Dil: İnsanların duygu düşünce ve isteklerini anlatmak için kullandıkları ses ya da işaretler sistemidir.
Dilbilgisi : Biş dili oluşturan sesleri kelimeleri cümleleri ve bunlarla ilgili kuralları inceleyen bir bilimdir.
Dünya Dilleri Arasında Türkçenin Yeri: Yeryüzünde iki binden fazla dil incelenmiştir. Buna göre Diller üç gruba ayrılır
Tek Heceli Diller
Bu dillerde bütün kelimeler tek hecelidir. Kelimelerin çekimli haller yoktur. (Çince Tibetçe bu gruba girer)
Bitişken (Eklemeli) Diller
Bu dillerde bütün kelimeler tek hecelidir. Kelimelerin çekimli haller yoktur. (Çince Tibetçe bu gruba girer) Kelime kökleri değişmez. Kelime köklerine çeşitli ekler getirilerek türetkeler yapılır. Kelimeler cümle içinde kullanılırken çeşitli çekim ekleri alırlar. ( Türkçe Macarca bu dil grubuna girer)
Bükümlü (Çekimli) diller
Bu dillerde tek ve çok heceli kökler ve ekler vardır. Kelime türetmelerinde ve çekim esnasında köklerde değişiklik olur. (Arapça ve bütün Hint - Avrupa dilleri bu gruba girer
Dillerin Çeşitlenmeleri:
A. Şive: Bir dilin değişik kültür düzeylerine göre uğradığı değişime ŞİVE denir. Yazı diline yansımaz.
B. Ağız: Kentler veya köyler arasında rastlanan az çok değişik konuşmalara AĞIZ denir. Gonya Gayseri vb.
C. Lehçe: Ağız ayrılığı daha geniş ve belirgin şekilde ortaya çıkar. Konuşma dilinde beliren farklılık yazı dilinde de kendini gösterir: Kıpçakça ve Çağatayca gibi.
Tükçenin Kaynağı: Türklerin anayurdu Orta Asya olup dilimizin kaynağı buradan gelir. Türkçeyi konuşanların sayısı 120 milyon civarındadır. Türkler arasındaki ağız farklılığı sürekli yeni lehçelerin türemesine yol açmış yeni birer dil durumuna gelmiştir: Yakutça ve Çavuşça gibi.
Bu dillerin hepsine birden Ural - Altay dilleri denir............... ................
Soydaş Diller: Birkaç eski anadilin değişikliğe uğramasıyla yeni diller oluşmuştur. Bu ana dilden geldikleri anlaşılan bir soydan sayılır. buna göre soydaş diller :
Hint - Avrupa Dilleri
Hami - Sami Dilleri
Çin Tibet Dilleri
Bantu Dilleri
Ural - Altay Dilleri
Hint İran ... gibi Asya dilleri ve bütün avrupa dilleri.
İbranice ve Arapça gibi
Çince tibetçe
Afrika Dilleri
Ural kolu Macar ve Samoyet dilleri. Altay kolu Türkçe ve Moğolca...
Ana Türkçeden gelen dillerin hepsine birden Türk dilleri denir.
Cümle Ve Cümle çeşitleri
Cümle: Maksadımızı tam olarak anlatan söz dizilerine CÜMLE diyoruz.
Cümle özellikleri:
Cümleye büyük harfle başlanır.
Cümlelerin sonuna nokta soru işareti veya ünlem işareti konur.
Bu işaretlerden sonra gelen cümlelerin baş harfleri bürük yazılır.
CÜMLENİN ÖĞELERİ
Kelimelerin cümledeki görevlerine cümlenin öğreleri denir. Bir cümlede üç çeşit öğe bulunur.
1. Yüklem: Cümlede yapılan işi oluşu ya da eylemi bildiren kelimeye yüklem denir.
Yüklem cümlenin temel öğelerinden biridir. Genellikle cümlenin sonunda bulunur.
Annen sofrayı kurmaya hazırlandır (hazırlandı yüklem)
Cümlede Yüklemi Bulma Kuralı: Cümlede fiil veya ek fiil olan kelime ya da kelime grubu yüklem olur.
Yüklemsi fiilimsi olan söz gruplarına cümlecik yüklemi fiil olan söz gruplarına da temel cümlecik denir.
Şebnem az önce koşarak bize geldi.
yan cümlecik temel cümle
2. Özne: Yüklemin bildirdiği işi hareketi yapan ya da bir oluş içinde bulunan varlığa özne denir.
Cümlede Özneyi Bulma Kuralı: Cümledeki yükleme insanlar için kim diğer varlıklar için ne soruları sorulduğunda cevap veren kelime ya da kelime grubu öznedir.
Arkadaşın koştu. (Kim koştu? arkadaşın )
Özne Çeşitleri:
a. Gerçek Özne: Cümlede özne açık şekilde belli oluyorsa gerçek öznedir.
Dünya dönüyor (Kim dönüyor? dünya)
b. Gizli Özne: Bazı cümlelerde özne bllirtilmez. Böyle durumlarda özneyi yüklemin sonundaki eke bakarak buluruz
Eşyaları alanlar yerine bıraktılar (Bırakanlar kim? Onlar)
c. Sözde Özne: Aslında özne oladığı halde özne gibi görünen kelimelerdir.
İnsanlar vapura doluştu. (Kim doluştu? insanlar - sözde özne)
3. Tümleç: Yüklemi tümleyen ya da kuvvetlendiren kelimelere tümleç denir.
Serpil kitabı yırttı. (Neyi yırttı? kitabı - tümleç)
Tümleç Çeşitleri: Dörde ayrılır:
a. Düz Tümleç: (Nesne) Öznenin yaptığı eylemden dorudan doğruya etkilenir
Ötede çocuk top oynuyor. (Kim oynuyor? çocuk - özne / Ne oynuyor? top - tümleç)
b. Dolaylı Tümleç: (Nesne) Yüklemin anlamını yer yön kalma çıkma bakımından tamamlayan tümleçlerdir
Annem eve gidiyor. (Nereye gidiyor? eve - d. tümleç)
c. Zarf Tümleci: Yüklemin anlamını zaman yer durum bakımından tamamlayan kelimelerdir.
Akşam oradan geçerek eve gittim. (oradan - zarf tümleci / eve - d. tümleç)
d. Edat Tümleci: "ile (-le) için" edatlarıyla birleşerek yüklemi tamamlayan söz öbekleridir.
Özne ile yüklem arasındaki edat tümleçleri "ne niçin ile kim için" soruları getirilerek bulunur.
Babamı görmek için iş yerine gittim. (kimi görmek için? babamı görmek için - edat)
Yüklemlerine Göre Cümle Çeşitleri:
Yüklemlerin göre cümleler ikiye ayrılır:
a. Fiil Cümlesi: Yüklemi fiil olan cümlelerdir.
Sincap ağaca tırmandı.
b. İsim Cümlesi: Yüklemi isim soyundan olan cümlelerdir.
İstanbul güzel bir şehirdir.
Yapılarına Göre Cümleler
a. Basit (yalın) Cümle: Yalnız tek bir düşünceyi anlatan söz dizisine basit cümle denir.
Işıklar paça parça âdeta ayaklarımızın dibinde sönüyordu.
b. Birleşik Cümle: Tamlayan ve tamlanan cümleciklerden kurulmuş söz dizisine birleşik cümle denir. Bu tür cümlelerde fiil ve ek fiil temel cümleyi fiilimsi de yan cümleciği meydan getirir.
Annem gelmeden bulaşıkları yıkamalıyız
c. Sıralı Cümle: Arasında anlam ilgisi olmayan bağımsız cümlelerin virgül ya da noktalı virgül yardımıyla birbirine bağlanmasından oluşan cimlelerdir.
Halk oyunları oynarken eller rahat ayaklar canlı başlar dikleşir ve insan sesi müziğe eşlik eder.
d. Bağlı Cümle: Anlamca aralarında ilgi olan cümlelerin bağlaçlarla bağlanmasından oluşan cimlelerdir.
Orta çeşmeden sağa dönüp ve ormana girince güzel bir çiçek kokusu buketi ile karşılaşırsınız ama; bu sizi yanıltmasın.
Dizilişlerine Göre Cümleler
A. Kurallı Cümle: Yüklemi sonda olan cümlelerdir. Bu çeşir cümleler kurala uygun kuruldukları için kurallı cümle diyoruz.
Tarla bereket yüklü bahara motor sesleriyle uyandı.
Seyhan Sakarya Tunca gayrı keyfince akmayacak
B. Devrik Cümle: Yüklemi başta veya ortada olan cümlelerdir. Bu çeşir cümlelere devrik cümle diyoruz.
Silkindi karanlığından pırıl pırıl sabahlara.
Keyfince akmayacak gayrı Seyhan Sakarya Tunca.
Alamlarına Göre Cümle Çeşitleri
Yüklem anlamların göre cümleler beşe ayrılır.
1. Olumlu Cümle: Eylemin yapıldığı ya da işin olduğunu bildiren cümlelerdir.
Güneş akşamları erken batıyor.
2. Olumsuz Cümle: İşin ve eylemin yapılmadığını bildiren cümlelerdir. Olumsuz cümle fiil cümlelerindeki yüklemin sonuna "-me" olumsuzluk eki şimdiki zaman kipinin sonuna geldiğinde daralır. "-mi -mı -mu -mü" halini alır.
Hoca efendi hiç şaşmaz. Aysel kibar değildir.
3. Ünlem Cümlesi: SEvinç korku hayret ve üzüntü gibi duyguları anlatan cümlelerdir.
Vah vah çok üzüldüm. Aa sen ne yapıyorsun?
4. Soru Cümlesi: Bir işin eylemin olup olmadığını soran içeriğini araştıran cümlerdir.
Sana kim baktı? Hangi oyuncuyu gördün?
5. Şart Cümlesi: Bir işin yapılmasını bir başka işin yapılması şartına bağlı kılan cümlelerdir.
Parayı alırsam doğru eve döneceğim.
Kelime Ve Kelime çeşitleri
KELİME
Türkçe kelimeleri anlamlarına yapılarına ve cümlede aldıkları görevlere göre sınıflandırabiliriz. Bu sınıflandırma aşağıdaki ŞEKLİ meydana getirir.
1)Anlamları Bakımından
Zıt Anlamlı Kelimeler
Eş Anlamlı Kelimeler
Eş Sesli Kelimeler
Zıt Anlamlı Kelimeler
Mecaz Anlamlı Kelimeler
2)Yapıları Bakımından
Basit Kelimeler
Türemiş kelimeler [Çekim ve yapım ekleri]
Birleşik Kelimeler
3)Görevleri Bakımından
İsim Olan Kelimeler
Sıfat Olan Kelimeler
Zamir Olan Kelimeler
Zarf Olan Kelimeler
Edat Olan Kelimeler
Bağlaç Olan Kelimeler
Ünlem Olan Kelimeler
Fiil Olan Kelimeler
Fiilimsiler
ANLAMLARINA GÖRE KELİMELER
1. Zıt Anlamlı Kelimeler: Anlam yönünden birbirinin karşıtı olan kelimelere ZIT (KARŞIT) ANLAMLI KELİMELER denir. çok - az akıllı - akılsız zor - kolay arka - ön sağ - sol...
2. Eş Sesli Kelimeler: Yazılışları ve okunuşları aynı anlamları farklı olan kelimelere EŞ SESLİ (SESTEŞ) KELİMELER denir.
Gül çok sevdiğim bir çiçektir.
Gül sınıfımızın en çalışkan öğrencisidir.
Anlatılan fıkraya herkes güldü.
3. Eş Anlamlı Kelimeler: YAzılış ve okunuşları ayrı anlamları aynı olan kelimelere EŞ ANLAMLI (ANLAMDAŞ) KELİMELER denir. nemli - rutubetli sor - güç okul - mektep öğretmen - muallim
4. Terim Olan Kelimeler: Bilim sanat meslek ve teknik konularda bazı kavramları karşılayan kelimelere TERİM denir.
Coğrafya terimi
Hukuk terimi
Geometri terimi
Matematik terimi
Edebiyat terimi
Müzik terimi
Ada dağ ova deniz göl nehir...
Anayasa kanun dava davacı mahkeme...
Açı kenar köşegen kare...
Toplama çıkarma eksi artı kalan denklem...
Raman piyes masal hikaye denem makale...
Nota solfej türkü şarkı...
5. Mecaz Anlamlı Kelimeler: Kelimelerin cümle içinde sözlük anlamlarından başka anlamlarda kullanılmasına MECAZanlamı denir.
Keçi ağaçların baş düşmanıdır
Keçi gibi birisin
Aslan ormanların kralıdır.
Ahmet Ali'yi gösterip: "Aslana bak aslana." dedi.
6. Deyimler Özdeyişler ve Atasözleri
1. Deyimler : Bir anlamı karşılamak amacıyla birden çok kelimenin gerçek anlamı dışında kullanılarak oluşturdukları kalıplaşmış sözbirliğine DEYİM denir. Kafası kızmak Gözünü budaktan esirgememek...
2. Özdeyişler: Kim tarafından söylendiği belli olan kısa ve özlü sözlere ÖZDEYİŞ (VECİZE) denir.
Ben sporcunun zeki çevik aynı zamanda ahlaklısını severim (Atatürk)
Bana arkadaşını söyle sana kim olduğunu söyleyeyim. (Cervantes)
3. Atasözleri: Söyleyeni belli olmayan toplumumuza mal olmuş kısa özlü ve kalıplaşmış sözlere ATASÖZÜ denir.
Akacak kan başta durmaz.
Boş çuval ayakta durmaz
Bilmemek ayıp değil sormamak (öğrenmemek) ayıptır.
YAPILARI BAKIMINDAN KELİMELER
1. Basit Kelimeler: Kelime kökü ek alsa bile anlamca bir değişikliğe uğramamışsa bu tip kelimelere BASİT KELİMELER denir. Genellikle kök halindeki (bazen gövde) kelimelerdir.
Yurdumuzun denizleri balık yönünden pek zengin sayılmaz. (Burada "deniz" kelimesi -leri ekini almasına rağmen anlamı değişmemiştir. buna göre "deniz" ismi basit bir kelimedir.
2. Türemiş Kelimeler: Kök veya gövde halindeki kelimelere yapım ekleri eklenerek meydan gelen yeni kelimelere TÜREMİŞ KELİME denir.
Kelimeler sonlarına bazı ekler alarak değişik biçimlerde cümlede kullanılırlar.
Türkçede ekler ikiye ayrılır:
1. Yapım Ekleri: Kelimelerin sonlarına eklenerek yeni anlamda kelimeler türeten eklere YAPIM EKLERİ denir.
Dilimizde çeşitli yapım ekleri vardır: -lik -li -ci -cik -sız -şer -cık -im -ma -iş -si -gen -tı -giç -gın... Bu ekler ses uyumuna göre kelimelere eklenirler.
mimar - mimar_lık göz - göz_lük duvar - duvar_cı
2. Çekim Ekleri: Eklendikleri kelimeleri çekimli hale getiren yani yeni anlamda kelime türetmeyen eklere ÇEKİM EKLERİ denir. Çekim ekleri kelimelerden yeni kelime türetmezler.
ders + ler + i + miz + de __ derslerimizde .................. kaldır + dı __ kaldırdı
3. Birleşik Kelimeler: Dilimizde iki veya daha fazla kelime birleşerek başka anlamda yeni bir kelime meydana getirirler. Böyle kelimelere BİRLEŞİK KELİME denir.
Beşiktaş Çanakkale devekuşu...
DİĞER KELİME ÇEŞİTLERİ
Edatlar: kendi başlarına anlamı olmayan ancak cümlede beraber kullanıldığı kelimeler arasında ilgi kuran kelimelere EDAT denir.
İçerde bulunan birkaç çalı çırpı ile ateş yaktık.
Aslan gibi delikanlı diye seni tanıttı.
Ahmet'e göre sen daha çlışkansın.
Yaşamak için çalışmak l3azım.
Dilimizde kullanılan edatların büyük bölümü tümleç olarak kullanıldığında zarf tümleci gibi görev yaparlar. Unutulmaması gereken şudur: Edat olan kelimeler yalnızca kelimeler arasında ilgi kurarlar.
Başka edat olan kelimeler: dek deği üzere karşı beri yana bile öte ikenötürü...
Bağlaçlar: Cümleler arasında ilgi kuran birbirine bağlayan kelimelerdir. Tek başlarına anlamsızdırlar. Ancak cümle içinde anlam bulurlar.
ki ya da ama lakin veya veyahut fakat meğer zira madem ile...
Açlık ve yorgunluktan gözleri kapandı.
Hem gel diyorsun hem de beni beklemiyorsun...
Ünlemler: Sevinme kızma korku acıma şaşma gibi ansızın beliren duyguları bazı sesleri belirtmeye yarayan kelimelerdir.
Ünlemelr ünlem cümleciklerinde kullanılır ve bu çeşit cümlelerin sonuna ünlem işaredi konur.
Mükemmel! Harika! Şahane!
Yaşa varol!
Eyvah yanıyoruz!
Vur kardeşim vur hayın düşman yurdumuu almaya!
Ynt: Dil Bilgisi-1 By: dark rhyme Date: August 02, 2010, 10:37:04 PM
payLaşım için teşekkürLer .
Ynt: Dil Bilgisi-1 By: rap_06_unzel Date: December 30, 2010, 07:37:47 PM
teşekkürler
Ynt: Dil Bilgisi-1 By: ısabella swan Date: August 04, 2011, 01:55:41 AM
teşekkürler
Ynt: Dil Bilgisi-1 By: MizantRopi Date: August 05, 2011, 05:32:13 PM
Teşekkürler öğretmenim ( :
Ynt: Dil Bilgisi-1 By: koreli selin Date: February 18, 2012, 12:13:46 AM
teşekkürler
Ynt: Dil Bilgisi-1 By: ersans Date: March 09, 2012, 09:02:00 PM
teşekkürler
Ynt: Dil Bilgisi-1 By: ayberkdilpa Date: July 04, 2012, 11:07:36 AM
Keşke seviye belirleseniz bu konularda. Lise için az ortaokul için çok
