Aglebîler Dönemi By: Asortik Hatun Date: May 08, 2013, 10:05:13 PM Aglebî Emiri Ukbe bin Nâfi, Kuzey Afrika kıyıları boyunca ve Atlantik Okyanusu’na kadar hükmeden donanmaya sahipti. Tunus’ta Kayrevan kentini kurdu. Kent, Tunus sahilindeki Sus ve Kartaca’ya yakın ve kıyıdan içeride idi. Yeni kentinde kendi adına yaptırdığı Kayrevan Seyd-i Ukbe Camii (836-875), geniş avlusu, doğu ve batısındaki sütunlu revakları, güney yönündeki geniş kanatları ile T harfi şeklinde planlanmıştı. Aslında, T harfi planlar, Hıristiyan bazilikalarında görülür. T tipi kiliseler, dikdörtgen ibadet holü ve yan nefleri ile ana nef sonundaki abartılı mihrabın sağ ve solunda şapel görevi gören kollardan oluşur. Bu plan bir anlamda da ‘Lâtin Haçı’nı çağrıştırır. İslâm akidesine göre ise, camide saf halinde namaz kılabilmek için yatık dikdörtgen salon gerekir. Dikdörtgenin uzun kenarında kıbleye yönelmiş küçük bir mihrap vardır. T tipi camileri muhtemeldir ki Hıristiyan asıllı mimar, usta ve kalfalar yapmakta idiler. Bu gibi camilerde T’nin yatay çizgisinin namaz saflarına, düşey çizgisinin alt kısmı ise son cemaate hizmet etmiş olsa gerektir.
Kayrevan Camii’nin iç mekânında, X ve Y koordinat akslarında gelişmiş, adeta bir sütun ormanı görülür. Sütunlar üzerindeki yarım daire (tam) kemerler, düz damı taşımaktadır. Bol sütunlu bu tip ulu cami inşaatlarında henüz geniş açıklıkları örtecek teknoloji bilinmediğinden tavan açıklıkları çok sık dikilen sütunlarla geçilebilmiş ve kapatılabilmiştir. Bu caminin sadece mihrabının üzerinde bir küçük kubbe bulunmaktadır. Caminin enteriyör fotoğrafından anladığıma göre mermer sütunların ve Arap mimarlık üslûbuna yabancı kompozit sütun başlıklarının, eski pagan tapınaklarından derlenmiş olduğu izlenimi edinilmektedir. Dört köşe (kare planlı) minaresi Arap mimarlık üslûbunun tipik tekrarıdır. Bu cami üzerinde bu kadar çok durmamın nedeni, Kuzey Afrika uygarlığının ilk mimarlık örneği olduğu içindir.
Tunus içinde inşa edilen Cami-i Kebir (Büyük Cami) (856-863), Kayrevan Seyd-i Ukbe Camii’nin açmış olduğu mimarlık üslûbu çığırının devamı hüviyetindedir.
