Memur Hukuku Ünite 2 By: Buse44 Date: December 08, 2014, 09:58:45 PM MEMURLUK MESLEĞİNİN TEMEL İLKELERİ VE MEMURİYET GÜVENCESİ
1-MEMURLUK MESLEĞİNİN TEMEL İLKELERİ *sınıflandırma,kariyer ve liyakat ilkesidir A-MEMURLARIN SINIFLANDIRILMASI İLKESİ Sınıflandırma devlet memurlarını görevlerinin gerektirdiği niteliklere ve mesleklere ayırmaktır Sınıflandırmaya gerek duyulmasının nedenlerİ: *devlet hizmetlerinin karışık olması *kadronun çok olması *personelin çok olması Sınıflandırma ya memur ya da görev esas alınarak yapılabilir.Memurun esas alındığı sınıflandırma rütbe sınıflandırması,görev esas alınarak yapılan sınıflandırma ise kadro sınıflandırılmasıdır. *Devlet memuriyetinde 1965 yılında getirilmek istenen sistemde rütbe sınıflandırması esasının ağırlık kazandığı söylenebilir Bugünkü yürürlükte olan sınıflandırma sisteminin özellikleri: *tüm hizmetler on sınıf içinde toplanmıştır *sınıflar yasa ile saptanmıştır *sınıf, derece ve tanımlamasından vazgeçilmiştir; görev ve sorumluluğu belirleyen derece,eski barem rejimindeki aylıkla yükselme aracı olan derece kavramına dönüştürülmüştür *sistemde taban ve tavan göstergeleri kural olarak öğrenim süresine göre saptanmıştır *memurluğa girmeyi, sınıflar içinde ilerleme ve yükselmeyi ve görevin sona erdirilmesini yetenek esasına dayandıran liyakat ve gerekli bilgilere ve yetişme şartlarına uygun bir şekilde sınıfı içinde en üst derecelere kadar ilerleme imkanı sağlayan sistem kariyerdir 1-sınıflandırmanın türleri: *kadro sınıflandırması:bir kuruluşun kadro sayısı,memur sayısı ile denk olmayabilir, fakat memur sayısı kadro sayısını aşamaz.Kadro memur tarafından tutulmadan öncede vardır.işgal eden kimsenin ölüm, istifa ve benzer nedenlerle ayrılması halinde kadro ortadan kalkmaz.Kadro sınıflandırması sistemi ABD,Kanada,Brezilya ve bir ölçüye kadar Rusya’da yürürlüktedir Kadro sınıflandırmasında esas memurlar değil kadroları haiz olduğu yetki ve sorumluluktur.Ücretler bu kadrolara göre eşit ise eşit ücret ilkesine göre belirlenir NOT:kadrolara açık yarışma usulü ile atama yapılır Kadroların birbirine benzer olanları birer sınıf olarak kurulur.Başka kadroya geçmek isteyenler kendilerine uygun yer bulur ve yarışmaya girer İstisnai ve yüksek kadrolara yeterlik ilkesi uygulanmaz *rütbe sınıflandırması:görevinin hizmete alınmasının düzenlemesine ve kariyer sisteminin kurulmasına önem verilir.Örgütün yönetimi yapısından bağımsız bir rütbe hiyerarşisi oluşturur Ödev, yetki ve sorumluluğun azalması veya çoğalması ücretini etkilemez.Kadro sınıflandırmasında memur çalıştığı göreve göre daha az yetki ve sorumluluk taşıyan bir göreve atandığı zaman ücrette de azalma olur 2-DMK’de öngörülen sınıflar: *genel idari hizmetleri sınıfı: kurumlarda yönetim,icra,büro ve benzeri hizmetleri gören ve 657 sayılı kanunla tespit edilen diğer sınıflara girmeyen memurlar genel idare hizmetlerini oluşturur *teknik hizmetler sınıfı: meslekleriyle ilgili görevleri fiilen ifa eden ve yürürlükteki hükümlere göre yüksek mühendis,mühendis,yüksek mimar, mimar, mimarlık ve mühendislik fakültesi veya bölümlerinden mezun şehir plancısı,yüksek şehir plancısı, yüksek bölge plancısı, jeolog, hidrojeolog, hidrolog, jeofizikçi, fizikçi, kimyager, matematikçi, istatistikçi, yöneylemci, matematiksel iktisatçı, iktisatçı ve benzeri ile teknik öğretmen okullarından mezun olup da öğretmenlik mesleği dışında teknik hizmetlerde çalışanlar, türün eksperi yetiştirenler ile müskirat ve çay eksperleri, fen memuru, yüksek tekniker, tekniker, teknisyen ve emsali teknik unvanlara sahip olup, en az orta derecede mesleki tahsil görmüş bulunanlar teknik hizmetler sınıfını oluşturur. *sağlık hizmetleri ve yardımcı sağlık hizmetleri sınıfı: bu sınıf sağlık hizmetlerinde mesleki eğitim görerek yetişmiş olan tabip, diş tabibi, eczacı, veteriner hekim gibi memurlar ile bu hizmet sahasında çalışan yüksek öğrenim görmüş fizikoterapist, tıp teknoloğu, ebe, hemşire, sağlık memuru, sosyal hizmetler mütehassısı, biyolog, psikolog, diyetçi, sağlık mühendisi, sağlık fizikçisi, sağlık idarecisi ile ebe ve hemşire hemşire yardımcısı, sağlık savaş memuru, hayvan sağlık memuru ve benzeri sağlık personelini kapsar. *eğitim ve öğretim hizmetleri sınıfı: eğitim ve öğretim vazifesiyle görevlendirilen öğretmenleri, ilköğretim müfettişlerini ve yardımcılarını kapsar *avukatlık hizmetleri sınıfı:özel kanunlara göre avukatlık ruhsatına sahip baroya kayıtlı ve kurumlarını yargı mercilerinde temsil yetkisine haiz olan memurları kapsar *din hizmetleri sınıfı: özel kanunlara göre çeşitli derecelerde din eğitimi görmüş olan ve dini görev yapan memurları kapsar *emniyet hizmetleri sınıfı: özel kanunlara göre polis, komiser muavini, komiser, başkomiser, emniyet müfettişi, polis müfettişi, emniyet amiri ve emniyet müdürü ve emniyet müdürü sıfatını kazanmış emniyet mensubu memurlarını kapsar *yardımcı hizmetler sınıfı: kurumlarda her türlü yazı ve dosya dağıtmak ve toplamak, müracaat sahiplerini karşılamak ve yol göstermek; hizmet yerlerini temizleme, aydınlatma, ısıtma işlerinde çalışmak ve ya basit iklim rasatlarını yapmak, ilaçlama yapmak ve yaptırmak ve ya tedavi kurumlarında hastaların ve hastanelerin temizliği ve basit bakımı ile ilgili hizmetleri yapanlardır *mülki idare emirliği hizmetleri:valiler ve kaymakamlar ile bu sıfatları kazanmış olup içişleri bakanlığı merkez ve iller kuruluşunda çalışanlar ve maiyet memurlarını kapsar *milli istihbarat hizmetleri sınıfı: milli istihbarat teşkilatı kadrolarında veya bu teşkilat emrinde çalışanlardan özel kanunlarda gösterilen veya başbakanlıkça tespit edilen görevleri ifa edenleri kapsar 3-sınıflandırmanın yarar ve sakıncaları -sistemin yararları: *memurları niteliklerine göre görevlendirme olanağı verir. Eşit işe eşit ücret ilkesi sınıflandırma sayesinde gerçekleştirilir *herkes çalışmasına işin ağırlığına göre ücrete hak kazanır.Bu suretle personel moral bakımından da desteklenmiş olur.Kariyer ve yeterlik ilkesi iyi bir sınıflandırma ile gerçekleşir *kadın ve erkeklere aynı ücret ödenmesine yardımcı olur *personelin alınmasında güçlük çekilmez *işin ne olduğu ve bu işi yapacak kimselerin niteliklerinin ne olması gerektiği bilinir ve buna göre personel alınır *personel sınıflandırılmış olduğu için giderlerin hesaplanması ve bunların çeşitli bakanlıklar arasında karşılaştırılması kolay olur *memurların yükselmesi daha sağlam esaslara bağlanır *aynı ve benzeri iş görenler arasında unvan birliği sağlanır -sistemin sakıncaları: *sınıflandırma işi uzun zaman alır ve masraflı bir iştir *sınıflandırmanın yeni gereksinme ve değişikliklere uyması gerekir.Bu hemen yapılamayacağı için memurlar arasında hoşnutsuzluk yaratır *atama ve yer değiştirmeler güçleşir *esneklik azalır *hizmetler çok iyi incelenmiş olabilir ancak insan unsuruna yeteri kadar önem verilmeye bilir B-LİYAKAT İLKESİ: Memurluğa girmeyi sınıflar içinde ilerleme ve yükselmeyi ve görevin sona erdirilmesini yetenek esasına dayandırmaktadır.Liyakat bir işe yetenekli kimselerin getirilmesini zorunlu kılar 1-Liyakat sisteminin temel ilkeleri: *eşitlik prensibi: kamu görevlerine girmek her vatandaşın bir vatandaşlık hakkıdır.Bu açıdan herkes, siyasi düşünce, dini inanç, ırk, renk cinsiyet gibi her hangi bir ayrıma tabi olmaksızın kamu hizmetine girme hakkına sahiptir. Sistemi kayırma prensibinden ayıran en temel ilke budur. NOT: Hizmete alınmada görevin getirdiği niteliklerden başka hiçbir ayrım gözetilemez *ehliyet prensibi: kamu hizmetlerine alınmada aslolanın ehliyet olması yani o iş için ehil bir kimsenin işe alınmasını ifade eder *yarışma prensibi: kamu hizmetlerinde serbest yarışma esastır. Kamu görevine eleman alınması gerektiği zaman, isteyen herkesin kamu hizmetine girebilmesine fırsat verilmesi maksadıyla bu hususla ilgili olarak kamuoyuna duyuru yapılır.Başvuran adaylar arasından yapılacak yeterlilik yarışması sonucu kamu hizmeti açısından en iyi adayların hizmete alınması imkanı sağlanmış olur *güvenlik prensibi: likayat sistemi memurluğu bir kamu görevi olarak kabul ettiği için bütün çalışma hayatını kamu hizmetine adayan kişilerin bunun karşılığında ihtiyaç duydukları hizmet güvenliğini de teminat altına almıştır *tarafsızlık prensibi: likayat sistemi kamu hizmetlerini yürütmekle görevli kişi ve kuruluşlara her türlü eylem ve işlemlerinde tarafsız olmalarını emreder 2-anayasa ve personel kanunlarındaki ilke ve uygulamalar: -Anayasada yer alan ilkeler: *eşitlik ilkesi *tarafsızlık ilkesi *liyakat ilkesi -Personel kanunlarında personelin hizmet şartlarına,statülerine ve sorumluluklarına ilişkin esasların belirlenmesinde getirilmiş temel ilkeler: *işin gerektirdiği nitelikleri haiz elemanların işe alınması *işin gereğine uygun olarak yetiştirilmesi *verimlilik ve karlılık ilkelerine bağlı maliyet bilinci içerisinde çalıştırılması *çalıştığı kuruluşta göreve devamını özendirecek bir özlük hakları sisteminin gerçekleştirilmesi *yaratıcılığı, girişimciliği, başarı ve çabasının maddi ve manevi olarak değerlendirilmesinin teşvikidir 3-kaydırma sistemi ve likayat sistemi arasındaki farklar: likayat sisteminde eşitlik prensibi görevin getirdiği nitelikler dışında hiçbir ayrım gözetilmezken kaydırma sisteminde iktidara gelen parti kamu görevlerine kendi taraflarını atar C-KARİYER İLKESİ 1-Kariyer kavramı ve özellikleri: kariyer, bir insanın çalışabileceği yıllar boyunca herhangi bir iş alanında adım adım sürekli olarak ilerlemesi deneyim ve yetenek kazanmasıdır.Diğer bir deyişle kariyer, kamu personelinin halkasını güvencelerini yükümlülüklerini gövenliklerini ve tüm hizmet koşullarını nesnel kurallarla belirten statülere göre çalışarak ve yetişerek idari hiyerarşide yükselerek kamu görevlerini yürütmesidir.Bu sistemde bir iş kolunda personelin ilerlemesi ve başarı kazanması temeldir. Birbirine bağlı iş veya hizmetler topluluğu esas alınmaktadır. Personelin durumu statülerle yasalarla belirtilir 2-Kariyerin normal işleyişini engelleyen nedenler: *politik engeller olabilir *personel sisteminin bozukluğu olabilir NOT: memurların kariyer yapabilmeleri kariyerde ilerleyebilmeleri için yarışmalar düzenlenir. Memurların hizmet durum, mesleki ve fizik yapı durumlarına göre nasıl kariyer oluşturacakları önceden belirlenir 3-DMK’de düzenlenen kariyer ilkesi: devlet memurlarına yaptıkları hizmetler için lüzumlu bilgilere ve yetişme şartlarına uygun şekilde sınıfları içinde en yüksek derecelere kadar ilerleme imkanı sağlamaktır.Memurların hak ve yükümlülüklerinin statülerle düzenlenmesi memura garanti sağlar. Kariyer sistemi, hizmet süresine ve likayata yer verir D-DİĞER İLKELER: *tarafsızlık (yansızlık) ilkesi *hizmet içi eğitim ilkesi *adil ve yeteli ücret ilkesi MEMURİYET GÜVENCESİ A-YASAMA ORGANINA KARŞI MEMURİYET GÜVENCESİ Yasama organının göz önünde tutacağı memur güvenliğini ilgilendiren ilkeler anayasada yer almıştır B-YARGI ORGANINA KARŞI MEMURİYET GÜVENCESİ Yürütme ile yargı arasındaki ilişkinin düzenlenmesinde iki nokta dikkati çekmektedir. Birincisi, idarenin her türlü eylem ve işlerine karşı yargı yolunun açık olması diğeri ise yargı yetkisinin kullanılmasında hiçbir mercinin mahkemelere karışamayacağı -, tavsiye ve telkinde bulunamayacağı hususudur. Yürütme, yargı kararlarına uymak zorunda olup mahkeme kararını hiçbir surette değiştiremez ve yerine getirilmesini de geciktiremez Kamu hizmetlerinin aksamadan yürütülebilmesi için memurların yargılanmaları iki açıdan özel bir düzenlemeye tabi tutulmuştur. Bunlardan biri memurların görevleri ile ilgili veya görevleri sırasında işledikleri bazı suçlardan dolayı idarece yürütülen özel bir kovuştuma usulünün getirilmiş olması diğeri ise yine hizmet gereğinin bir sonucu olarak bazı öemurlar için mahkemelerin görev ve yetkileri yönünden özel hükümlerin konul muş olması C-YÜRÜTME ORGANINA KARŞI MEMURİYET GÜVENCESİ Yürütme gücünün bir parçasını teşkil eden memur iki yönlü bir ilişki içindedir.Memur bir yandan hiyerarşik amirlerinin emir ve gözetimi altında çalışır ve çoğu zaman kendi dışında alınan bir takım kararları uygulamak durumundadır diğer yandan, memur politika karalarının alınmasına çeşitli şekillerde ve derecelerde katkıda bulunur D-MEDYA KARŞISINDA MEMURİYET GÜVENCESİ Memurların basın ve yayın organlarına demeç vermeleri kural olarak yasaklanmıştır.Bu konuda gerekli bilgi ancak bakanın yetkili kılacağı görevli, illerde valiler veya yetkili kılacağı görevli tarafından verilir E-AMİRE KARŞI MEMURİYET GÜVENCESİ: HUKUKA AYKIRI EMİR Devlet memuru, amirlerden aldığı emri anayasa, kanun, tüzük ve yönetmelik hükümlerine aykırı görürse, yerine getirmez ve aykırılı o emir verene bildirir. Amir emrinde ısrar eder ve bu emrini yazı ile yenilerse, memur bu emri yapmaya mecburdur. Ancak emrin yerine getirilmesinden doğacak sorumluluk emri verene aittir. Konusu suç oluşturulan emir, hiçbir suretle yerine getirilemez; yerine getiren kimse sorumluluktan kurtulamaz. Hiyerarşi yetkisinin sınırlanması ile ilgili olarak kanunsuz emirden söz edilmesi gerekir Astın görevi sadece üstü usulüne uygun olarak uyarabilmek görüşlerini üstüne bildirmektir
