İlk radyo
Radyonun İcadı
Alman bilim adamı Hertz elektirik ve manyetik etkilerin de ışık gibi dalgalar halinde yayıldığını keşfetmiş ama bu düşüncesinin üzerinde çalışmaya zaman bulamamıştır. Hertz’in bu araştırmasını okuyan İtalyan mucit Marconi bu araştırmayı, üzerinde çalışmaya değer bulmuş ve çalışmalarına 1894 de başlamıştır. Bulunduğu yerden 900 metre uzaktaki bir zili, zile herhangi bir telle bağlı olmayan bir düğmeye basarak çalmayı, çalışmalarına başladıktan çok kısa bir süre sonra başarmış ve buna yol açan elektiromanyetik dalgalara radyo dalgaları adını vermiştir.
Marconi’nin araştırmalarını ışığı altında radyo üzerinde çalışmaya başlayan Kanadalı bir mucitte ilk kez 1907 de radyo dalgaları aracılığıyla insan sesini iletmiştir. Böylece radyo haberleşme aracı olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Türkiye’de Radyo
Türkiye’de radyo stüdyosu ilk kez İstanbul’da 1927 yılında kurulmuş ve ilk canlı yayınına 1933 yılında bir futbol karşılaşmasıyla başlamıştır.Taksim Stadında yapılan canlı yayını o dönemin ünlü maç sunucularından Sait Çelebi sunmuş, yayının gerçekleşmesi için Taksim Kışlası’nın çatısına antenler yerleştirilmiştir. Yayın arada bir kesilmesine, parazitli gelmesine karşın, halk tarafından baştan sona ilgi ile izlenmiştir. Ankara’da ise ilk radyo stüdyosu 1928 yılında kurulmuş ve ve 1938 yılında ciddi öğretim yapan , sanatkar yetiştiren türk Mûsikîsi’nin sorunlarına eğilen, bütün bu işleri sıkı bir disiplin içinde yürüten bir öğretim kurumu olmuştur.
ilk radyo ananosu
Ülkenin dört bir yanındaki TRT radyolarında tatlı bir telaş var bugünlerde. Önümüzdeki pazar günü, Türkiye�de radyo yayıncılığının resmî başlangıcı kabul edilen 6 Mayıs 1927�nin üzerinden tam 80 yıl geçmiş olacak. Bugün otuzlu yaşlardaki pek çok insanın, burnunun direği sızlayarak hatırladığı Arkası Yarınlar, Çocuk Tiyatroları hep TRT radyolarının programı olduğu için Türkiyede radyo yayıncılığının TRT ile başladığı yanılgısına kapılmak kolaydır. İlk radyo yayınını gerçekleştiren ve radyo yayıncılığını on yıl tekelinde tutan İleri Gazetesinin sahibi Sedat Nuri İleri Beydir aslında ve TRTnin kurulması için 1964 yılını beklemek gerekecektir; ancak sekseninci yıl kutlamalarını TRTnin üstlenmiş olması yerinde ve hoş bir karardır. 1992 yılında özel radyo furyası başlayana kadar kulağımız onun düzgün Türkçe konuşan spikerlerine aşinadır yalnızca ya da başka bir deyişle, ninelerimiz bük şunun kulağını yavrum diye TRT radyolarını kastetmiştir ilkin. Dedemizin hiç kaçırmadığı ajans saatleri de ondaydı elbette ve Yurttan Sesler korosunu dinlerken biz, radyonun içindeki küçük adamları dinlerdik aslında Radyonun dijital ortama taşındığı şu günlerde bile radyo denildiğinde hislenebiliyorsak TRTnin emeğini göz ardı edemeyiz.
İLK DENEMELER, İLK HEYECANLAR
Dünyada ilk radyo yayıncılığının yapıldığı yıllarda Türkiye Kurtuluş Savaşı içerisindedir; ancak radyoyla tanışmak için fazla beklememiz gerekmez. Ülkemizi terk eden Fransız işgal kuvvetlerinin hediye ettiği bir telsiz telefon, ilkel bir verici olarak kullanılır ve İstanbul Öğretmen Okulunun bodrumunda ilk radyo yayını gerçekleştirilir. 19 Mart 1923te, davetliler ve basın huzurunda yapılan bu ilk deneme bir gün sonra Tevhid-i Efkar Gazetesinde şöyle yer alır: Berlin, Paris, Moskovadaki konserleri İstanbul�da dinleyebilecek miyiz? Dün Darülmuallimin konferans salonunda bir nutuk, ney ile çalınan bir zeybek şarkısı terennümatı, Darülfünundan vazıh bir surette dinlenebilmiştir. Mamafih konser namesi arasında limanımızdaki sefainin (gemilerin) telsiz telgraf muhaberatı dahi karışmaktaydı.
Bu, epey amatör denemeden altı yıl sonra Sedat Nuri İleri, İş Bankası, Anadolu Ajansı, Falih Rıfkı Atay ve Cemal Hüsnü Tarayın ortaklığıyla kurulan Türk Telsiz Telefon Anonim Şirketi, ilk radyo anonsunu bugün birçoğumuzu gülümseten şu cümlelerle yapar: Alo alo, muhterem sâmiîn Burası İstanbul Telsiz Telefonu 1200 metre tul-u mevç, 250 kilosaykıl Bugünkü neşriyatımıza başlıyoruz. Bu anonsun kim tarafından yapıldığı tam olarak bilinmiyor. Kimine göre Eşref Şefik, kimine göre de Sadullah Gazi Evranosoğlu
YURTTAN SESLER KOROSU 67 YILDIR TÜRKÜ SÖYLÜYOR
Anonstaki Burası İstanbul Telsiz Telefonu cümlesine dikkat! O günlerde radyo yerine kullanılan ibare budur. 1936 yılında hükümetin çıkardığı bir kararnameyle PTTye devredilen radyo yayınlarının merkezi artık Ankara radyosudur ve bu radyo yayına başladıktan kısa bir süre sonra Atatürkün vefatını duyuracaktır dinleyenlerine: Reisicumhur Atatürkün umumi hallerinde vahamet, dün gece saat 24.00te neşredilen tebliğden sonra her an artarak bugün 10 ikinci teşrin 1938 Perşembe günü saat 9.00�u beş geçe büyük şefimiz derin koma içinde terk-i hayat etmişlerdir.
Radyo yayınları TRT kurulmadan çok önce, 1940 yılında, Vedat Nedim Törün radyo müdürü olmasıyla düzenli hale gelir. O günlerde yayına başlayan bazı programlar bugün hâlâ devam ediyor. Kiminin adı değişti, kimi aynı isimle devam ediyor. Muzaffer Sarısözenn kurduğu Yurttan Sesler Korosu 67 yıldır aynı adla devam eden uzun soluklu programlardan biri. Kırklı yıllarda çocuk olanlar, Ayşe Ablanın Çocuk Saatini mutlaka hatırlar. Koşun koşun radyo başına her cumartesi günü; geçiyor iş başına radyo çocuk kulübü nakaratı şimdi duyulmuyor belki; ama Ayşe Abla takma adıyla çocukların sevgilisi olan Neriman Hızırın kurduğu Radyo Çocuk Kulübü devam ediyor hâlâ Ve o yılların diğer programları; Rıza Uluçamın hazırlayıp kızı Nevin Uluçamın sunduğu Ziraat Takvimi Saati, Falih Rıfkı Atayın hazırladığı Güzel Türkçemiz, Hikmet Münirin Meslekler Konuşuyor programı Radyonun seviyeli yayınlarının arkasında radyo müdürü Törün şu ifadeleri yer alıyor olmalı: Programlarda halkı sıkmadan, ukalalık etmeden, oyalayarak, bir takım olumlu, yararlı bilgiler vermek, eğitici telkinlerde bulunmak, gençliğin ve halkın keyfini, moral sağlığını bozucu yayınlardan kaçınmak prensiplerini güderdik.
O günlerde radyonun merkezi Ankaradır; ama 1 Eylül 1949 tarihinde yayın hayatına başlayan İstanbul Radyosuyla birlikte tatlı bir rekabet başlamış olur. İstanbul Radyosunun ilk spikerlerinden Tarık Gürcann eski bir söyleşisine bakılırsa, iki şehir arasındaki ezelî çekişme radyo yayıncılığında da kendini hissettiriyormuş: Ankara Radyosu artık bürokratik bir radyo kisvesine bürünmüş durumdaydı. Sanatkârların tümü kadroluydu. Gerçekte kadrolu bir sanatçı belirli bir süreden sonra verimini yitirmeye başlar. İstanbul böyle değildi. Yönetici kadronun dışında tüm sanatçılar dışarıdaydı. Biz bu şansımızla halka daha yakın duruyorduk. İstanbul Radyosu sanatçıları ve özgürlükçü yapısıyla övünürken, İzmirde komik şeyler olur. Fuarda yayına başlayan İzmir Radyosu öyle amatördür ki, kimi zaman programlara dış sesler karışır, konserler sırasında mikrofon yere düşer, udun teli kopar Egede en çok dinlenen radyo kanalının hâlâ TRT FM olduğuna bakılırsa, o günkü dinleyicinin bu aksaklıkları gülümseyerek karşıladığı söylenebilir.
TRT, 27 MAYIS İHTİLALİNDEN SONRA KURULDU
Tarihler 27 Mayıs 1960ı gösterdiğinde Ankara Radyosundan bir ses duyulur; Albay Alparslan Türkeş ihtilâl bildirisini okumaktadır. Uzunca bir süredir hükümetin programlara çok karıştığından şikâyet eden radyo yayıncıları, bu yeni dönemle birlikte siyasal iktidardan bağımsız, kendi kadrosuna ve kendi bütçesine sahip, Türkiyedeki radyoları tek çatı altında toplayacak bir kurum oluşturmaya karar verir ve 1 Mayıs 1964te TRTyi kurar. Vanda, Erzurumda, Çukurovada kurulan yeni radyolarla yelpazesini genişleten, hatta 15 farklı dilde yayın yaparak yurtdışına açılan TRT radyoları, özel radyoların gün yüzüne çıktığı 1990larda farklı bir deneyim yaşar. Uzun yıllardır tekelinde tuttuğu radyo yayıncılığına talip, onlarca özel radyo türemiştir ve FM bandından yayın yapan bu radyolar kanunsuz oldukları için kısa bir süre kapatılsalar da halk değişik bir ses duymuştur bir kere. Radyomu İstiyorum sloganları, arabaların antenlerine takılan siyah kurdeleler etkisini gösterir ve özel radyolar, seksen yıllık serüvene bir kıyıdan dâhil olur
TELEVİZYON GELDİ; AMA RADYO ÖLMEDİ
Arkası Yarın programlarını, izliyormuş gibi dinleme yetisi kimsede kalmadı belki; ama korkulan da olmadı, televizyonun gelişi radyoyu öldürmedi. İlk günlerde değişen neydi; mahallede toplanıp radyo dinlemelerin yerini, tele-safirlik aldı; yani televizyon misafirliği dönemi Annelerimiz bir dantel örtü de televizyonun üzerine örttü ve çocuklar kutunun içinde yalnızca sesini duydukları küçük adamları bu kez görür oldular Tamam ajans haberleri için radyonun kulağını bükme devri sona erdi; ama radyonun öyle bir özelliği vardı ki, televizyon onun karşısında mahcup olabilirdi. Dinleyicisine yalnızca, Kulağın bende olsun diyen radyo, insanları televizyon gibi esir almayışıyla yolcuların ve ev hanımlarının bir numaralı dostudur hâlâ Televizyona nispetle iyice küçülüp, cep telefonlarının, parmak kalınlığındaki dijital aygıtların içine girmesi de avantajlı yönlerinden biridir. Nitekim, Türkiye Radyo İzleme ve Araştırma Kurumunun (RİAK) 23 ilde 11 bin 500 kişi üzerinde yaptığı araştırma da, radyonun gözden düşmediğini ispatlar nitelikte. Ülkemizde 12 yaşın üzerindekilerin yüzde 63ü radyo dinliyor. Kişi başına radyo dinleme zamanı ise 92 dakika. Cinsiyete göre bakıldığında kadınların daha fazla (yüzde 68) dinlediği görülüyor, radyo dinleme mekânı olarak da evler birinci sırada zaten.
ARKASI YARIN SENARYOSU YAZACAK KİMSE KALMADI MI?
TRTnin düzenlediği Ülkemizde Radyo Yayıncılığının 80. Yılı Radyo Oyunu Yarışması sonuçlandı. Yarışmanın amacı radyo oyun yazarlığını teşvik etmek, radyo oyun repertuarına yeni, özgün ve nitelikli eserler kazandırmak ve bu eserleri radyo yayınları yoluyla çocuklara ulaştırmak Yarışmaya Radyo Tiyatrosu dalında 270, Arkası Yarın dalında 118, Çocuk Bahçesi dalında ise 97 eser gönderilmiş. Sonuçlara baktığımızda, hem Radyo Tiyatrosu hem de Çocuk Bahçesi dalında birincilik ödülünün sahipsiz kaldığını görüyoruz; ama daha enteresanı, bu satırları okuyan hemen herkesin tebessüm ve özlemle hatırlayacağı Arkası Yarın dalında ne birinci, ne ikinci, ne de üçüncülüğe layık eser bulunabilmiş olması Bu arada sıkı bir nostalji imgesi olarak zihinlerimize yer eden Arkası Yarın programlarının TRT radyolarında her sabah 9. 40-10.00 arası yayımlanmaya devam ettiğini hatırlatalım.
ULAŞILABİLEN İLK YAYIN AKIŞI
İlk resmî yayın tarihi net olarak bilinmediği gibi o günün yayın akışıyla ilgili de bir bilgi yok; ama 26 Teşrinisani 1927 tarihli İstanbul Telsizinin neşriyat programı şöyle:
19.00 Stüdyo musikisi heyetinden şevkefza faslı
19.30 Esham ve tahvilat kambiyo ve nukut borsasının haberleri
19.40 Stüdyo musikisi heyetinden köçek havası
20.10 Monolog darülbedai sanatları Vasfi Rıza Bey tarafından
20.40 Nezahat Feride Hanım-Kemal Niyazi Bey kemençe, Osman Bey piano
21.10 Sesli radyo gazetesi
21.20 Teganni-Matmazel Apostoldi tarafından
22.05 Rasat merkezi raporu-Anadolu Ajansı haberleri İstanbul saati
22.20 Orkestra ve kapanış
Radyoculuğun ilk yıllarında yayın, sabah değil akşam saatlerinde başlıyordu; çünkü radyo yayınları telgraf haberleşmesinden arta kalan zamanlara sığdırılmak zorundaydı. İçerikte ise daha çok müzik ağırlıklı programlar vardı ve haberler araya serpiştiriliyordu. Günümüzde ise radyo en çok sabahları dinleniyor. 7.00de başlayan dinleme oranı öğlen zirveye vuruyor ve akşamın ilerleyen saatlerinde düşüşe geçiyor
80. YIL KUTLAMALARINDA NE VAR NE YOK?
6 Mayıs Pazar günü TRT radyolarını dinleyenler özel bir yayınla karşılaştılar. Radyolar, o gün radyonun öneminden söz ettiler. Ulusal ve bölgesel yayınlar olarak planlanan etkinliklerde genel amaç radyonun hem gündelik hayatımızdaki yerinin hem de ülkemizin sosyal ve ekonomik gelişimine etkisinin ortaya konması. Gün boyu yayımlanacak müzik, magazin, anı ve yarışma programları kuruluş yıl dönümünün bir şenlik atmosferinde geçmesi hedeflendi.
Radyo 1: Yayın merkezi Ankara Radyosu olacak. Saat 9.00 ile 19.00 arasında ülkemizde radyo yayıncılığının öyküsü, radyo arşivinden unutulmaz programlar ve döneme tanıklık etmiş ses kayıtları, dünden bugüne, dönemlere göre en vesilen Türk Halk Müziği ve Türk Sanat Müziği parçaları
Radyo 2 (TRT FM): İstanbul, İzmir ve Ankara radyolarının ortak katılımı ile hazırlanan programlarda ağırlık dinleyici katılımı ve stüdyo konuklarında oldu.
Radyo 4: Saat 7.30-20.00 arasında seksen yılın en sevilen şarkı ve türküleri seslendirildi, hayatta olan ünlüler stüdyoya konuk edildi. Ayrıca dinleyiciler telefonla programa katılıp anılarını anlatıp istekte bulundular.
Antalya, Diyarbakır, Erzurum, Çukurova, Trabzon ve Hatay radyoları kendi tarihçelerine geniş yer ayrıldı.
Yıl sonuna kadar çeşitli konser ve programlarla sürdürülecek etkinliklerde özel konserler de olacak. 5 Mayıs 2007 Cumartesi günü Ankarada TRT Arı Stüdyolarında, 19 Mayıs 2007 Cumartesi günü İstanbulda TRT Tepebaşı Stüdyolarında, 12 Haziran 2007 Salı günü İzmirde Tepekule Kongre Merkezinde 80.yıl Türk Müziği özel konserleri düzenlenecek. 2007 yılı radyo oyun yarışmasının ödül töreni de 5 Mayıs 2007 günü gerçekleştirilecek konser öncesinde sahiplerini bulacak.
İlk radyo kullanımı mors alfebesiyle 50 kilometre uzaklığı mesaj gönderilmesiyle olmuştur.
En uzun süren ilk yayın ABD’de 20 gün 4 saat yayında kalan Bufalo da Lary Norton tarafından gerçekleştirilmiştir.
En çok dinlenen ilk yayın bir boks maçı olmuştur. Maç, 6 Haziran 1950 günü BBC tarafından naklen verilmiş ve 30 milyon dinleyiciye ulaşmıştır.
Dünyanın en küçük kabul edilen ilk radyosu,toshiba AM-FM 30 tipi mini bir radyodur. 1983 yılı ocak ayında piyasaya çıkartılan radyonun ağırlığı sadece 85 gramdı. Boyutları ise 124 x 89 x 56 milimetreydi.
Ynt: İlk Radyo By: anderameda Date: September 13, 2008, 08:51:40 PM
Aaaaa... cok guzel ya saol
Ynt: İlk Radyo By: rizeli_forcin Date: January 28, 2009, 12:31:06 PM
emeğe saygı
Ynt: Ilk Radyo By: Baby_Teen Date: May 07, 2009, 02:10:18 PM
ilk ler hep TRT de deyilmi saol
Ynt: Ilk Radyo By: rizely_-_ Date: September 14, 2009, 05:22:55 PM
Emegine sagLık.
Ynt: Ilk Radyo By: By.TuRuT Date: September 17, 2009, 02:40:23 PM
Radyo Pek Televizyon Kadar Tutulmuyor Ama Olmazda Olmazlardandır.
Ynt: Ilk Radyo By: Mavi_Kiyamet Date: December 02, 2009, 11:20:20 PM
önceden nadir dinLerdim radyoyu
tesekkürlerYnt: Ilk Radyo By: Kıskanç Date: November 26, 2010, 09:22:21 PM
Teşekkürler güzel konu
Ynt: Ilk Radyo By: *Dantes* Date: August 15, 2011, 11:32:19 PM
Gece dinlemeden yatmam çoğu zamnalar. Teşekkürler
Ynt: Ilk Radyo By: jakels Date: August 20, 2013, 09:23:20 AM
Radyo Nicola Tesla tarafından bulundu diye bir iddia vardı
Ynt: Ilk Radyo By: aybukeeee Date: December 07, 2013, 04:20:20 PM
teşekkürler!
Ynt: Ilk Radyo By: minnik Date: January 19, 2014, 12:59:11 AM
Nitelikli,sorumlu yayın yapan,dilimizi özenle kullanan,bilgilendiren,eğiten; böylece hayal gücümü biçimlendiren radyoyu seçiyor,seviyorum. Teşekkürler!
Ynt: Ilk Radyo By: esmer-s Date: February 26, 2014, 12:01:06 AM
güzel ve nostaljik bir paylaşım olmuş teşekkürler.
Ynt: Ilk Radyo By: hazalsoykan Date: March 19, 2014, 10:54:26 PM
çok severim
teşekkürlerYnt: Ilk Radyo By: avrasya Date: April 25, 2014, 12:46:18 AM
Paylaşım için teşekkürler.
