Kadisiye Savaşı By: Asortik Hatun Date: May 14, 2013, 07:33:55 PM Savaşın başında orduların yerleşimini gösteren bir şema. Müslüman ordusu kırmızı; Sasani ordusu mavi renkle gösterilmiştir.
Tarih 16 Ağustos-19 Ağustos 636
Bölge Kadisiye, Irak
Sonuç Müslümanların kesin zaferi
Taraflar İslam Devleti Sasaniler
Kumandanlar
Sa'd bin Ebi Vakkas Ka'ka bin Amr El-Muthanna bin Haritha Asım bin Amr Abdullah bin el-Mutim Zühra bin el-Haviyya
Rüstem
Hürmüzan Calinus Feyruzan Mihran-i Behram-ı Razi
Güçler 200000 kişi ve 33 fil[1] 36000[2]
Kayıplar 30000-40000 8500
Kadisiye Savaşı (Arapça: Ma'rakat el-Kdisiyyah, Farsça: diğer yazımları; Qadisiyya, Qadisiyyah, Kadisiya), İslam Devleti ile Sasaniler arasında yapılmış bir savaştır. Savaş 4 gün sürmüş[3] ve sonuçta Müslümanlar çok büyük bir zafer kazanmış ve Rüstem, Calinus, Feyruzan ve Mihran gibi Sasani kumandanları öldürülmüştür. Savaştan sonra, başta Sasanilerin başkenti Medayin olmak üzere, önemli İran şehirleri İslam Devleti'nin eline geçmiştir. İslam tarihinde Kadisiye Savaşının çok önemli bir yeri olduğu kabul edilir.
Savaşa hazırlık
Sasaniler
Kadisiye, Fırat Nehri'nin bir kolu üzerinde küçük bir kasaba idi. Lahmilerin eski başkenti Hire'nin yaklaşık otuz km batısındaydı. Günümüzdeki coğrafyaya göre, Irak'taki Kufe kentinin güneybatısında yer almaktadır.
Pers ordusu Temmuz 636 yılında Kadisiye'ye ulaştı ve Atik nehrinin doğu kıyısında çok müstahkem kamplar kurdu. Atik Nehri'nin üzerinde sağlam bir köprü vardı ve onlara nehri geçmeyi sağlayan tekneler vardı, ancak bu sadece ana Sasani kamplarının işine yaradı.
Sasaniler'in ordusu üç ana kategoriden, piyade, ağır süvari ve Fillerden oluşuyordu.[4] Filler eğitimli ve Hindistan'dan getirilmişti. 16 Kasım 636 tarihinde, Sasani ordusu Atik Nehri'nin batı kıyısında geçtiklerine ve Rüstem 150 metre aralıkla, dört tümen olarak 45.000 piyade konuşlandırdı. 15.000 süvari hücumdan ve saldırılar için rezerv olarak kullanılmak üzere dört bölüm olmak üzere bölündü. Savaş cephesinden 4 km uzakta olan filler 8'er 4 tümen oluşturdu.[5] İslam Devleti
Müslümanlar da Sasaniler gibi Kadisiye'ye Temmuz ayında vardılar. Bu noktada Müslüman ordusu 7000 süvari, 23000 piyade olmak üzere, yaklaşık 30.000 kişiden oluşuyordu. Suriye ve yerel Araplara müttefiklerinin şart ile takviye edilmiş birliklerle gücünü 36.000'e çıkardı. Bu duruma bakılırsa Sasaniler Müslümanların 5 katından fazlaydı. Hz. Ömer III. Yezdigirt ve Pers generallerine elçiler göndermek için Hz. Sa'd'a emretti ve Rüstem ile diğer kumandanlar İslam dinine davet edildi.[6] Üç ay boyunca, Müslümanlar ve Persler arasındaki müzakereler devam etmiştir. Halife Hz. Ömer'in talimatıyla[7], Sa'd Sasani Kisrasını İslam'ı kabul ettirmek için veya cizye vermesi için bir elçilik heyeti gönderdi. Numan bin Mugarrrin, Tizpon'da Yezdigirt ile görüştü. Ancak, görevi başarısızlıkla sonuçlandı.[8]
Elçilik sırasında Yezdigirt, çok hiddetlenip; Eğer elçilerin öldürülmesi adet olsaydı, sizi derhal öldürürdüm! Tekliflerinizin hiçbirini kabul etmiyorum!
diye cevap verdi. Adamlarına, bir torba toprak getirmelerini emretti. Müslümanlara karşı En şerefliniz kimse bu toprağı yüklensin! Komutanınıza, üzerinize başkumandanım Rüstemi göndereceğimi, hepinizi Kadisiye Hendeği'ne gömeceğimi, ülkenize girip halkınıza nice acılar tattıracağımı söyleyin!
dedi. Asım bin Amr toprağı yüklendikten sonra arkadaşlarına Müjdeler olsun! Yemin ederim ki, Allah-ü Teala, bize onların mülk ve saltanatlarının anahtarlarını vermiş bulunuyor![9]
diyerek manidar bir cevap verdi. Savaş Birinci ve ikinci gün
16 Kasım 636'da sabah şafak vaktinden hemen önce Rüstem tüm Pers ordusunu kanaldan geçirtti. Rüstem kendini silahlandırdı. Savaş kişisel düellolar ile başladı; Müslümanlar daha öne öne çıktı ve çoğu Sasani olmak üzere her iki taraftan katledilen oldu. Sasani ve Müslüman kayıtları birçok kahramanlık düelloları anlatıyor. Savaş kısa süre sonra başladı. İranlıların ilk saldırısı başarısız olunca Rüstem filleri öne çıkardı. Asım bin Amr'ın komutasındaki Müslümanlar filleri geri püskürdü. İranlıların ikinci saldırısı da başarısız olmuştu. Fillerin hortumlarını koparıp eyerlerini düşüran Müslümanlar fillere zarar verdiler. Bunun üzerine Müslümanlar ilk taaruzu gerçekleştirdiler. Ancak Rüstem, Müslümanların saldırılarını püskürttü. İlk gün bittiğinde iki tarafta kayıplar vermişti.[10]
Rüstem'in savaşın ikinci günü toplu taarruzu ve geri çekilmesi
17 Kasım'da Sa'd, yine düello yapılmasını istedi. Bu sırada Suriye'de zafer kazanan Müslümanların birlikleri geldi. Ka'ka bin Amr bu kuvvetlerin başındaydı.[11] Ka'ka'nın gelmesi Perslerin moralini bozdu.[12]Ka'ka aynı zamanda Köprü Savaşı'na Müslümanları yenilgiye uğratan[13] Feyruzan'ı öldürdü. Beyruzan'ın öldürülmesi İslam Ordusu'nda sevince yol açtı. Hz. Sa'd taarruz emretti. 4 birlik halinde hücum eden Müslümanların bütün hücumları Sasani Ordusu tarafından püskürtüldü. Bunun üzerine Ka'ka Sasaniler'e karşı hile yapmaya karar verdi. Develer kamufle edilerek Sasani atlarının önüne sürüldü. Atlar bundan çok korktu ve geri çekildi. Böylece İranlı piyadeler savunmasız kaldı. Hz. Sa'd saldıryı yoğunlaştırmayı emretti. Müslümanlar bizzat Rüstem'in üzerine hücum ettiler. Ancak Rüstem yine saldırıyı püskürttü. Akşam karanlık olduğunda iki ordu çadırlarına çekildi.
Sasanilerin üçüncü gün ataklarının püskürtülmesi
18 Kasım günü, savaşın üçüncü günü başladı. Müslümanlara daha fazla takviye gelmeden Rüstem, zafer kazanmak istedi. Rüstem yine filleri öne koyup dört koldan Müslümanlar üzerine taarruza geçti. Sasani okçuları Müslümanlara ağır kayıplar verdirdi. Fillerin hücumunda ise Müslümanlar çare bulamayıp geri çekilmeye başladılar. Rüstem, süvari alayını Hz. Sa'd'ın üzerine gönderdi. Hz. Sa'd uzun süre direndi ve Pers saldırısını göğüsledi. Sasanilerin amacı Hz. Sa'd'ı şehit edip, İslam Ordusu'nu bozmaktı. Bu sırada filler Müslümanları zorladı, Müslümanlar kayıplar versede filleri geri çektiler. Sa'd filleri geri çekmenin yolunu bulumştu şöyle ki; önce fillern gözünü oklarla kör ediyor, sonra da öldürüyordu. Öğleye doğru birkaç fil nehri geçerek kaçtı, kalanlar ise öldürüldü. Sasanilerin artık filleri yoktu. Sa'd Sasani Ordusu'nda panik başladığını görünce taarruz emrini vermekte gecikmedi. Sasaniler, yine de Müslüman saldırısını bastırdı. Müslümanların develeri tekrar kamuflaj yapması hiçbir işe yaramadı. Savaşın üçüncü günü her iki ordu için zor oldu ve iki tarafın ağır kayıpları vardı ve savaş ölmüş savaşçıların cesetleriyle kaplıydı.
19 Kasım'da gün doğarken savaş bitmiş gibi gözüküyordu. Ancak iki ordu son kez karşılaşmayı istiyordu. Sa'd onayıyla Ka'ka bin Amr, orduda Müslüman askerlerinin saha komutanı olarak görev alıyordu. Ka'ka Sa'd'a şöyle demişti: Biz bir saat ya da daha fazla mücadele yaparsak, düşman mağlup olacaktır...
Müslümanların Ka'ka liderliğindeki sol cenahı öne fırladı ve Sasani sağ merkezine saldırdılar. Müslümanların genel saldırısının ardından Sasaniler savaşın yeniden başlaması sürpriz oldu. Sasaniler'in sol kanatı geri çekildiler. Ka'ka tekrar Sasaniler'in sol merkezine karşı öğlene doğru saldırdı ve Sasani cephesini deldi. Hızla ilerleyen İslam Orduları Rüstem'i öldürdüler. Rivayetlere göre Rüstem 600'e göre yara almış tanınmaz hale gelmişti. Bundan dolayı Sasaniler Rüstem'in ölümünü uzun süre bilemediler ve savaşa devam ettiler. Rüstem ile ilgili başka bir rivayette ise devenin altında saklanırken savaş aletlerinin başına düşüp onu öldürmesidir. Kesin olan Rüstem'in ölmesiydi. Rüstem'in öldüğü anlaşılınca Calinus komutayı devr aldı ve geri çekilerek Sasani Ordusu'nu köprüden geri çekmeyi başardı. Sa'd Sasanilerin takibini emretti ve Calinus da öldürüldü. Müslümanlar çok büyük bir zafer kazanmışlardı.
Savaşın sonuçları
Sa'd bir zafer mektubu yolladı. Hz. Ömer de Sa'd'ı tebrik etti. Sa'd bu savaşın bitmesi ile durmadan Tizpon yani Medain'i kuşattı. Müslümanlar, Sasaniler karşısında çok büyük bir başarı elde ettiler. Bunun sonucunda;
Sasani başkenti Medain'e yürüyerek Medain Kuşatması ile şehir ele geçirildi. Bunun sonucu olarak Sasaniler dağılmaya başladı. Müslüman savaşçılar, Kufe başta olmak üzere yeni yerleşim yerleri kurmaya başladı. Müslümanlar Irak'ı tamamen fethettiler ve İran içlerine yayılmaya başladılar.
