütülmüştür.**Türk inkılabı bağımsızlık için mücadele verilmesinden dolayı Fransız inkılabından farklıdır.** Bir toplumdaki kurumların köklü ve hızlı bir biçimde zorla değiştirilmesi inkılaptır.**Zorlayıcı baskıların kısa tutulması devrimin başarısını büyük ölçüde etkiler.**Tarihte bilinen ilk devlet Sümerlerdir.**ilk çağ uygarlıklarından Mısırda hükümdarlar kendini tanrı olarak gösterirlerdi.** Reform: Bazı toplumlarda devlet yapısının çeşitli alanlarda işlerliğini yitirmesi sonucu düzeltmelere gidilmesine Reform denir.**Koydukları hukuk kurallarını egemen olduğu Avrupa ve kuzey Afrika ülkelerinin çoğunda uygulayabilen devlet Roma imparatorluğudur.** Batıda ortaçağın sonlarına doğru bir uyanış başlamış ve bu uyanış sonucu aydınlanma çağı açılmıştı.
Bu uyanışın nedenleri:
Kapalı ve içine dönük ekonomik yaşamın kırılması
ilkçağın büyük düşünürlerinin yapıtlarının yeniden değerlendirilmesi
Aklın giderek özgürleşmesi
Coğrafi keşiflerin etkisidir.
Bütün yurttaşların devlet gücü üzerinde hakkı olduğu yolundaki görüşlerin belirlenmeye başladığı dönem Aydınlanma Çağı’dır./
Avrupa kıtasını derinden etkileyen ve bütün 19.yüzyılda getirdiği yenilikler Avrupa toplumları tarafından benimsenen devrim Fransız devrimidir.

Türk devriminin sosyolojik ve hukuksal açıdan tarihte eşi görülmemiş bir devrim olmasının nedeni diğer devrimlerde görülen özelliklerin ulusal kalıba dökülüp kendine özgü bir model oluşturmasıdır.


ÜNİTE 2.


Eski Türkler kurdukları devletlerin başına Kaan veya Hakan adını verdikleri lideri getiriyorlardı. Türk inanışına göre Gök Tanrı, Kaan ailesine devleti yönetme yetkisi veriyordu.Türkler Orta Asya’da göçebe kabileler birliği biçiminde yapılanıyorlardı. Dinamik bir yapıları vardı ,çok hareketliydiler.
İslamiyet 7.yy’da Arap Yarımadası’nda belirdi. Hz Muhammed Arap kabilelerini birleştirip islamiyete geçirdi.Peygamberimizin ölümünden sonar ilk dört halife döneminde İslam Devleti dört bir yana hızla yayıldı.Dört halife devrinden sonra iktidarı ele alan Emeviler İslamiyeti türklere zorla yaymaya çalıştı.Emevi saltanatı yıkılıp Abbasi Devleti kurulunca bu zorlama siyaseti bırakılıp ticari ilişkiler ile birlikte Türkler kendiliğinden İslamiyeti seçti.Bu andan itibaren türkler islamiyetin en büyük yayıcısı ve kurtarıcısı oldu.İslamiyetin kabulü ile türkler İran ve Ortadoğuya yerleştiler.Bu bölgelerde Türk-İslam devletleri kurdular.Bunlar arasında en önemlisi Selçuklu Devleti oldu.
Selçuklular 1057 yılında Abbasi halifesini Şiilerin elinden kurtarınca onlardan ‘’Doğunun ve Batının Hükümdarı’’ sıfatı aldılar.Böylece İslam dünyasının siyasal egemeni oldular.
Moğollar bir süre islamiyete direnip Selçuklu Devleti ile büyük savaşlar yaptı.Bunun sonucunda Anadolu Selçuklu Devleti’ni ortadan kaldırdılar ve dağılan devlet beyliklere ayrılmak zorunda kaldı. Bu beyliklerden en küçüğü ve en batıda olanı Osmanlı Beyliği Bizans’ın güçsüz düşmesinden faydalanarak sınırlarını batıya doğru genişleterek git gide güçlendi .Moğol istilasını (Timur istilası) savuşturdu. Büyük bir imparatorluk haline geldi. İstanbul fethedildi.

Osmanlı padişahının vekiline Sadrazam veya Vezir-i Azam denirdi.Padişah mührünü taşır ülkeyi onun adına yönetirdi.Bunların bir can ve mal güvenliği yoktu.Ulemalar (din adamları) din adına adalet dağıtıp yargıçlık yapardı.Padişah kendi işlerini yaptırabilmek için onları hoş tutardı.Bu da ulemaları git gide ayrıcalıklı konuma soktu. Sipahiler elde edilen toprakları yönetmekle görevlendirilirdi.Sipahiler devletin temsilcisiydi.Toprağı halka bir seferliğine satar sonra nesilden nesile toprak işlendiği sürece belli bir vergi alırdı.Alınan verginin geri kalanı köylünün olurdu.
Erkek gayrimüslimler cizye adında vergi verirlerdi.Devlet yönetimine katılamazlardı.Ancak Eflak ve Boğdan (Romanya) yöneticileri gayrimüslimlerden seçilirdi.

Osmanlının gerileme Nedenleri; yapısı gereğince denizlere açılabilecek konumda olmaması nedenle büyük coğrafi keşiflere katılamayıp denizaşırı ülkelere yerleşemedi.Avrupadaki denizaşırı ticaret Anadolu ve Rusya üzerinden yapılan ticareti çökertti.Böylece ekonomisi tarıma dayalı Osmanlı’nın tarım ürünleri batıdaki pazarlarını yitirdi.Doğa bilimlerinde ardı ardına yapılan buluşlar, baskı tekniğinin bulunması, kralların eğitim işine eğilmeleri, bireylerin bilinçlenmeleri batıda yeni bir girişimci ortam yarattı. Böylece ekonomik gelişmelerin yanında bilim alanındada geri kaldı Osmanlı.
Avrupa ise 1648 tarihinde mezhepler arası savaşı (Otuz Yıl Savaşları) Vestefalya Barışı ile bitirdi. Rusya hızla gelişmeye başladı ve Osmanlı üzerinden sıcak denizlere açılmak istiyordu. Osmanlı savaşmak için vergileri artırdı dirlik adı verilen yeni peşin vergiyi çıkardı halk dahada ezildi. Rusya, Avusturya, İran ve Venedik’le savaşarak zayıfladı ve Fransız ihtilali’yle gerileme tam bir çöküş durumuna geçti. Fransız ihtilalinin saçtığı demokrasi ve ulusçuluk akımları bağrında pek çok ulusu barındıran Osmanlı için bir yıkım oldu.Avusturya parçalandı.Sırplar ve Yunanlılar bağımsızlık kazandı. Araplar Vahhabi Ayaklanmalarını çıkardı. Ekonomik sömürme, düşmanlarla savaş, ulusal ayaklanmalar ve iyice gerileyen kültürel düzey Osmanlıları kötü sona yaklaştırdı.
Çöküşü gören Osmanlı ıslahatlar yapmaya başladı.ilki 1727 de matbaa’yı kabul ederek basım tekniğini kullanmaya başladılar. (Avrupa 1454 ‘ten beri kullanıyordu) 2 Mühendislik Okulu kuruldu.Ordu yeniden düzenlenmeye çalışıldı.Ulusçuluk akımı ile ayaklanan gayrimüslimleri devlete kazandırmaya çalıştılar.Bu arada aydınlar; islam içinde kalmak isteyen islamcılar,batıyı taklit etmek isteyen batıcılar olarak ikiye ayrıldılar..
Namık kemale göre Osmanlının ıslahatlarının sebebi zayıflayan devleti kurtarmaktı kesinlikle insanları önemsemiyordu ıslahatla devleti eski gücüne getireceği sanılıyordu.
III Selim devletteki bozuklukları iyi teşhis etmişti.ulaşmak istediği düzene Nizamı Cedid “ Yeni Düzen” adını verdi.ilk diplomatik temsilciliği o kurdu. Padişahla ayanlar arasındaki yetki bölünmesi anlaşmasına senedi ittifak adı verildi.II. Mahmut 1826 da yeniçeri ocağı kaldırıldı.Merkez örgütüne yeni bir biçim Verdi.ilk kez devlet işlerini birbirinden ayırdı ve bakanlıklar kurdu. İlk kez İtfaiye, polis ve askeri okullar,tıbbiye vs.kurdu.Memurların haklarını yasalarla güvece altına aldı.II Mahmut yaptıklarıyla Osmanlı tarihinin en büyük reformcusu ünvanını aldı.
Abdulmecit 3 kasım 1839 da Tanzimat fermanını ilan etti.Tanzimat Fermanı ile eşitlikçi yasalar getirilip hukuk devleti kurulmaya başlandı.Yargılamalar halka açık ve bağımsız yargıçlarca yapıldı.Vergi adaleti sağlanması ve askerliğin kısalması gibi konularda düzenlemeler getirildi.
Hukuk Devleti; Yurttaşını rahat ve huzur içinde yaşatan, onun malını canını ve onurunu koruyan,eğemenliğin kaynağını yurttaşa dayandıran onu bütün özgürlüklerle donatan devlettir. Hukuk devletinin en önemli varlık temeli bütün insanlara can güvencesi vermesidir.
1856’da Abdulmecit Islahat Fermanı’nı yayınladı böylece Müslüman ve gayrimüslimler eşit haklara kavuştu.
Osmanlı tarihinde ilk kez siyasal özgürlükler uğruna mücadele eden Genç Osmanlıların tek istediği padişahın yanında halkın temsilcilerinin bulunduğu bir meclisin bulunması idi.
II.Abdulhamit tarafından 23 aralık 1876 da ilan edilen anayasa ‘Kanuni Esasiye’ ile meclis kuruldu.
1876 yılında silahlı kuvvetler ile sivil aydınlar birleşerek Sultan Abdulaziz’i tahttan indirdiler.Ordunun ilk kez siyasal yaşama müdahalesi de bu olayla başladı.
1787-1878 tarihlerinde Türk-Rus savaşı başladı istanbulu Ruslara bırakmak istemeyen İngilizlerin baskısı sonucu Ruslar bizimle Ayastefenos Barış Antlaşmasını imzaladı daha sonra bu anlaşmayı Berlin de biraz değiştirildi. Kars, Ardahan, Batum Ruslara verildi. Sırbistan, Romanya, Karadağ bağımsızlıklarını ilan etti.Bosna Hersek, Avusturya,Macaristan imparatorluğuna bırakıldı.Bulgaristan hemen hemen tam bağımsız oldu. Kıbrıs adası İngilizlere bırakıldı.
İstibdat dönemi : kaybedilen topraklar nedeniyle mecliste ağır eleştirilen 2.abdulhamit meclisi tatil etti.ve tam 30 yıl onları toplamadı. Devleti tekrar kurtarmaya çalışmışsa da Doğu Rumeli, Mısır, Girit gibi yerlerin yitirilmesine engel olamadı. Dış borçları ödemeye çalıştı.
II.Abdulhamit alacaklı devletlerin Duyuni Umumiye adında bir (Genel borçlar Yönetimi) örgüt kurarak devlet gelirlerine el atmalarını önleyemedi.
Cumhuriyet dönemine kadar en fazla okul II.Abdulhamit tarafından kuruldu. Ancak II.Abdulhamid’in kurduğu bu okullarda yetişen genç subaylar durumu pek beğenmiyor ve padişaha karşı halkı aydınlatmaya çalışıyorlardı, gizli dernekler kuruyor ve yeraltından özgürlük mücadelesi yürütüyorlardı.Bu aydınlara genç Jön Türkler adı takılmıştı. Bu dernekleri tek çatı altında önce Osmanlı terakki ve ittahat cemiyeti daha sonradan adı ittahat ve terakki olarak değiştirildi.
1866 yılında Avusturya’ya karşı ayaklanan Macarlar bağımsızlıklarını kazandılar. 1867 de ise tekrar Avusturya ile birleşerek Avusturya Macaristan adını aldılar.
İkinci Meşrutiyet.: Abdulhamidin ürkek ve ihtiyatlı siyasetini yetersiz bulan genç subaylar yeniden anayasal bir monarşiye dönülmekle yurdun kurtulacağına inanan ittihat ve terakki derneği subayları 1908 temmuz ayı içinde saraya baş kaldırdı. Padişah bunu bastıramadı sonunda meclisi 23 temmuz 1908’de tekrar açma kararı aldı.Böylece 2. Meşrutiyet dönemi başlamış oldu.İttihatçılar padişaha sempati duydular ve mesrutiyeti yeterli görüyorlardı.Meşrutiyet Sözcük anlamı bakımından “Şarta Bağlanmış’demekti. Hükümdarın siyasal yetkilerini demokratik bir anayasa ile şarta bağlamak yani halkla hükümdar arasında bir yetki paylaşımına gidilmesi demekti.
Seçimler yapıldı ve yeni parlomento kuruldu ancak Meclisi mebusan’ın hiçbir yetkisi yoktu. Derviş vahdeti adındaki kıbrısta yetişen bir İngiliz casus Volkan adıyla yayınladığı gazetede şeriat çığırtkanlığı yapmaya başladı.13 nisan’da istanbul’da büyük bir gerici ayaklanma başladı.Bu olay İttahat ve Terakki’nin Selanik’teki merkezinden duyuldu ve hareket orduları bu ayaklanmaları bastırdı. Meclis yeniden toplandı ve suçlu gibi görülen 2. Abdulhamit tahttan indirildi. Yerine 5. Mehmet Reşat geçirildi. Bu dönemde Siyasal örgütlenme ve toplantı hakkı yurttaşlara verildi. Böylece türkiyede ilk siyasal partilerin kurulması yolu açıldı. Meclisi mebusanın yetkileri artırıldı.Hükümetin meclise karşı sorumluluğu kabul edildi.Padişahın yasama yetkisi daraltıldı.Yargı güvensizliği yaratan 113. madde kaldırıldı.
Osmanlı 1912 yılının ekim ayında isviçredeki Uşi kentinde İtalyanlarla Uşi Barış Antlaşması imzalandı.Libya italya’ya verildi. Rodos ve 12 ada ise Balkan Savaşı sonunda Osmanlı’ya geri verilecekti. İtalyanlar bu adaları 1947 yılına kadar ellerinde tuttular ve ikinci dünya savaşını yitirdikleri için Yunanistan’a bıraktılar.
1913 yılının mayıs ayında imzalanan Londra Barış Antlaşması ile batı sınırımız çizildi.midye enez çizgisine çekildi.imroz ve Bozcaada dışındaki bütün ege adaları yunanistana verildi.
Ünlü ittihatcı Enver bey 23 ocak 1913 tarihinde başbakanlığı basarak harbiye nazırını öldürdü bu olay Babali Baskını adıyla anılır.

önemli Notlar
Islahat hareketleri başlayıncaya kadar Osmanlıda en çok ihmal edilen kurum eğitim’dir.
**Türkler Abbasiler döneminde islamiyeti kabul etmişlerdir.
**Osmanlı döneminde erkek gayrimüslimlerden alınan vergiye cizye denir.
**1648 yılında imzalanan Vestefalya Barışı 30 yıl savaşlarını bitirmiştir.** Osmanlı devleti 18.yüzyılda Rusya, Venedik, Avusturya ve İranla Savaşmıştır.
** Osmanlı devletinde ilk kez özerklik ve bağımsızlık kazanan uluslar Sırp ve Yunanlardır.
**Osmanlı padişahlarından 3.Selim’in ulaşmak istediği düzene Nizamı Cedid (Yeni Düzen) denir.
**İlk kez 2.Mahmut döneminde Kitap basım tekniği uygulanmıştır.
**3 kasım 1839 da ilan edilen Tanzimat fermanında devletin içine düştüğü durumdan kurtulması için öne sürülen ilk çare yurttaş ile devlet arasındaki ilişkiyi sağlamlaştırmaktır.
**Osmanlı devleti Abdulmecit döneminde Kırım Savaşı’nda İngiltere ve Fransa’yı yanına çekebilmek için Islahat Fermanı’nı ilan etti.
** 23 aralık 1876’da ilan edilen anayasa ile Kanuni Esasiye’de yürütmeyi denetleme yetkisi meclise aitti.
**Osmanlı Devleti Berlin anlaşmasında Kars, Ardahan ve Batum’u kaybetti.
** 1878 yılında imzalanan Ayestefanos ön barış anlaşması yerine aynı yıl Berlin anlaşması imzalandı.
** Duyuni Umumiye adı verilen uluslarası örgüt Osmanlı devletinden alacaklı ülkeler arasında kuruldu.
** 20. yüzyıl başlarında İngiltere bazı gizli antlaşmalarla başta İstanbul olmak üzere Rusların göz diktiği her yerin onlara verilmesine razı olmuştu, ingilterenin böyle bir politika izlemesinin nedeni Almanların çıkarlarını tehdit etmesiydi.
2.Meşrutiyet döneminde anayasada padişahın yasama yetkisi kısıtlanmış, meclisi mebusanın yetkileri artırılmış, yurttaşlara siyasal örgütlenme hakkının tanınması sağlanmış, yargı güvensizliği yaratan 113. madde kaldırılmış, siyasal partilerin kurulmasına olanak tanınmıştır.
2. Meşrutiyet’in ilan edilmesini sağlayan cemiyet ittihat ve terakki cemiyetidir.
2. meşrutiyete karşı çıkan ayaklanma 31 mart olayıdır.
2. Meşrutiyetin ilanından sonra Osmanlı devletinin kaybettigi topraklar: Bulgaristan, Ege Adaları, Arnavultluk, Trablusgarp tır.
**İttihat ve Terakki, Babali baskını sonucu ülke yönetimini tümüyle ele geçirmiş diktatörlük rejimi kurmuştur.
** ittahat ve terakkinin önde gelenleri Balkan Savaşı sırasında toprak kayıplarını gerekçe göstererek babali baskınını yaptılar.
**Balkan Savaşları sırasında Arnavutluk bağımsızlığını ilan etmiştir.
**Osmanlı devleti Lozan Anlaşması ile İmroz ve Bozcaada dışındaki ege adalarını kaybetti.
**Osmanlı 1912 yılındaki Uşi anlaşmasıyla trablusgarp’ı kaybetti.
** 2.Meşrutiyet-31 Mart Olayı –Trablusgarp savaşı-Balkan savaşı sırasıyla olmuştur.
** ittahatçılar Babali Baskınından sonra rejime el koymuşlardır.
** Birinci balkan savaşlarına Bulgaristan, Yunanistan, Karadağ ve Sırbistan katılmıştır (Romanya Katılmamıştır)
**Osmanlı devleti balkan savaşından sonra Karadağ hariç (Makedonya, Ege adaları, Arnavutluk ve Batı Trakya’yı kaybetmiştir) ** Yunanistan, Romanya, Bulgaristan, Sırbistan’dan sonra en son Arnavutluk bağımsızlığını ilan etmiştir.
**Şeyhülislam padişahın yaptığı işlerin dine uygunluğunu saptar.
**Islahat Hareketleri başlayıncaya kadar en çok ihmal edilen kurum ordu ve donanma’dır.
**Tanzimat Fermanı ile sağlanan en önemli güvence can güvenliği’dir.
**Meşrutiyet sözcüğünün anlamı padişahın yetkilerinin anayasa ile sınırlandırılmasıdır.

ÜNİTE 3
İttahat ve terakki; Türk ulusçuluğunu bir ideoloji haline getirmeye çalışmışlardır. Ziya Gökalp (1876-1924) ittahat ve terakkinin en önde gelen ideoloğudur. Türkçülük bilincini yerleştirmeye çalışmışlardır.Bunu yaparken islamcılık ve Osmanlıcılık ilkelerini de yaşatmaya çalışmışlardır.Türkçülük İlk önce dil ile başlamıştır.

Başlıca düşünce akımları;
İslamcılık; Bütün felaketlerin islamdan uzaklaşmadan dolayı geldiği ve yeniden islama dönülmesi gerektiğini savunuyorlardı.
Osmanlıcılık; Dinleri ulusları inançları ne olursa olsun herkes Osmanlı çatısı altında toplanıp çok uluslu bir devlet olma düşüncesindeydi.Ama çok uluslu imparatorluklar yerine dünyada yavaş yavaş ulusal devlet anlayışı hakim olduğundan bu akımın tutması zordu.
Kişisel Girişim ve Yerinden Yönetim; Saraya mensup Prens Selahattin (1877-1948) adlı bir aydının başlattığı bu hareket kişisel girişime değer veren ilk akılcı akımdır.yapılan bütün reformların kişiye değil devlete dönük olduğunu anlayan selahattin insana geniş özgürlüklerin tanınması ve çeşitli etnik grupların federasyona benzer bir şekilde yaşamalarını öneriyordu.
Yukarıdaki akımların en tutarlı olanı Türkçülük ve İslamcılıktı ittahatçılar Türkçülüğe önem verdiler ve bu amaçla türk gençlerini yetiştirmek türk kadınlarına bazı haklar tanımak ulusal bir burjuvazi yaratmak için ellerinden geleni yaptılar.
İttihatçıların Hataları
1.Babali Baskını’ndan itibaren iç siyasette tam bir parti hegemonyası kurarak demokratik gelişmenin önünü kestiler.
2.Dış siyasette yakında çıkacak kanlı savaşta yansız kalmayı ve bundan yararlanarak reformlar yapmayı başaramadılar.
Almanya’ya Yanaşma
Almanya içinde dağınık halde yaşayan küçük devletler 19.yy’da birleşme duygusu içindeydi.Bu devletlerden en büyüğü Prusya’yı lider seçerek Rusya’nın da desteği ile Avusturya ve Fransa ile savaşarak bağımsızlıklarını kazanıp Birleşik Alman İmparatorluğu’nu kurdular.(1871)
Bu yıllarda İngiltere denizlerde çok büyük bir sömürge imparatorluğu kurmuştu.O dönemde en büyük sömürgeci ülkeler sırasıyla; İngiltere, Fransa, İspanya, Portekiz, Hollanda ve Belçika idi. O dönemde Almanya kralın yetkisiyle Bismarck yönetimindeydi.Bismarck sömürgecilik yerine sanayiye yönelip ordusunu güçlendirdi. Almanya imparatoru I.Wilhelm ölünce yerine geçen II.Wilhelm savaşçı bir politika takip ettti.
II.Wilhelm şu sebeplerle Osmanlı üzerinde egemenlik kurmak istedi.
1 – İngiliz sömürgelerindeki müslümanları kışkırtmak
2 – Mısır’ı da alan İngilizlerin Süveyş kanalı yoluyla yaptıkları ulaşımın önünü Osmanlı yardımıyla kesmek
3 – Fazla nüfuslarını Batı Anadolu’ya yerleştirmek.
Not:1868 yılında Süveyş kanalını Fransızlar açtı ama İngiltere satın aldı.
II.Wilhelm Osmanlı Devletini 1898 yılında ziyaret etmiş burada müslümanların tek dostunun Almanya olduğunu dile getirdikten sonra ilişkiler gitgide gelişmiştir. Osmanlı bu ziyaretten sonra Almanya’ya imtiyazlar vermiş bunlar arasında en çarpıcı olanı Avrupayı Basra Körfezi’ne bağlayacak olan Bağdat Demiryolu Hattı’nın yapımını vermesi olmuştur.
İngiliz, Fransız, ve Rus politikaları Osmanlı Devleti’ni çökertmek istediğinden Osmanlı, Almanlarla yakınlık kurmuştur.
Balkan Savaşları bitiminde Almanya ile Askeri Yardım Antlaşması imzalanmıştır.Antlaşma gereği büyük türk birliklerinde Almanlara komuta yetkisi verilmişti.Ordu bu sayede iyi hale geldiyse de Almanlar bizim ordumuzda her zaman baskın çıktılar.
I.   DÜNYA SAVAŞI
Birinci Dünya savaşının nedenleri ;

1914-1918 emperyalist devletler alman imparatorluğunun kurulmasıyla dengeyi yitirdiler.çekişen ekonomik çıkarların yol açtığı gerginlik müthiş bunalıma yol açtı, İngiltere ve fransanın çok pazarını kapan Almanya gerginliğin artmasına neden oluyordu.balkan yarımadasında Osmanlı eğemenliğinden çıkan devletler arasında kıyasıya bir rekabet başladı.
Birarada yaşayan islavların (Slavlar) en büyükleri Ruslar, Polonyalılar (Lehler) Çekler, slovaklar, Slovanler, Hırvatlar, Bulgarlar ve sırplar belli başlı ıslav uluslarıdır.Slavlar bağlı oldukları Avusturya-Macaristan’ı yıkmak amacındaydılar. Ortoks ruhu taşıyan Yunanlılar, Bulgarlar ve Sırplar ise Osmanlı egemenliğine son vermek istiyorlardı.
Berlin barışına göre Bosna Hersek, Avusturya Macaristan imparatorluğuna verilmişti. İngiliz ve Almanların çekişmesinden dolayı Balkanlar karışıktı. Sırp ulusçular Bosna Hersek’i kendi toprakları içine almak için ayaklanmalar yapıyor Rusya’da kışkırtmalarıyla buna destek veriyordu.Rusya ile Avusturya’nın arası bu kışkırtmalardan dolayı çok gergindi.
İngiltere Rusya’yı Osmanlı Devleti üzerinde serbest bırakmıştı.Bu da Almanya’nın emellerini tehlikeye atıyordu.
İtalya kendi çıkarları doğrultusunda Almanya’nın tarafındaydı.
Birinci Dünya Savaşını başlatan kıvılcım:
Bosna Hersek’in merkezi olan Saraybosna’ya gezmek için gelen Avusturya Macaristan imparatorluğu veliahtı ve eşi gezi sırasında sırp teröristlerce 28 haziran 1914 te öldürüldü.bu olay büyük yankı yaptı Avusturya Macaristan hükümeti kendi güvenlik güçlerinin sırbistana giderek bu katilleri yakalamasını istedi bunun üzerine Sırplar kabul etmedi.ve 28 temmuz 1914 te Avusturya Macaristan Sırbistana savaş ilan etti.
Rusya, Avusturya-Macaristan’a karşı ayaklanıp Sırpların yanında yeralınca, 1 Ağustos’ta Almanya Rusya’ya savaş ilan etti. Almanya bu olayı değerlendirmek isteyen Fransa’ya karşı da savaş açtı.
Almanya, Belçika üzerinden Fransa’ya ordu gönderince daha önceden Belçika’nın yansız olduğuna dair antlaşmayı Almanya’nın bozması
İngiltere’yi harekete geçirdi ve 4 ağustos’ta Almanya’ya karşı savaş ilan etti.
Almanların Rusya İngiltere ve fransaya karşı açtığı savaşa 12 ağustos’ta Avusturya Macaristan imparatorluğu’da katıldı.
Savaşın tarafları belirlendi:
İttifak (Bağlaşma) Devletleri ; Almanya, Avusturya-Macaristan
İttifak (Anlaşma) Devletleri ; Rusya, İngiltere, Fransa
İlk önce İttifak devletlerine katılan İtalya önce yansız olduğunu ilan edip sonra İtilaf Devletlerine katıldı.Bu olay cepheleri Kuzey İtalya’ya da taşıdı.
Batı Avrupa cephelerinde Fransa’yı işgal edeceği ümidiyle saldıran Almanya, Fransız ve İngiliz direnişi ile karşılaşınca başarılı olamadı.Anca Doğu Avrupada Almanlar ve Avusturyalılar Ruslar’a karşı başarılı oldular.
Osmanlı Devletinin savaşa girişi
Enver Paşa savaşa Almanların yanında girmeyi kurtuluş ümidi olarak görüyordu.Osmanlı savaştan istifade ederek 2 Ağustos 1914’de kapitülasyonları kaldırdığını açıkladı.İtilaf Devletleri (Rusya, İngiltere, Fransa) Osmanlının savaşmayacağı düşüncesiyle bu kararı onayladılar. Almanya ve Avusturya ise bu karara uzunca bir sure dirense de sonunda kabul ettiler.Bu dış politikada dostluk denen kavramın çıkarlar üzerine kurulu olduğunu gösterdi.
Almanlar Osmanlıyı savaşa çekerek İngiliz ve Fransız sömürgelerindeki milyonlarca müslümanın kutsal cihat ruhu ile ayaklanacağını sanıyordu.
Alman gemisi Goeben ve Breslau Osmanlı limanlarına sığındı ve Osmanlı bu iki gemiyi satın aldığını bildirdi ve gemilerin mürettabatını Osmanlı emrine aldığını duyurdu.28-29 ekim 1914 gecesi bu gemiler Enver paşanın buyruğu ile Rus limanlarını bonbalamaya başladı. Ve anlaşma devletleri sırasıyla Osmanlıya savaş ilan ettiler. Doğu cephesinde Rusya ile savaş başladı. Erzurum, Erzincan, Muş, Bitlis, Trabzon Rusların eline geçti.
Bu durum karşısında Enver Paşa Kars, Ardahan ve Batum’u geri almak için Sarıkamış’ta Rusların karşısına ordu gönderdi.Ancak soğuk karşısında 100bin askerimiz Allahuekber dağlarında soğuktan donup şehit düştü.

1917’de Rusya’da ihtilal çıktı ve Rusya savaştan anlaşma yaparak çekildi.
3 Mart 1918 Brets Litovsk anlaşması. Anlaşma gereğince Berlin Anlaşması’nda bizden aldıkları Kars, Batum ve Ardahan’ı geri verdiler.

Çanakkale cephesi; İngiliz ve Fransız donanmaları direnci çok zayıflayan Rusya’ya yardım götürebilmek ve Almanya’nın harekatını daraltmak için Boğazları ele geçirmek düşüncesi ile 19 şubat 1915 de Kumkale ve Sebdulbahir mevkilerini bombardımana tuttu.Daha sonra ilerleyen gemiler Nusret mayın gemisinin önceden kurduğu mayınlara düştüler.9 ocak 1916 tarihinde gizlice boğazları terk ettiler.Ruslara yardım imkansızlaştı.İstanbul kurtuldu.
Irak Kanal ve Filistin Cepheleri: İngilizler ve Araplarla savaşıldı. Irak Cephesi: İngilizlerle savaşıldı Osmanlı bu cephede yenildi.İngilizler Bağdat’a kadar ilerlediler. Kanal ve Filistin Cephesi: İngilizlerle Cemal Paşa komutasındaki birliklerimizle savaşıldı.İngilizler Suriye’ye kadar geldiler ve savaş bitti. Ayrıca birliklerimiz Galiçya Cephesinde Ruslar’a karşı başarılı savaşlar verdi.
Osmanlının savaşa girmesi sadece Rusyayı çökertti.
Doğu cephelerinde İngiltere’ye yardım götüren gemileri batırmak için Almanya denizaltılar üretti ve gemileri birer birer batırdı.Alman gemilerince yanlışlıkla batırılan Amerikan gemileri yüzünden Amerika 1917’de İtilaf Devletlerine savaş ilan etti.Anca bir sure sonra Amerika Cumhur Başkanı Wilson insaoğlunun bird aha savaşmaması için gerekli gördüğü koşulları Wilson ilkeleri adı altında belirledi.Tüm devletler Kabul ettiler ve savaş sona erdi.

Wilson ilkeleri; Savaşı kazansa bile hiçbir ülke toprak alamayacak. Başka devletlerin eğemenliği altındaki uluslara kendilerini yönetme imkanı verilecek. Yenenler yendiklerinden savaş tazminatı almayacaklar. Bütün bu işleri düzenleyen bir uluslar arası örgüt kurulacaktı. İlk önce Bulgaristan anlaşma devletleriyle anlaştı ve savaştan çekildi.Sonra Osmanlılar çekildi.30 ekim 1918 de.
NOTLAR
Türk inkılabının hazırlık evresi Birinci Dünya Savaşı’nın bitimiyle başlar. Ziya Gökalp Türkçülük bilincini yerleştirmeyi hedefleyen ideologlardandır.
Osmanlıcılık : Osmanlı Devletinde yaşayan dinleri ulusları inançları ne olursa olsun eşit gören sistemdir.
Prens Selahattin Kişisel girişim ve yerinden yönetimin öncüsüdür.
Almanların Osmanlı üzerinde eğemenlik kurmak istemesinin sebepleri. İngiliz sömürgelirinde yaşayan Müslümanları ayaklandırmak. Süveyş kanalını kontrol etmek . fazla nüfuslarını batı anadoluya yerleştirmek, Ortadoğu ticari yollarını ele geçirmektir.
Almanyanın II.Wilhem in imparatorluk olmasıyla Osmanlıya yaklaşmasından en fazla İngiltere rahatsız olmuştur.
Rusya panislavizm düşüncesiyle slav ırklarını birliştirmek istemiştir. Avusturya Macaristan ise bu düşünceye karşı çıkmıştır.
Slav kökenli uluslar Slovaklar Sırplar Bulgarlar Hırvatlar dır (Arnavultlar slav değildir)
Bulgaristan’ın bağlaşıklarıyla birlikte savaşa girmesi Osmanlı ile Almanya’nın arasını açmıştır.
İngiltere’nin Hindistan ile olan ulaşımını kesmek için Osmanlı Almanların isteğiyle Kanal Cephesini açtı.
ilk savaştan çekilen ve anlaşma yapan devlet Bulgaristan dır.
ABD’nin Birinci Dünya Savaşı’na katılmasından hemen sonra Wilson ilkeleri yayınlanması gerçekleşmiştir.

ÜNİTE 4.

SAVAŞ SONUNDA
Rus Çarlığı yıkıldı. Bolşevik ihtilaliyle sosyalist bir devlet kuruldu.
Alman imparatorluğu yıkıldı. II:Wilhem in yurdu terk etmesinden sonra Alman Cumhuriyeti kuruldu.Yeni yönetim anlaşma devletleriyle Versay Anlaşması imzaladı.Antlaşma sonunda Almanya’da eşi görülmemiş bir enflasyon ve işsizlik yaşandı,yenen devletlerce ekonomisi ve sanayisi kısıtlandı,yenildiği devletlere onarım adı altında paralar ödettirildi.(Wilson ilkesine göre yenilen devletlerden tazminat alınmayacaktı ancak adı onarım bedeli olarak değiştirilerek yenen devletlere paralar ödettirildi.) Sıkıntıya düşen Almanya’da 1933 yılında faşist bir rejim kuruldu.
Avusturya Macaristan imparatoru I.Karl ülkesini terk etti. Macaristan ve Avusturya ayrı birer devlet haline geldi. Avusturya Cumhuriyet ilan etti ve Saint Germain antlaşması imzalandı. Yugoslavya ve Çekoslavakya yeniden kuruldu. Polanya kuruldu. Yenilenler arasında Bulgaristan ise Neuilly(Nöyi) Anlaşması imzaladı ve savaştan kurtuldu. Osmanlı imparatorluğu da çöktü 10 ağustos 1920 de imzalanan Sevr Antlaşması imparatorluğun çöküş belgesi olmuştur ve topraklarının paylaşılmasını kabul etmiştir.
Yeniden hatırlamak için tekrarlayalım.
Almanya ile Versay Antlaşması
Avusturya ile Saint Germen Antlaşması
Macaristan ile Trianon Antlaşması
Bulgaristan ile Neully(Nöyi) Antlaşması
Dağılmış Osmanlı ile Sevr Antlaşması
Yenenlerin Durumu: Birinci dünya savaşı yenen ülkelere de büyük yarar sağlamadı. İngiltere bir ekonomik bunalıma sürüklendi. Fransa da ağır ekonomik bunalımların etkisiyle demokraside istikrarsızlıklar başladı. Yine ekonomik sıkıntılar yüzünden italyada faşizm iktidar oldu. ABD’nin ekonomik durumu bozuldu.

OSMANLI DEVLETİNİ PAYLAŞMA ANLAŞMALARI:
19. yüzyılın sonlarında kadar Osmanlı ülkesini parçalamak isteyen tek güç Rusya idi. Çünkü boğazları ele geçirmek istiyordu.Açık denizlere ancak bu yolla çıkabilecekti. Fakat Rusyanın bu politikasına Akdenizde çıkarları olan İngiltere karşı çıkıyordu. İngiltere Ortadoğudan İngiliz sömürgelerine uzanan yolun Rusya’nın denetimine geçmesini istemiyordu.Benzer bir politika izleyen Fransa da İngiltere gibi rus saldırıları karşısında zaman zaman Osmanlı yanında yer alıyordu.Durumun farkına varan Rusya; Almanya ve Avusturya’ya yanaştı. Bu üç devlet arasında 18 haziran 1881 yılında üç imparator Antlaşması imzalandı. Ancak 19.yüzyıl sonlarında Almanya’nın önce siyasal birligini kurup sonra sömürgeciliğe yönelme düşüncesi, Fransa İngiltere ve Rusya arasında bir yakınlaşmanın başlamasına yol açtı.
Asıl büyük rakibin Almanya olduğunu anlayan İngiltere, Rusya’yı kendi tarafına çekebilmek için bu devlete Osmanlı ülkesini vermeyi kabul etti.Bu nedenle Osmanlı üzerindeki geleneksel İngiliz politikası değişti.8-9 haziran 1908 de Reval’de İngiliz kralı ile Rus çarı arasında yapılan görüşmede iki hükümdar Osmanlı üzerinde tam anlaşmaya vardılar ve Rusya Osmanlı ülkesi üzerindeki politikasında serbest kaldı.

Birinci Dünya Savaşı sırasında ; Birinci Dünya Savaşı’nın çıkmasından ve Osmanlı devletinin savaşa katılmasından bir süre sonra anlaşma devletleri Osmanlı ülkesini paylaşmak için ilk planı 18 mart 1915 te imzaladılar.bu anlaşmada Rusya nın alacağı yerler belirlendi İtalya’nın savaşa katılması ve pay verilmesiyle ilgili 26 nisan 1916 da Londra’da yeni bir sözleşme imzalandı.
16 mayıs 1916 da ise Sykes-Picot Antlaşması’yla Arap toraklarının İngiltere ve Fransa arasında pay edilmesi kararlaştırıldı.
18 mart 1917 deki Saint Jean De Maurienne Anlaşması’yla İtalya’ya verilecek yerlerde karara bağlandı. Bu durumda devletlerin Osmanlı ülkesinden alacakları topraklar şu şekilde belirlendi.

Rusya’nın payı; Midye – Enez çizgisinin doğusu, Doğu Trakya, İstanbul ve Çanakkale Boğazları, İmroz ve Bozcaada, Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz.

İngiltere’nin payı: Irak’ın büyük bir bölümü , Basra Körfezi kıyıları, Ürdün.

Fransa’nın payı: Çukurova bölgesi, Sivas’a kadar uzanan iç Anadolu, iskenderun’dan Lübnan’a kadar uzanan sahil şeridi, Irak ve suriyede bazı topraklar.

İtalya’nın payı : Ege Bölgesi, Akdeniz bölgesinin Silifke’ye kadar uzanan kısmı. Ege’den Bursa’ya kadar uzanan bölge.

1917 yılında Rusya’da Bolşevik ihtilalinin çıkması ve bu ülkenin savaştan çekilmesi paylaşma planlarında değişiklik olmasına yol açtı. Anlaşma devletleri Rusya nın payına düşen boğazları kendi ortak yönetimlerine almayı kararlaştırdılar. Doğu Anadolu’yu ise ikiye bölerek güneyinde İngiliz koruyuculuğunda bir bölge ve kuzeyinde bir Ermeni Devleti’nin kurulmasına karar verdiler.
Barış görüşmelerinin savaş devam ederken sağlıklı bir şekilde sürdürülmesi için belli bir süre silah bırakılır.Buna ateşkes denir. Mondros ateşkes anlaşması, ittihat ve Terakki hükümetinin sadrazam Talat paşaya ateşkes imzalama yetkisini vermesinden kısa bir süre sonra Talat paşa istifa etti ve yerine Ahmet izzet paşa sadrazam oldu.Yeni hükümetin kurulmasından sonra ateşkes görüşmelerine başlandı. Limni adasının Mondros limanında yapılan görüşmelerde Osmanlı devletini Bahriye Nazırı Rauf Bey, Anlaşma devletlerini ise İngiliz amiral Calthorpe temsil etti. 5 gün süren görüşmeler sonunda 30 ekim 1918 de Mondros ateşkes anlaşması imzalandı.25 maddelik bu ateşkesin önemli hükümleri şunlardır; **Boğazlar derhal açılacak ve müstahkem mevziler işgal edilecek, **Anlaşma devletleri güvenliklerini tehdit eden bir duruma düşerlerse Osmanlı ülkesinin diledikleri stratejik noktasını işgal edebilecekler ,** Doğu Anadolu’da bulunan altı ilde karışıklık çıkarsa Anlaşma devletleri buraları işgal edebilecekler (bu bölgenin Ermenilere verilmesi düşünülüyor), **bütün haberleşme anlaşma devletlerinin denetimine bırakılacak, **Osmanlı orduları terhis edilecek, bütün savaş gemilerine, cephaneye ve diğer silahlara el konulacak, **Anadolu dışında kalan Osmanlı birlikleri bölgedeki Anlaşma devletleri komutanlarına teslim olacaklar, ülkenin bütün limanlarından anlaşma devletleri yararlanacak, demiryolları anlaşma devletlerinin denetimine bırakılacaktır. Bütün bu hükümler Osmanlı devletinin daha barış yapılmasını bile beklemeden Anlaşma Devletleri tarafından parçalanıp paylaşılacağını göstermektedir.
Rauf bey ateşkes görüşmeleri sırasında yunan ordusunun işgal eylemlerine karışılmaması konusunda hassasiyetini dile getirmiş ve bu konuda Amiral Carthorpe den güvence almıştır. Gerçekten de Yunanistan anlaşma devletleri tarafına geç katılmakla birlikte türk topraklarında gözü olduğunu her fırsatta dile getiriyordu.ancak Carthorpe’un verdiği güvencenin bir bağlayıcı niteliği olmayacak ve yunanlılar türk topraklarına gireceklerdi.

PARCALANMA SÜRECİNİN BAŞLAMASI VE İŞGALLER:
Ateşkes antlaşmasının uygulanması sorunu; ateşkes hükümlerinde yer alan ordunun terhisi, silah ve cephanenin teslimi ve 7.maddede yer alan işgal hakkı Osmanlı devletinin hareket edemeyecek duruma getirmişti. Anlaşma devletleri hiç vakit kaybetmeden ateşkes koşullarını uygulamaya başladılar. 13 kasım 1918 de İngilizler, Fransızlar , İtalyanlar ve yunan gemilerinden oluşan bir filo İstanbul boğazına demir attı ve şehri kontrolü altına aldı. Bu gelişme calthorpe nu İstanbul ve izmire girilmeyecek şeklinde verdiği sözü geçersiz olduğunu gösteriyordu. Amiral Calthorpe boğazların kontrolü sırasında yunan gemilerinden yararlanılmayacağı konusunda güvence vermişti.
İşgaller; boğazların anlaşma devletlerinin kontrolüne girmesinin yanı sıra Fransızlar Dörtyol, Mersin, Adana ve civarını, Afyonkarahisar istasyonunu İngilizler Batum, Antep, Maraş, Urfa ve Kars illerini, Konya istasyonunu İtalyanlar ise Antalya, Kuşadası, Fethiye, Bodrum, Milas ve Marmaris ile yakın bölgeleri işgal ettiler.
İngilizler daha sonra Urfa, Maraş ve Antep’i Fransızlara bıraktılar.aynı tarihlerde ermeni faliyetleri de yeniden başladı. Ermeniler bir yandan türk ordusunun kafkasyayı boşaltmasından yararlanarak doğu anadoluda toprak elde etmeyi hedeflerken diğer yandan Fransızlardan aldıkları destekle Çukurova bölgesinde Türkler üzerinde baskı kurdular.
Yunanistan ise anlaşma devletlerinin yanında savaşa katılmasının karşılığı olarak doğu Trakya’yı ve Batı Anadolu bölgesini istiyordu.

Paris Barış Konferansı ve Yunanistan: konferans savaşın galip devletlerinin katılmasıyla ocak 1919 da toplandı . Görüşmelerde İngiltere, Fransa, ABD ve İtalya’nın etkinliğinde geçti. Wilson ilkelerine açıkça karşı çıkamayan Antlaşma Devletleri bu ilkeleri kendi çıkarları doğrultusunda kullanmaya çalıştılar. Bu nedenle manda ve himaye yönetimleri gündeme getirildi. Bu arada italya’nın karşı çıkmalarına karşın İzmir ve çevresinin Yunanistan a verilmesi kararlaştırıldı. İngiltere İzmir gibi önemli bir limanın İtalya gibi güçlü bir devletin kontrolünde olmasını kendi çıkarlarına aykırı görerek bölgenin yunanistana verilmesini savundu. Almanya ve ortadoğudaki emellerinin gerçekleşmesi için İngiliz desteğine ihtiyaç duyan Fransa’da istemeyerek de olsa İngiliz görüşünü destekledi. Amerikalılar ise Ege Bölgesinin Yunanistan a bırakılmasını uydurma belgelere inanarak kabul ettiler. Sonuçta karar kesinleşti. Bu kararın iki sonucu oldu. Birincisi Anadolunun bölüştürülmesine yunanistanın da ortak edilmesi ve ikincisi ise İtalya ile müttefiklerinin arasının açılmasıdır. Paris barış konferansında alınan karar kısa bir süre sonra uygulandı . yunanlılar 15 mayıs 1919 da izmiri işgal ettiler.

İŞGALLERE KARŞI İLK TEPKİLER:
Azınlıkların olumsuz tepkileri; 1918 yılına gelindiğinde Osmanlı ülkesindeki azınlıklar şöyle sayabiliriz. Doğu Trakya, Ege ve Marmara Bölgelerinin bazı kesimleriyle Doğu Karadeniz kıyılarında sayıları kesin olarak bilinmeyen Rumlar, Doğu Anadolu ve Çukurova bölgesinde yaşayan Ermeniler, yine bazı büyük kentlerde yaşayan Yahudiler.
Bu azınlıklardan Rumlar Yunanistan’la birleşmek için çaba sarfetmişler ve bu amaçla dernekler kurmuşlardı. Bu derneklerin en önemlisi Mavri Mira derneğidir. Fenerdeki Rum Ortodoks Patriği’nin de desteğini alan bu dernek Rumların Yunanistan’a katılması için yoğun bir çalışma içine girmişti. Doğu Karadeniz’de faliyet gösteren bir başka Rum derneği Pontus’un amacı Fatih Sultan Mehmet tarafından 1461 de yıkılan Trabzon Rum Devleti’ni canlandırmaktı. Yunanistan ve anlaşma devletlerinden destek alan bu iki dernek yıkıcı eylemlerinde çoğu zaman işbirliği yapmışlardır.
Mondros ateşkes anlaşmasının yürürlüğe girmesinden hemen sonra Doğu Anadolu, Ermeniler tarafından işgal edilmeye başlandı. Ayrıca aynı dönemde Rum dernekleri ve Fransızlardan destek alan Ermeni çeteleri Çukurovada Türkleri katletmeye başladılar.
Osmanlı yönetiminden memnun olan Yahudiler, Rum ve Ermeniler gibi silahlı yıkıcı eylemlere girişmemişlerdir. Ancak Rum ve Ermeni faliyetlerine ses çıkarmamışlardır. Filistinde kendi devletlerinin kurulmasıyla ilgilenmişlerdir.
Araplar Osmanlı ülkesinde ayrıcalıklı olarak yaşamalarına rağmen savaş sırasında İngilizlerden yana tavır takınmışlardı. Arap temsilciler Paris Barış Konferansı’nda Türklerle beraber yaşayamayacaklarını bir kez daha dile getirmişlerdir.

Bazı Türklerin Olumsuz Tepkileri; Çok sayıda türk olumsuz duygular içindeydiler bunları iki gruba ayırmak mümkündür. Birinci grupta bulunanlar gerçekten yursever kişilerdi ve uzun yıllar alınan yenilgiler nedeniyle umutsuzluğa düşmüşlerdi. İkinci gruptakiler ise umutlarını tamamen işgal güçlerine bağlamışlardı kurtuluşu imkansız gören bu kişiler anlaşma devletlerine sığınmaktan başka çare olmadığını savunuyorlardı. Özellikle ingiltereyi kızdırmamak için her yola başvuruyorlardı.

Olumlu Tepkiler; pek çok yurtseverin en umutsuz ortamda bile bağımsız yaşama idealinden vazgeçmemiş ve haksızlıklara karşı mücadele etme kararı almışlardı.
NOTLAR
=== izmirin yunanlılara verilmesi ocak 1919 da toplanan Paris barış konferansında ingilterenin isteği ve italyanın karşı çıkması sonucu verilmiştir.
=== Mondros ateşkes anlaşmasını Osmanlı devleti adına imzalayan kişi Bahriye Nazırı Rauf Bey’dir.
=== Birinci dünya savaşı sonrası Avusturya Macaristan topraklarında kurulan devletler.Arnavutluk Yuğoslavya - Çekoslavakya ve Macaristandır.
=== Mondros ateşkes anlaşması sonrası Çukurova Fransızlar tarafından işgal edildi.
=== Çanakkale ve İstanbul boğazı anlaşma devletlerinin ortak kontrolünde işgal edildi.
===1825-1855 tarihleri arasında rus çarı I.Nikolay St Petersburg daki İngiliz büyükelçisine “Boğaziçinde hasta bir adam var.ölüm döşeğinde öldüğü zaman büyük bir miras bırakacak bu yüzden bu mirası şimdiden anlaşarak bölüşelim.”tezini söylemişti.
===1856 Yılında Kırım Savaşı sonunda Ruslar yenilmiş ve Paris barışı’nı imzalamak zorunda kalmışlardır.Kırım savaşı Ruslara karşı İngiliz ve Fransızlarla girdiğimiz tek savaştır. Paris barışıyla Osmanlı imparatorluğu’nun ülke bütünlüğü güvence altına alınmıştır. Osmanlıda ıslahat fermanına dayanarak bütün ülkede düzeltimler yapacağını bildiriyordu.paris barışını imzalayanlar bu fermana dayanarak Osmanlının iç işlerine karışmaya başladılar.
===ingilterenin rusyayı Osmanlı ülkesi üzerinde serbest bırakması anlamını taşıyan gelişme Reval görüşmesi
===Almanya’nın büyük bir sömürgeci güç olarak ortaya çıkması ingilterenin hangi ülkeye yaklaşmasına sebep oldu/ Rusya
===Bulgaristan cephesinin çökmesinden sonra ateşkes imzalamaya hazır olduğunu bildiren Osmanlı yetkilileri aşağıdakilerden hangisine güvenmekteydiler/ Wilson ilkeleri.
===Mondros ateşkes anlaşması imzalandığı sırada Osmanlı devletinin sadrazamı Ahmet İzzet Paşaydı.
===Mondros ateşkes anlaşmasının hemen sonrasında ülkeden gizlice ayrılan üç ittihatçı paşa kimlerdir /Enver Paşa – Cemal Paşa – Talat Paşadır


ÜNİTE 5.
BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI VE MUSTAFA KEMAL:
Birinci Dünya Savaşı sırasında Mustafa Kemal Sofya’da askeri ateşeydi. Enver paşa ile anlaşmazlığa düşen Mustafa Kemal Bey, Balkan Savaşlarından sonra Sofya’ya komutan olarak atanmıştı. Aynı dönemde yakın arkadaşı Fethi Okyar Bey’de Sofya’da büyükelçiydi.
1 mart 1914’te yarbaylığa yükseltilen Mustafa kemal Bey I.Dünya Savaşı çıktığı sırada Sofya'daki görevini sürdürüyordu. Savaşın başlamasıyla birlikte cephelerde görev isteyen Mustafa kemal in bu isteği Enver paşa tarafından bir süre engellemişse de daha sonra Tekirdağ’da bulunan 19. Tümen Komutanlığına atandı. Yarbay Mustafa Kemal burada düzenlediği birliklerle 25 nisan 1915 te Arıburnu’na asker çıkaran Anlaşma devletleri birliklerini durdurdu. Ünü yurt içinde ve dışında yayılmaya başlayan Mustafa Kemal Bey 1 haziran 1915 te Albaylığa yükseldi.
14 ocak 1916’da Edirne’de 16. kolordu komutanlığına getirildi. 1 nisan 1916’da ise Tuğgeneralliğe yükseltildi.6 temmuz 1916 da Bitlis ve Muş’u Rusların elinden kurtaran Mustafa kemal paşa 18 mart 1917 de 2. ordu 5 temmuz 1917 de ise 7. ordu komutanlığına komutanlığına atandı.
Alman subaylarının kendi istekleri doğrultusunda birliklerimizi kullanmalarından rahatsız oldu ve bu koşullar altında savaşı sürdürmenin anlamsız olduğunu belirterek ekim ayında istanbul’a döndü.
15 aralık 1917- 5 ocak 1918 tarihleri arasında Velihaht Vahdetin’e Almanya ziyareti sırasında refakat eden Mustafa kemal paşa bir süre için Viyana da tedavi gördü. Tedavi dönüşünde tekrar Filistin’de bulunan 7.ordu komutanlığına atandı.
Burada İngilizleri Halep yakınlarında durdurdu.Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanmasından hemen sonra Suriye’deki yıldırım orduları komutanı olan Alman General Von Sanders’ın görevi bırakması üzerine 31 ekim 1918’de istanbula döndü.

MUSTAFA KEMAL PAŞA’NIN İSTANBULDAKİ ÇALIŞMALARI:
Osmanlı hükümetinin durumu; Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalandığı sırada sadrazam olan Ahmet izzet Paşa’nın baskılar karşısında istifa etmesinden hemen sonra yerine Tevfik Paşa atandı.(Sadrazam padişah vekili yani onun işlerini yürüten kişidir.) İngilterenin dostluğunu kazanma politikası izleyen Tevfik Paşa zamanında 21 aralık 1918’de Meclis-i Mebusan padişah tarafından feshedildi. Meclisten güven oyu almış olan Tevfik Paşa bir süre sonra padişahla anlaşmazlığı düştü.3 mart 1919’da görevi bırakmak zorunda kalan Tevfik Paşa’nın yerine İngiliz hayranı ve Padişahın eniştesi Damat Ferit sadrazamlığa getirildi.
Damat Feritin sadrazam olmasıyla İngiliz koruyuculuğuna girme girişimlerine hız verildi. Hatta hükümet direnmenin boşuna olduğunu anlatmak ve bu yönde halkı ikna etmek için Anadoluya nasihat heyetleri “öğüt Kurulu” gönderdi. Bu heyetler gittikleri yerlerde halka padişah ve hükümete bağlı kalmalarını, bozgunculara inanmamaları gerektiğini öğütlüyorlardı.
Bu arada Damat Ferit hükümeti İzmir’i gözden çıkarmış ve yurtsever bir kişi olan İzmir valisi Nurettin Paşa’yı görevden alarak yerine İzzet Paşa’yı getirmişti. Sonuçta bu girişimler İzmir’in Yunanlılar tarafından işgalini kolaylaştırmış ve toplumun direniş gücünü kırmıştır.

Mustafa Kemal Paşa’nın İstanbuldaki Çalışmaları: Mustafa Kemal Paşa 13 Şubat 1918’den itibaren İstanbul’da görevi bulunmayan bir general olarak yaşamaya başladı. İttihatçıların savaş suçlusu sayıldığı ve tutuklandığı bir dönemde Mustafa Kemal Paşa arkadaşlarıyla toplantılar yapıyor ve ne yapılması gerektiği konusunda görüşlerini öğreniyordu.
Damat Ferit, sadrazam olmasından sonra işbirliği ortamının kalmamasıyla Anadolu’ya geçmekten başka çıkar yol olmadığını görmüştü.
Mustafa Kemal Paşa, padişahı düşmanları ve Damat Ferit’i ürkütmeden kafasındaki tasarıyı uygulama fırsatı kolluyordu. Anadolu’ya geçecek ve orada mücadeleye başlayacaktı. Bu arada Kazım Karabekir Paşa Erzurum’daki 15. kolordu komutanlığına, Ali Fuat Paşa ise Ankara’daki 20. Kolordu Komutanlığı’na atanmıştı. Artık sıra Mustafa Kemal Paşa’nın Anadolu’ya geçmesine gelmişti.
Mustafa Kemal Paşanın Samsuna Çıkmasını hazırlayan Olaylar;
Doğu Karadeniz bölgesindeki Pontuslu Rum’ların saldırılarına karşı Türklerin de kendilerini savunmaları Anlaşma Devletleri tarafından tepkiyle karşılanmıştı. Bu nedenle 1919 yılı şubat ayından itibaren İngilizler giderek sertleşen bu mücadeleyi Osmanlı hükümetine şikayet ettiler. Damat Ferit bu sorunu çözmek için yetenekli ve temiz bir askerin varlığına ihtiyaç duydu. Mustafa kemal paşa harbiye nezaretindeki arkadaşlarını da devreye sokarak bu işin üstüne gidilip sorunu çözebileceğini anlatmış olmalıdır ki, o bölgedeki 9. ordu müfettişliğine atanmıştır.
30 nisan 1919’da bu göreve atanan Mustafa kemal Paşa’dan şu görevleri yerine getirmesi istendi; yetki bölgesindeki huzurun sağlanıp sürekli kılınması, ordu ve halkın elinde bulunan silah ve cephanenin güvenli depolarda koruma altına alınması, Türklerin kurduğu direnme örgütlerinin ortadan kaldırılması. Bu görevle 16 mayıs 1919 günü Bandırma gemisiyle İstanbul’dan ayrılan Mustafa kemal Paşa, 19 mayıs 1919’da Samsun’a ulaştı.
19 Mayıs 1919 a kadar Yurttaki Direniş Hareketleri; Birinci dünya savaşı sona ererken Osmanlı devletinin parçalanacağını anlayan bazı yurtsever subaylar gizli komiteler kurmuşlardı. Bunların en önemlisi Mondros Ateşkes Anlaşması’ndan hemen sonra Rumlarla Mücadele etmek için kurulan İslam İhtilali Komitesi’dir Mondros sonrasında Mustafa Kemal henüz İstanbul’a ulaşmadan Kars’ta ulusal bir örgütlenme başlamış ve burada Ermeni tehdidine karşı koymak amacıyla Kars İslam Şurası toplanmıştı.(5 kasım 1918) Kısa bir süre sonra Edirne’de Trakya –Paşaeli Müdafaa Heyeti Osmaniyesi kuruldu. İstanbul’da ise Vilayeti Şarkiye Müdafai Hukuki Milliye Cemiyeti kuruldu.
Ardından büyük İzmir kongresi toplandı bu kongrede “REDDİ İLHAK” düşüncesi belirdi.Bu arada siyasal faaliyetlerin yanı sıra askeri açıdan direnişler de ortaya çıkmıştır. ilk olarak Fransızlara karşı Kurtuluş Savaşı’nın ilk cephesi aralık 1918’de Mersin Tarsus Osmaniye yöresinde açıldı. Yine izmirin işgali’nden sonra batıda ilk direniş, Ayvalık’ta ilk savunma denemeleri yapılarak gösterilmişti.

Mustafa Kemal Paşanın İlk Çalışmaları; Mustafa Kemal Paşa Samsun’a çıktıktan sonra düşüncelerini gerçekleştirmek için çalışmalara başladı. Ancak kentte sembolik de olsa İngiliz birlikleri vardı ve bundan dolayı rahat çalışması mümkün değildi. Bu nedenle 25 mayıs 1919’da Havza’ya geldi ve askeri alanda önlemler aldı ve yurtta direniş azmini yaygınlaştırmak için emirler verdi. Askeri önlem olarak öncelikle komutanlardan ateşkes hükümlerine uyulmasını ve askerin terhisinin önlenmesini istedi. Ayrıca ulusa çağrılar yaptı ve askeri sivil yöneticilere telgraflarla Anadolu’da neler yapabileceği konusunda ipuçlarını verdi. Bu arada İngilizler durumdan şüphelendiler ve 6 haziran’da harbiye nezaretine başvurarak Mustafa Kemal Paşa’nın İstanbul’a geri çağırılmasını istediler. Harbiye nezaretinin çağrısına Mustafa kemal uymadı. Amacı bir an önce 15. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa ile buluşmaktı. Çünkü Osmanlı devleti sınırları içinde toplu askeri güç olarak sadece 15. kolordu kalmıştı. Mustafa Kemal karargahı Erzurum’da olan bu kolordunun merkezinde çalışmalarını daha güvenli ve sağlıklı olarak sürdürebilirdi. Bu nedenle 13 haziran da Havza’dan ayrıldı.

Amasya Genelgesi : 13 haziranda Mustafa kemal Amasya’ya geldiği sırada ülkede durum iyi değildi.Yunanlılar Ege bölgesi’nin hem kuzeyinden hem de güneyinden ilerliyorlardı. 25 Mayısta Manisa’yı, 27 Mayısta Aydın’ı işgal etmişlerdi. Bu arada silahlı direnişler de artmıştı. Kuvayi Milliye adı verilen birlikler düzenli ordu kuruluncaya kadar askeri faaliyetlerde bulunacaklar ve yararlı olacaklardı. Mustafa kemal ilk iş olarak birbirinden habersiz çalışan Kuvayi Milliye birliklerini ve diğer direniş örgütlerini tek çatı altında toplamayı düşünüyordu.
Bu çalışmalar içinde olduğu günlerde Ali Fuat Paşa ve Rauf Paşa da Amasya’ya gelmişlerdi. Rafet bey ise zaten kendisiyle birlikteydi. Mustafa Kemal 21-22 haziran gecesi hazırladığı belgeyi bu üç şahısla tartıştı ve imzalamalarını istedi. Ali Fuat Paşa hemen imzaladı. Rafet ve Rauf Beyler ise isteksizce imza koydular. 22 haziranda yayınlanan Amasya Genelgesi özetle şöyle diyordu. ( Vatanın bütünlüğü ve ulusun bağımsızlığı tehlikededir. Osmanlı hükümeti sorumluluğunun gereklerini yerine getirememektedir. Bu tutumu ise ulusumuzu yok olmuş tanıttırmaktadır. Ulusun bağımsızlığını gene ulusun azmi ve kararı kurtaracaktır. Ulusun bu işi yapabilmesi ve halkın sesini dünyaya duyurabilmesi için her türlü etkiden uzak bir ulusal kurul oluşturulmalıdır. Bu kurul Sivas ta toplanacaktır. Her livadan ulusun güvenine sahip üçer temsilci sessizce ve gizlice Sivas’a gönderilecektir. Bu ulusal bir sır gibi saklanacaktır ayrıca İstanbul Hükümeti ulusal derneklerin telgraflarını çektirmeme kararı almıştır. Bu karar dinlenmeyecektir. Komutanlar birliklerini terhis etmeyeceklerdir) dendi.
Osmanlı hükümetine başkaldırı niteliği taşıyan Amasya Genelgesi’nin (tamimi’nin) içerik açısından üç temel ögesi vardır. Birincisi Osmanlı hükümetinin kararlarının geçersiz sayılması . ikincisi ulusun kurtuluş kararının kendisinin vermesi ve üçüncüsü ise bunu sağlamak için bütün ulusu temsil eden kişilerden uluşan bir kurulun toplanmasıdır.
Amasya genelgesi “ Milletin istiklalini yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır” cümlesiyle ulusal egemenliğe doğru giden yolu açan belgedir.
Ayrıca Amasya Tamimi, bir ihtilal bildirisi olarak da değerlendirilmektedir. Amasya Tamimi İstanbul’da tepkiyle karşılandı. Dahiliye Nazırı, Mustafa Kemal’i görevden alındığını bildirdi. Mustafa Kemal ise bu görevin kendisine Savunma Bakanlığı ve Padişah’ın onayı ile verildiğini söyleyerek kabul etmedi. Amacı elden geldiğince 9. ordu komutanlığı makamını elinde tutmaktı.

SORULAR
**Birinci dünya savaşı çıktığı sırada M.Kemal Sofyada askeri ateşeydi.
**Mondros ateşkes anlaşması sonrasında Osmanlı hükümetinin anadoluya gönderdiği nasihat heyetinin amacı halkın padişaha bağlı kalmasını sağlamak ve direnmemelerini öğütlemekti.
** Mondros ateşkes anlaşmasını imzalandığı sırada Osmanlı sadrazamı Ahmet İzzet Paşaydı. Talat paşa istifa etmiş yerine gelmişti.
** Mondros ateşkes anlaşmasından sonra ilk kurulan direniş cemiyeti İslam İhtilali Komitesidir.
** Mustafa Kemal Havza’da hangi olayın protesto edilmesini istemiştir./izmirin işgalinin protesto edilmesini istemiştir.
** Amasya tamiminde imzası olanlar kimlerdir?/ M.Kemal, Ali Fuat Bey, Rafet bey, Fauf bey’in imzaları bulunmaktadır.
** Ankara’daki 20. kolordu kamutanlığına Ali Fuat Paşa atanmıştır.** Kurtuluş savaşının ilk cephesi Mersin Tarsus Osmaniye’dir.
** 5kasım 1918’de toplanan Kars İslam Şura’sının temel amacı Ermeni tehditlerine karşı tedbirler almaktı.
** Mustafa Kemal Samsun’dan sonra ilk olarak Havza’ya gitti.** Mustafa kemal Havza’da İstanbul hükümetinin varlığını kabul etmediğini açıklamıştır.
** 30 ekim 1918 de Mondros Mütarekesi imzalandığı sırada Mustafa kemal Çanakkale cephesinde anzaklara karşı savaşmaktaydı.

ÜNİTE 6


Kongre; Sözlük anlamı olarak belli bir amaca ulaşmak isteyen kişilerin bir araya gelerek sorunları görüşmeleri ve hedefe varabilmek için kararlar almaları yolunda düzenledikleri toplantı demektir.
Kongreler sadece Türkler tarafından düzenlenmiş değildir.Ateşkes öncesi anlaşma devletlerince işgal edilen arap ülkelerinde suriyenin bağımsızlığı için toplanan Genel Suriye Kongresini örnek olarak göstermek mümkündür. Kurtuluş savaşı yıllarında kimi dernekler belli ufak bir yöreyi kurtarmak için kongreler toplarken (Balıkesir Kongresi) kimi dernekler ise büyük bir coğrafi bölgeyi kurtarmak için kongreler düzenlemişlerdir( Alaşehir Kongresi) üçüncü tür kongreler isi bütün ulusu içine alacak niteliktedir.(Sivas Kongresi)

ERZURUM KONGRESİNE KADAR GELİŞİM;
Amasya tamimine kadar ülkede 8 kongre toplanmıştı bunların biri dışında diğerleri yöresel nitelikteydi. Kars’ta 4 ardahan da 2 izmirde 1 kongre toplanmıştı. Tüm ulusu birleştirici tek kongre ise Göz Hekimi Esat Paşa’nın girişimiyle istanbulda toplanan Milli Kongre idi. Kongre yurdun savunulması için bütün ulusal güçlerin toparlanması, Osmanlı devletinin ulusal kurumuna alınması için çaba sarfedilmesi gibi amaçları gerçekleştirmek istiyordu. Tüm iyi niyetine karşın milli kongrenin ömrü az oldu.
Erzurum kongresi sırasında ise ünlü Balıkesir kongresi toplandı. 27 haziran 30 temmuz tarihleri arasında toplanan kongrede , yunan işgaline karşı cephelerin kurulması ve ulusal birliklerin oluşturulması kararları alındı. Ancak bu kongre yerel bir kongre idi.

ERZURUM KONGRESİ; Yurdun çeşitli bölgelerinde yerel kongreler toplanırken Doğu Anadolu’da durum iyi değildi. Bölgede ciddi bir Ermeni işgali tehtidi vardı.Bu nedenle İstanbul’da kurulan Vilayet-i Şarkiye Müdafai Hukuki Milliye Cemiyeti etkinliğini Doğu Anadolu’ya kaydırmıştı. 13 nisan 1919’da İngilizlerin Kars’taki ulusal kuruluşu basarak kenti Ermenilere teslim etmeleri Erzurum’da da endişe yarattı bu arada Erzurum’daki 15.Kolordu Komutanlığı’na atanan Kazım Karabekir kente gelmiş ve ermeni tehlikesine karşı gizli çalışmalara başlamıştı. Aynı günlerde Mustafa Kemal, Samsun’a çıktı ve Havza’da kurtuluş için ilk önemli adımları attı.
Mustafa Kemal, Doğu Anadolu illerinin temsilcilerinden oluşan Erzurum Kongresine katılma kararı verdi. Bu kongrenin dört açıdan yararı olabilirdi.
A) Erzurum’daki 15.kolordunun yurttaki tek derli toplu güç olduğundan hareketle Kazım Karabekir Paşa’nın yardımıyla bütün yurda örnek olabilecek bir örgütlenme modeli kurabilirdi.
B) Erzurum ve bazı önemli doğu illeri henüz işgal edilmemişti. Bu nedenle burada kongre güven içinde toplanabilirdi.
C) bununla birlikte Erzurum, Ermeni tehdidi altındaydı ve bu nedenle halktan savunma için yardım sağlanabilirdi.
D) Erzurum kongresinin başarılı olması Sivas kongresini olumlu etkileyebilirdi.

Kongre öncesinde Mustafa Kemal ile İstanbul hükümeti ilişkileri;
Mustafa Kemal, Amasya’dan ayrılıp Erzurum’a doğru giderken Osmanlı Hükümeti’nin emriyle kendisini tutuklamaya gelen Elazığ Valisi Ali Galip’in komplosunu tehlikesizce atlattı.
Bu arada Damat Ferit, Paris Barış Konferansı’na çağrılmış ve burada hiç varlık gösteremeyerek aşağılanmıştı.
Mustafa kemal Erzurum’a geldikten kısa bir süre sonra 7/8 temmuz gecesi Osmanlı hükümeti tarafından görevden alındığına dair telgrafı aldı ve kendisi de hemen tüm resmi görevlerinden istifa ettiğini açıkladı. Artık Mustafa kemal normal bir vatandaştı. Bu durumda kazım Karabekir Paşa’nın, Mustafa Kemal’in kendisinin ve ordusunun emrinde olduğunu açıklaması Mustafa Kemal’i oldukça rahatlattı.
Bundan sonra Erzurum Kongresi çalışmalarına daha da hız verildi. Kongre 23 Temmuz 1919’da toplandı.
Kongre açılınca Mustafa Kemal oybirliği ile başkanlığına seçildi.
Mustafa Kemal ilk amacı bölgesel olan kongreye ulusal bir nitelik kazandırmak oldu. Bunun için ulusu temsil eden bir kurul oluşturulmasını bu kurul içinden çıkacak bir hükümet kurulmasını ve bu hükümetin istanbul’dan ayrı olduğunu söyleyerek üstü kapalı da olsa yeni bir devletin kurulacağını sezdirmek istiyordu.
Kongrede beliren görüş, özetle yurdun bütünlüğünü sağlamak için ulusal iradenin belirmesi gereklidir. Bu ulusal iradenin ve onun çevresinde toplanan ulusal güçlerin varlığı padişahlık ve halifelik makamını kurtaracaktır. Kongrede ayrıca bölgedeki azınlıkların tam bir güvenlik içinde olduğu sömürüye yol açmaması koşuluyla dış yardım alınabileceği karara bağlandı. En önemli kararlardan birisi ise doğudaki bütün derneklerin birleştirilmesi ve Şarki Anadolu Müdafai Hukuk Cemiyeti adı altında toplanmasıdır. Bu dernegin iş görebilmesi için heyeti temsiliye kuruldu ve başkanlığına Mustafa kemal getirildi.

Erzurum kongresinin sonuçları;
1-Kongreyle direniş hareketlerinin tek çatı altında toplanabileceği ve yurtseverlerin tek amaç etrafında toplanmalarının mümkün olduğu kamuoyuna ilk kez gösterildi.
2-Sivas kongresinin toplanması kolaylaştı.
3-Gelişmelerden rahatsız olan Damat Ferit ise Mustafa Kemal Paşa ve Rauf Bey’in tutuklanarak istanbul’a gönderilmeleri emrini verdi.

ERZURUM’DAN SİVASA YENİ KONGRELER;

İkinci Balıkesir Kongresi; birinci Balıkesir kongresi 27 haziran 30 temmuz tarihleri arasında toplanmıştı. Yunan işgalinin yayılması üzerine Egeli yurtseverler 26-30 temmuz tarihleri arasında Balıkesir’de ikinci kongreyi topladılar. Yerel niteliği ağır basan kongre sonunda Ege’deki direniş büyük ölçüde örgütlendi ve Kuvayi Milliye birlikleri güçlendirildi.

Birinci Nazilli Kongresi; Yunanlılar Aydın’dan sonra 4 haziran 1919 da Nazilli’yi de işgal etmişlerdi. Nazilli’nin kurtarılması için Yörük Ali Efe ve Mehmet Efe komutasındaki Kuvayi Milliye birlikleri kurulmuştu. Ancak bu efeler arasında uyuşmazlık vardı bu uyumsuzluğu gidermek için Mustafa Kemal ve Celal Bayar görevlendirildi. Galip hoca takma adlı Celal Bey ve arkadaşları çabalarıyla Nazillili yurtseverleri henüz işgal edilmemiş olan Muğla’da bir kongre topladılar. Kongrede Osmanlı hükümetine yardımcı olmanın yanı sora Kuvayi Milliye birlikleri arasında uyum sağlanması konularında karar alındı bu kongre oldukça yerel niteliklidir.

Alaşehir Kongresi; Egeli yurtseverlerin girişimleriyle ulaşım açısından elverişli olan Alaşehir’de 16-25 Ağustos tarihleri arasında bir kongre düzenlendi. Kongrede Nazilli ve Erzurum kongrelerinin sonuçları görüşüldü kongrede alınan karara göre yunanlılar en büyük düşmandı ve onlarla mücadele edilmeliydi ancak Yunanlıları kovmak için anlaşma devletleriyle görüşmeler yapılabileceği doğrultusunda garip bir karar alındı. Alaşehir kongresi sırasında 18 ağustos’ta Muğla’da bir başka toplantı daha yapıldı. Bu kısa kongrede yerel kuvayi milliyenin güçlendirilmesi kararlaştırıldı.

SİVAS KONGRESİ;
Erzurum kongresinin toplanmasını önleyemeyen Damat Ferit bu kez Sivas Kongresi çalışmalarını önlemek için uğraşmaya başladı. Kongrenin önlenmesini iki esas noktaya dayandıran bir taktik kullandı.
1- Mustafa Kemal ve arkadaşları ittihatçı olduğu yolunda söylentiler çıkarmak,
2- İngiltere ile anlaşarak Yunanlıların makul bir çizgide durmasını sağlamaktır.
Yunanların ilerlemesinin yurttaki direnişi arttırdığını bilen Damat Ferit, İngiliz Generali Milne’nin adı ile alınan bir hat üzerinde (Ayvalık-Akmaz-Gölmarmara-Aydın-Selçuk hattı) Yunan ordularının bir süre bekletilmesini sağladı. Amacı savaştan bıkmış insanları kendi etrafına çekerek Mustafa Kemal’in eylemini önlemekti.
Sivas kongresi hazırlık aşamasında şiddetli direnmelerle karşılaştı. Bu direnmeleri şöyle özetlemek mümkündür. Bazı kimseler Damat Ferit gibi düşünüyorlardı. Onlara göre kongrenin toplanması anlaşma devletlerinin iyice olumsuz tutum içine girmelerine neden olabilirdi. Büyük bir karamsarlık içinde bulunan bazı yurtseverler ise kongrenin yarar sağlamayacağına inanıyorlardı. Ayrıca korku ve endişe duyuyorlardı. Bazı kişiler ise girişimi Alaşehir’de olduğu gibi yerel bir hareket olarak görüyorlardı. Bir başka zorluk ise seçilen bazı kişilerin istanbul’a bağlı yöneticiler tarafından gönderilmemesiydi.
Tüm bu güçlüklere karşın Sivas kongresi 4 eylül 1919 da toplandı kongreye engellemeler yüzünden ancak 31 kişi katıldı. Alınan kararlar----- daha ilk gün Mustafa kemal başkan seçilememesi için kulis faaliyetlerine başlayan bir gurubun bulunmasına karşılık Mustafa Kemal bu faaliyetleri boşa çıkardı. Ve başkan seçildi bir diğer sorun Amerikan Mandası isteyenlerin ortaya çıkmasıydı. Manda; bir ulusun bir başka devlet tarafından yöneltilmesi anlamına geliyordu. Sivas kongresinde amerikan mandası isteyenler arasında Rafet Bey, İsmail Hami (Danişment) ve Halide Edip gibi aydınların bulunması ilginçti. Mustafa Kemal ve arkadaşları manda düşüncesiyle sonuna kadar mücadele ettiler. Sonunda Amerikan senatosuna bir mektup gönderilmesi kararlaştırıldı ve sonuçta manda reddedildi. 11 eylül’de sona eren kongrede alınan kararları şöyle özetleyebiliriz.
SİVAS KONGRESİNDE ALINAN KARARLAR
--- Yurtta dağınık bir şekilde faliyet gösteren dernekler Anadolu ve Rumeli Müdafai Hukuk Cemiyeti adı altında birliştirildi.
--- Bu cemiyetin kuruluş ve bağımsızlık için var gücüyle çalışması bir başka devletin güdümüne girilmemesi ve Türklerin yaşadığı yerlerin terk edilmemesi kararlaştırıldı.(Manda ve himayenin Kesinlikle Reddi)
--- Damat Ferit hükümetinin düşürülmesi ve yeni yurtsever bir hükümetin kurulması için çaba sarfedilmesi kabul edildi.
--- Osmanlı parlementosunun yeniden toplanması için çalışmalar yapılması kararlaştırıldı.
--- Mustafa kemal Sivas kongresini bir kurucu meclis gibi çalıştırmak istemişse de yeni devlet kurma fikrine henüz hazır olmayan en yakın arkadaşları bile buna karşı çıkmıştı. Bununla birlikte kongrede alınan kararları uygulamak için Heyeti Temsiliye seçildi ve başkanlığına Mustafa Kemal getirildi.

Sivas Kongresinin Sonuçları;
Her şeyden önce yurtta birbirinden habersiz ve dağınık bir şekilde mücadele veren örgütler birleşterildi.
Manda düşüncesinden kesinlikle vazgeçildi. Damat Ferit ile kesinlikle mücadele etme ve padişah üzerinde meclisi mebusanın toplanması için baskıda bulunma kararı alınmıştı. Sonuçta damat Ferit baskılara dayanamayarak 1 ekim 1919 da istifa etti yerine dürüst ve yurtsever bir asker olan Ali Rıza Paşa sadrazam oldu. Damat feritin istifası Anadolu hareketi açısından siyasi bir zaferdir.

SİVAS’TAN SONRA TOPLANAN KONGRELER;
Sivas’tan sonra toplanan kongrelerin hepsi Batı Anadolu ve Trakya da çalışmıştı. Balıkesir kongresinin Sivas Kongresi kararlarını kabul etmeme eğilimi üzerine Heyeti Temsiliye başkanı M.Kemal’in duruma müdahalesi ile üçüncü ve dördüncü kongreden sonra Anadolu ve Rumeli müdafai hukuk cemiyetine katılma kararı alındı. Bu kararın alınmasında Hacım Muhittin (Çarıklı) Beyin önemli katkıları oldu. Bu arada ikinci ve üçüncü nazilli kongreleri toplandı. Ancak üçüncü kongrede Anadolu ve Rumeli müdafai hukuk cemiyeti ile ilişki kurulması kararlaştırıldı. En olumlu toplantı Muğla’da yapıldı Muğlalı yurtseverler Sivas için Muğla kongresini toplayarak yurttaki direnişin bir bütün olduğunu kabul ettiler. Doğu trakyaya gelince, buradaki yurtseverler hiçbir zorluk çıkarmadan Sivas kongresinin sona ermesinden hemen sonra Heyeti Temsiliye kararlarına uymayı kabul etmişlerdir.

KUVAYİ MİLLİYE; Düzenli Ordunun yetersizliği, hatta yokluğu karşısında yerel halkın silahlanarak kurdukları direniş birliklerine kuvayi milliye denilmiştir. Kurtuluş savaşında ilk kuvayi milliye birliğinin İzmir’i işgali üzerine 19 mayıs 1919 da Alaşahir’de kurulmasının kararlaştırıldığı ileri sürülür. Bu birlikler sayesinde Yunan kuvvetlerine önemli kayıplar verdirilmişti. Mustafa kemal ise bu birliklerin elden geldiğince denetim altına alınması için çaba sarfetmiştir. Erzu