Kasidenin Bölümleri Ve Çeşitleri. By: Honey_Face Date: December 17, 2012, 02:54:56 PM Kaside Nedir ?
Kasideler genellikle birini övmek veya yermek amacıyla yazılan şiirler daha çok din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılan divan edebiyatı şiirlerdir Kaside şairlerine kaside-gü (kaside söyleyen) kaside-sera ya da kaside-perdaz (kaside yazan) denir Çok katı bir kalıpla yazılan kasideler 6 bölümden oluşur
Türk edebiyatında 13 yüzyılda kullanılmaya başlanır Nazım birimi beyittir Beyit sayısı 33-99 arasında değişirKasidenin ilk beyitine matla denir Şair kasidesi içinde matlayı tekrar ederse tecdid-i matla denir Matlayı birden çok tekrar ederse bu zat-ül metali veya zül metalidir Kasidenin son beyitine makta şairin mahlasının bulunduğu beyite taç beyit denir Kasidenin en güzel beyiti beyt-ül kasid olarak isimlendirilir
"Kasideler birini övmek veya yermek için yazılan şiirlerdir"şeklindeki tanımbunun nazım şekli değil de nazım türü olduğunu ortaya çıkartırOysa kaside adı şiirin nazım şekliyle alakalı bir durumdurBu açıdan bakıldığında kasideleri belirli bölümlerden oluşan ve gazellerden daha uzun yazılan belli bir kafiye örgüsü olan(aa ba ca da)nazım şeklidir diye tanımlamak daha doğru olacaktır Kasideyi övgü ve yergi şiiri olarak tanımlarsak övgü ve yerginin yapıldığı farklı nazım şekilleriyle yazılmış bütün şiirleri bu gruba dahil etmemiz gerekirMesela şair gazelinde bir kişiyi övdü ise onun da kaside olduğunu iddia etmemiz gerekir ki bu da bizi açmaza sürüklerAynı şekilde bütün hicviyeleri kaside olarak adlandırmamız gerekirMesela Ziya paşanın meşhur terkib-bendlerini(erbâb-ı kemâli çekemez nâkıs olanlarrencîde olur dîde-i huffâş ziyâdan) kaside olarak kabul etmemiz gerekir Kasidelerde illaki övgü veya yergi olacak şartı yoktur
Meselâ şair bahariyye içinde tamamen baharın güzelliklerinden bahsetmişse bunun içinde övgü ve yergi aramak abes olacaktır
Özellikle İstanbul'dan uzak kalan şairlerin divanlarındaki kasidelerde bir devlet büyüğünü övmekten ziyade bu tür övgü dışı konuların anlatıldığı eğer incelenirse görülecektir
Aynı hatalar gazel için de yapılmaktadırGazel kadın aşk şarap konulu şiirler demek değildirGazel bir nazım şeklidirEn az 3 beyittirBeyit sayısı kasideler kadar fazla değildir3 beyitten az olan gazellere nâ-tamam gazel denirYani tamamlanmamış"
Kasidenin Bölümleri
1 Nesip (Teşbib)
Kasidenin ilk bölümüdür şiir yönünden en ağır bölümdür Genelde 31/99 beyit olur Şair bu bölümde betimleme yapar ; kadın kış at bahar vs Baharın tasviri yapılıyorsa: Bahariye kışın tasviri yapılıyorsa: Şitaiye temmuzun tasviri yapılıyorsa: Temmuziye ramazanın tasviri yapılıyorsa: Ramazaniye atın tasviri yapılıyorsa: Rahşiye hamamın tasviri yapılıyorsa: Hamamiye
2 Girizgah
Nesip bölümünden methiye bölümüne geçerken söylenen ve basamak görevinde olan beyitlerdir Şair bu bölümde övgüye başlayacağını haber verir 1-2 beyitten oluşur
3 Methiye
Kasidenin sunulduğu kişinin övüldüğü bölümdür Şiir yönü çok zayıf dil yönü diğer bölümlere göre çok ağırdır
4 Tegazzül
Gazel söyleme anlamına gelir bütün kasidelerde olması zorunlu değildir Methiyeden sonra şair bir fırsatını düşürüp aynı ölçü ve uyakta bir gazel söyler buna tegazzül denir
5 Fahriye
Şairin kendini övdüğü bölümdür Fahriyeyi en seven şair Nefi'dir
6 Tac
Şairin kendisi hakkındaki yeni düşüncelerini söylediği bölümdür 2-3 beyit bulunur 'Nefi' çok kullanır(Tac bir bölüm değil sadece şairin isminin geçtiği beyittir)
7 Dua
Kasidenin son bölümüdür Birkaç beyit olur Şair burada övdüğü kişinin başarılı uzun ömürlü talihinin iyi olması yönünde dua eder
Kaside ve tarihsel önemleri
Kasideler sosyal ve kültür tarihi araştırmacısı için önemli bir belge ve bilgi kaynağı olarak değerlendirilebilirlerResmî tarihi vesikalar kadar edebî metinlerin de tarih araştırmacısı için önemli bir belge olduğunu ispatlayacak mühim kaynaklar arasındadır
Kasideler ideal devlet adamı profili çizme sosyal ve ekonomik konularda devrin özelliklerini yansıtma sosyal hayatın değişik sahnelerini anlatma tarihî şahsiyetlerin biyografik bilgilerine katkıda bulunma siyasal ve kültürel tarihin pek çok değişik safhası için yazılmış edebi eserlerdir
Kasideler konularına göre de değişik adlar alırlar Kasideler konularına göre isimlendirilir
Tevhid: Allah'ın birliğini anlatan kısa gazel Münacaat: Allah'a yalvarmak yakarmak için yazılır Na'at : Peygamberi övmek için yazılır Methiye : Devlet büyüklerini övmek için yazılır Mersiye : Ölüm temalı kasidelerdir Hicviyye: Alay etmek amacında yazılan kasidelerdir Şehrengiz:Bir şehrin güzelliklerini anlatan kasidelerdir Cülusiye: Padişahın tahta geçişine sevinen kişiler için yazılan kasidelerdir
* Cemreviye: ---------- Divan şairlerinin cemre düşmesi nedeniyle dönemlerindeki büyük kişilere sunmak için kaleme aldıkları kaside türüdür.
Örneklerine az rastlanır.
Cemrenin bahar müjdecisi olması nedeniyle bir bahariye niteliği de taşır. Cemreviyelere genellikle teşbib ile başlanır. Kasidenin diğer bölümlerinde bir değişiklik yapılmaz.
