İktisatçı Hayri Kozanoğlu'nun 20'li yaşlarındaki iki genç akademisyenle birlikte hazırladığı Neoliberalizmin gerçek 100'ü piyasada. Kitapta yer alan, neoliberalizmin '100 farklı yüzünden' bir seçme yaptık; işte dünyaya hükmeden ideolojiyi tanımlayan en önemli faktörlerden 10 tanesi....
Neoliberalizmin...
Kaynağı: Mont Pelerin Toplumu
Neoliberalizmin doğum tarihi olarak, pekala 1947'de İsviçre'de Mont Pelerin Toplumu'nun (MPS) kuruluşu verilebilir. MPS'nin öncüsü Avusturyalı filozof Friedrich von Hayek'in zihnini 30'lardan beri kolektivizmin yükselişi, liberalizmin gölgede kalışı karşısında bir çıkış yapma gereği meşgul ediyordu. - 17 ülkeden İsviçre kaplıcası Mont Pelerin'e gelen 39 kişi arasında, Amerikan delegasyonunda Milton Friedman da bulunuyordu. İngiliz Lionel Robbins, Michael Polanyi, Avusturyalı mülteciler Ludwig von Mises, Fritz Machlup, Karl Popper, ABD'den George Stigler dikkat çeken isimlerdi. - Mont Pelerin Toplumu'na göre devletin doğru yaptığı bir şey yoktur, özel sektörün de yanlış yaptığı!
Şehri: Dubai
- 1833'ten beri Dubai'yi yöneten el-Maktum Hanedanı'nın bugün 58 yaşındaki temsilcisi Şeyh Muhammed Raşid el-Maktum'un mülkiyet haklarına ve neo-liberal değerlere bağlı, farklı yaşam tarzlarına karşı 'hoşgörülü', 'aydınlanmış despotik' yönetimi altındaki bu küçük emirlik, yeni küresel elitlerin yatırımlarını değerlendirmek ve en pahalı hayallerini gerçekleştirmek için akın ettikleri bir vaha. - Sayıları 200 bine ulaşan Batılı yönetici ve girişimciyi barındıran, her yıl 2.5 milyon zengin turistin ziyaret ettiği, 'lüksün kabesine' dönüştü. - 1000 mağazalı, dünyanın en büyük alışveriş merkezi Dubai Mall bu sene açıldı. 2010 yılına kadar dünyanın en abartılı mimari projelerinin ev sahibi olacak. - İngiliz sömürgesi olduğu dönemden beri emek haklarının yerinde saydığı Dubai'de, hemen hepsi Güney Asya ülkelerinden devşirilmiş, vatandaşlık hakları tanınmamış yüz binlerce işçi çalışıyor. Kendilerini Dubai'ye getiren acentalar tarafından kaçamasınlar diye pasaportlarına el konan bu insanların büyük bölümü günde 12'şer saatlik vardiyalarla, haftanın 6,5 günü çalışıyor.
İnsan Tipi: Homoglobalısmus
- 80'li yılların hırslı, kariyer merdivenini hızla tırmanırken aşağı bakmamayı düstur edinmiş, tüketim ideolojisini yaşam tarzı haline getirmiş profesyonelleri 'yuppie' diye adlandırılıyordu. 21. yüzyılın küresel elitlerine ise genel kabul görmüş bir sıfat yakıştırılamadı. - Samuel Huntington'ın 'Davos İnsanı' kavramı üst orta sınıfa uzanmadığı için tutmadı. - 'Homo economicus', yaşama sadece ekonomi penceresinden bakan insanı tanımlar. 'Homo globalismus' ise hem neoliberal politikaları tartışmasız benimser, hem de kozmopolit kültürü. - Üçüncü dünyada yaşayan homoglobalismuslar, devlet öncülüğünde kalkınma stratejisinden vazgeçip, uluslararası sermayenin bölgesel vekilleri rolünü sevinçle benimsediler. Ekonomilerinin küresel şebekelere entegrasyonu için çaba harcamaya başladılar.
Dili: Globish
- 'Globish' dilinin isim babası bir Fransız işadamı, Jean Paul NerriLegion d'Honneur nişanlı, mavi blazerli bu konuşkan Fransız, IBM'in başkan yardımcısı sıfatıyla Tokyo'dan Seul'e, Moskova'dan Prag'a dünyayı arşınlarken, muhataplarıyla iletişimi yeni bir dille sağladıklarını fark etti. - Kullanılan kelime sayısı 1500'ü geçmiyor; nüansları törpülenmiş, basit, yalın, köşeli bir dil globish. - Shakespeare'i, Harry Potter'ı okumak isterseniz İngilizce öğrenin. Eğer 'business' yapmak isterseniz globish öğrenin!
Buluşma Yeri: Davos
- Davos toplantıları, İsviçre'nin bu dağ kasabasında İsviçreli akademisyen Klaus Schwab tarafından 1971'den beri düzenleniyor. 'Kurucu Üyeler' diye nitelenen 1000 uluslarüstü şirketin yönetim kurulu başkanı, 100 önde gelen medya grubunun temsilcisi, dünyanın en etkili veya umut veren politikacıları, parlak akademisytenler Davos'un davetlileri arasında. - 'Genç küresel liderler' forumunun reklamı Türkiye'de çok yapılıyor. 2005 yılında binlerce kişi arasından seçilen 237 lider arasına Ali Babacan, Arzuhan Yalçındağ, Ali Koç, Ferit Şahenk girmişti. Nitekim iki yılda Babacan dışişleri bakanlığına, Yalçındağ TÜSİAD başkanlığına sıçrayıverdiler. - Şirket temsilcilerinin seçilme kriteri, şirketlerin cirosu. Zaten bunlar yüksek bir katılım bedeli ödüyor. Bir de genç 'bursiyerler' var ki, bunların bir daha davet mektubu alması toplantıdaki performanslarına bağlı.
Sembolik Sektörü: İnternet
- İnternet sadece bir teknoloji sayılmaz. Yaşamı düzenlemek için bir araç, tüm ilişkilerin aktığı sanal bir âlem. İnternetsiz bir yaşam düşünemeyenler ile henüz onunla tanışmamış olanlar arasındaki uçurum, 'dijital bölünme' diye adlandırılıyor. - Reklam gelirleriyle kasası şişen Google'ın 2007 cirosunun 9.5 milyar dolar, kârının ise 3.7 milyar dolar olacağı tahmin ediliyor. - Google'ın patronları Larry Page ve Sergey Brin, kendi özel hayatları ile ilgili tüm bilgileri gizli tutuyorlar. Bize ait bilgileri ise Google kendi sunucularında istediği kadar tutabiliyor.
Kahvecisi: Starbucks
- Çoğumuz Starbucks'la Seattle'daki DTÖ zirvesi sırasında tanıştık. Protestocular, işçilerin insanlık dışı koşullarda çalıştırıldığı plantasyonlardan kahve aldığı gerekçesiyle, Starbucks mağazalarını tahrip etti. Rastlantı sonucu, Seattle iki önemli markanın, Microsoft ve Starbucks'ın genel merkezlerine ev sahipliği yapıyordu. - İstanbul'dan Şangay'a, Kahire'den Bükreş'e, Starbucks'ın 39 ülkede 13 bin 500 mağazası bulunuyor. Hedef kısa sürede 40 bin rakamına ulaşmak. - Sadece bir ülkede Starbucks varlığına rastlamak imkânsız: İtalya. Herhalde Starbucks kurucusu Howard Shultz, 'kahveciye kahve satmanın' münasebetiz kaçacağını hissetmiş olmalı.
Teknolojik Aleti: Blackberry
- 80'lerde yuppielerin cep telefonları hızın, mobilitenin, çağı ve teknolojiyi yakalamanın simgesi olarak "ben varım" mesajını aktarmak için biçilmiş kaftandı. 2000'lerde ise Blackberry kısa sürede bir statü sembolü oldu. - Blackberryli bir profesyonel, 'ben sürekli bağlantıda kalınması gereken biriyim', 'tüm gün boyunca e-mail alabilirim ve gönderebilirim', 'hiçbir kritik iş elimden kaçmaz' türü iddialı mesajları yarım kiloluk bir cihazla iletmeyi başarıyordu. - Bugün üzerinde Blackberry yazsın veya yazmasın, profesyoneller âleminde bu cihazların taşıması başlı başına bir statü mesajı.
Yöntemi: Özelleştirme
- Neoliberal ideolojinin temellerinden biri, piyasanın devletten, özel mülkiyetin kamu mülkiyeti ve toplumsal mülkiyetten üstünlüğü. - Önce kamuya ait imalat sanayi işletmelerinin, demir-çelik, otomobil fabrikaları, petrol rafinelerinin özel sektöre satışıyla başlayan özelleştirme süreci, bütün dünyada hızla sürüyor. - Taşımacılık, iletişim, sağlık, sosyal güvenlik, sosyal konut gibi sosyal hizmetler; üniversiteler, araştırma labaratuvarları gibi kamusal kurumlar derken hapishaneler, en son Irak işgalinde ortaya çıktığı gibi, savaşın yürütülmesi bile zamanla bir kar alanı haline getirildi. - Avrupa'da kamu hizmetlerinin korunması için en son 1 milyar imza toplandı. İtalya'da suyun özelleştirilmesine karşı 70 kampanya grubu ile 700 yerel yönetim, sendikalarla birlikte direniş örgütleme çabası içerisinde.
Link:
