Anonim Halk Edebiyatı By: FeMoX Date: October 26, 2008, 09:35:54 AM ANONİM HALK EDEBİYATI
Günümüze kadar ele geçirilen kaynaklardan anlaşıldığına göre, çok geniş bir coğrafyaya yayılan Türk ulusu kendi içinden yetişip adları hatırlanan yada unutulmuş olan şairlerine ve onların eserlerine büyük saygı ve sevgi duymuştur. Bu büyük ilgi ve sevginin en önemli kaynağı dildir. Şairler dilleri sayesinde insanlara duygu, düşünce, sevinç ve özlemlerini aktarmışlardır. Aktarılan ürünler halkın içinden olan insanlar tarafından olduğunda ürünler halkın ortak malıdır. İşte halkın bu ortak ürünlerine “Anonim” denir. Anonimin sözlük anlamı ise “isimsiz” demektir. Söyleyeni belli olan, olmayan yada unutulan, halkın ortak malı olan ürünlerin tümü Anonim Halk Edebiyatını oluşturur. Anonim ürünler İslamiyet kabul edilmeden ortaya çıkmış ve günümüze gelene kadar birçok farklılıklar göstermiştir. Kimileri unutulmuştur. Bu unutulmanın en önemli sebepleri coğrafi şartlar, savaşlar, isyanlar, göçler vb nedenlerdir. İslamiyet öncesinden bu güne kadar aktarılan ürünler insanların acılarını, sevinçlerin, özlemlerini, gelişmelerini ve isteklerini ortaya koymuştur. Bu ürünleri bize aktaran ilk söz sanatkarları Çuçu, Aprınçur, Tigin, Kül Tarkan, Kalım Keysi ve daha birçoklarının eserleri günümüze kadar gelmiştir. Bu günümüze kadar gelen eserlerin en önemli kaynaklarından biri olan Divan-ı Lügat-it Türk’te Kaşgarlı Mahmut un örnek verdiği bir çok şiir bulunmaktadır. Kaşgarlı Mahmut a göre Türklerde türkü yakma, mani söyleme, bir olayı hikaye etme gibi özellikler İslamiyet öncesi yıllarda canlı olarak var olmuş ve günümüze kadar canlılığını sürdürmüştür. Halk arasında duyduklarını aktaran Kaşgarlı Mahmut’a bu bakımdan tarihteki ilk folklor derlemecimiz denmiştir.
Anonim Halk Edebiyatının Başlıca Ürünleri; Mani, ninni, türkü, bilmece, atasözü, fıkra dır.
Anonim Halk Edebiyatı Türk Şiirinin Özellikleri;
1. Sözlü ve yazılı olarak yaşayan bir Edebiyattır. 2. Dili sade, yalın, halkın konuşma dilidir. 3. Nazım birimi dörtlüktür. 4. Ölçü hece ölçüsüdür. 5. Yarım uyak kullanılır. 6. Aşk, ölüm, hasret, yiğitlik, gurbet gibi konuları işlemiştir.
Şimdi Anonim Halk Edebiyatının ürünlerini inceleyelim. MANİ
Maniler, Türk Halk şiirinin en küçük nazım biçimi olmuş ve geniş bir coğrafyaya yayılmıştır. Türkiye sınırlarında Denizli de mana, Urfa’ da kadınlar arasında söylenenlerine me’ani, erkekler arasındakilere ise hoyrat denir. Doğu Karadeniz de ise karşı-beri denir. Türkiye dışında Azerbaycan’da bayatı,Irak’taki Türkler arasında hoyrat, Kazan Türkleri ve Kırgızlar arasındaki isimler ise aytipa, kayım, öleng veya ülenek denmektedir. Maniler genellikle aşk, ayrılık, doğa, gurbet, kıskançlık, özlem, askerlik vb konuları işler. Maniler genellikle 7’li hece ölçüsü ile yazılmıştır. Genellikle 4 dizeden oluşmuştur. Kafiye şaması ise ;
a a x a şeklindedir.
Dört dizesinde de hece sayısı eşit olanlara düz mani denir. Asıl anlatılmak istenen maksada geçişi sağlayan dizelere Hazırlık dizeleri denir. Vurgulanmak istenen genellikle son dizede anlatılır. İlk iki dizesi yedi heceden daha az olanlara kesik mani denir. Kesik manilerin birinci dizesinin yedi veya sekiz heceye tamamlanılarak söylenmesine ayaklı mani yada doldurmalı kesik mani denir. Kesik manilerde genellikle cinas kullanılır. Cinas, söylenişleri aynı, anlamları farklı olan kelimelerin oluşturduğu uyaktır. Düz maninin sonuna birkaç dize daha eklenip söylenmesine yedekli yada artık mani denir.Ynt: Anonim Halk Edebiyatı By: AkoXenSeM Date: April 18, 2010, 11:00:31 PM Paylaşım İçin Tşkler
