Türk Tarihi'nde devletler kadar Efelik te çok önemli 1 yer tutar çünkü yeri gelmiş Efelerimiz Kurtuluş Mücadelemizde çok büyük kahramanlıklar göstermiş ve yeni 1 devletin kurulmasına önayak olmuşlardır .
Onun için bu başlığı buraya açmayı uygun buldum ...
Efe, (Efelik) mecazî anlamda men, cesur, kahraman, cengâver insan anlamına gelmektedir. Efeler fenalıktan kaçınan, iyiliği ve yardımı seven, kahraman, gözüpek, men ve fedakâr insanlardır.
Bu karakterleriyle çevrelerinde saygınlık kazanmışlardır. Eskiden anne ve baba?lar yeni yetişen çocuklarını efelere teslim ederlerdi. Efeler küçük delikanlıların kötü yerlere alışmalarını önler; terbiyelerine, tutum ve davranışlarına dikkat ederler, o?nla?rın büyüğünü sayan, küçüğünü koruyan, vatanına ve milletine yararlı insanlar olma?ları için özen gösterirlerdi. Efeler arasında kendisini en fazla sevdirip saydıranlar "Efe Başı" seçilirdi. Efebaşlan, efeleri düzenler ve idare ederlerdi. 15-16 yaşındaki delikanlı efelere Ankaralılar "Yeni Yitme" derlerdi. Yeni yitmelik unvanı askerliğin bitimine kadar sürerdi. 35 yaşına kadar da Delikanlılık Çağı devam eder, 35 yaşından yukarı efelere de "Dölekleşiyor (ihtiyarlıyor)" tabiri ile Kart Traş Efe denirdi.
Ege bölgesindeki efelere, Zeybek, orta Anadolu ve özelikle Ankara efelerine de Seymen adı verilirdi.
Zeybeklik nedir?
Bu kapsamda zeybeklere değinmeden geçemeyeceğim. Zeybekliğin kökenlerini Eski Yunan’da veya Orta Asya’da aramanın manası yoktur. Çünkü zeybeklere ilk olarak Anadolu Selçuklularında rastlanmaktadır. Bu dönemde zeybek adının, Aydın yöresinde yolların güvenliğini sağlayan bir çeşit asker anlamına geldiğini biliyoruz. Kelimenin anlamını araştırmak ta beyhude bir iştir. Kelimenin kökenine ilişkin bir tarihi kayıt bulunmamasının yanısıra bu kelimeyi Rumca’dan veya başka yabancı dillerden gelmiş gibi göstermeye çalışan sahtekar ve hainlerin varlığı, bu bahisten tiksinerek geri adım atmamız için yeterlidir.
Zeybekliğin asıl kökeni 16.yüzyıl sonu ile 17.yüzyıl ortalarına tarihlenen Celali Ayaklanmalarına dayanır. Gerçek anlamını da burada bulur. Yenilgilerle bozulmaya yüz tutan merkezi idare ve halka zulümden başka bir şey getirmeyen yerel vali ve mülaaaimler ile birlikte köylüler üzerindeki mali yükün ağırlığı, asker kaçakları ile birleşen isyancıların çığ gibi büyümesine yol açtı. Aydın, bu sıkıntıları daha fazla hisseden bir vilayet olarak Celalilerin her zaman etkin olduğu bir yöre olageldi. Bu isyancıların faaliyetleri yoğun olarak Aydın’da hep devam etti. Buna karşın aynı sebeplerle dağa çıkan eşkıyanın gittikçe yöresel niteliklere bürünerek diğer eşkıyadan ayrıldığını ve bir çeşit toplumsal çete haline geldiğini görmekteyiz. Anlatılanlar bellidir; haksızlığa karşı çıkan köylü genci ve zenginden topladığını fakire dağıtan, gençleri evlendiren, köprüleri onaran gönlü tok eşkıya.
Efeler Savaşta
En son 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşına efelerden oluşan bir Zeybek Alayı katılmıştır. Bunların arasında meşhur Çakıcı Mehmet Efe’nin babası Çakırcalı Ahmet Efe de vardır. Zeybeklerin savaşlara katılmaları genelde kendilerine yapılan vaatler ve nasihatler sonucu olmuştur. Bu savaşta da Sultan II.Abdülhamit ile şahsen görüşen zeybekler, kendilerine savaştan sonra verilecek özgürlük ve mal ile kandırılmıştır. Aydın’dan getirilen Zeybek Alayı İstanbul’da bir müddet eğitilmiştir. Hatta bu eğitim sırasında Beyoğlu’na inen palabıyıklı, kulaklı kamalı zeybeklerden ürken halkın şikayetleri yabancı ülke sefirlerinin raporlarında da yer almıştır. Bu zeybeklerin çoğu, gösterdikleri bir çok kahramanlıktan sonra Karadağ savaşlarından dönememiştir. Bu savaşlar sırasında Arnavutların çok hainliğini gören zeybekler, bundan sonra Arnavut milletine karşı amansız bir hasım haline gelmişlerdir.
Zeybekler Kurtuluş Mücadelesinde
Son olarak zeybekleri, Kurtuluş Savaşımızda görmekteyiz. Kurtuluş Savaşı’nın ilk başarılı mücadelesi efeler komutasında Aydın’da yapılmıştır. Milli Mücadelemizin ilk topu, yine efeler komutasında Aydın’da patlatılmıştır. Yörük Ali Efe’nin komutasında kurulan Milli Aydın Alayı, halen ordumuzda mevcudiyetini korumaktadır. Burada Kurtuluş Savaşı’nda efelerin neler yaptığını uzun uzun anlatmayacağız. Bu husus, tarih kitaplarında bol bol incelenmiştir. Buna karşın, bazı sahneleri anlatmadan geçemeyeceğim. Bu sahnelerin hepsi şu ya da bu şekilde efsaneleştirilerek halkımızın dimağında yer almıştır.
Unutulmaz Sahneler
Bunlardan ilki Yörük Ali Efe müfrezesini Yenipazar’a doğru giderken gören Rum işçilerin kaçmaya yeltenmesi ile başlar. Rumların kaçmalarına engel olan Efe, onlara yolluk verir ve Sultanhisar’daki kumandanlarına giderek Yörük Ali’nin teslim olarak Yunanlılara katılmak istediğini, bunun için ertesi gün Sultanhisar’a silahsız geleceğini söylemelerini tenbihler. Koşarak giden Rumların ardından bakakalan kızanlar, Efelerinin hilesini anlayamazlar. Ancak ertesi gece sabah doğru Sultanhisar’ın Malgaç Köprüsündeki karakolu basmaya giderken bu kurnazlığı anlayacaklardır. Yunan Komutanı Sultanhisar’da hazırlık yaparak Efe’nin teslim olmasını bekleyedursun, Malgaç’tan gelen silah sesleri, Türk Kurtuluş Savaşı’nın başladığını, Türk Milletinin ölmeden esareti kabul etmeyeceğini ilan etmektedir.
Bir diğer ölümsüz sahne, Atatürk’ün bir telgrafı ile tarihe geçmiştir. Telgrafın metnini, tek satırına dokunmadan naklederek yazımızı sona erdiriyoruz. Nihai karar elbette ki tarihe kalacaktır.
“ Ankara , 11 Haziran 1920
Aydın ve Havalisi Kuvayi Milliye Umum Kumandanı Demirci Mehmet Efe kardeşime:
Kahraman efelerinizi size gönderiyorum. Aydın’ın bu doğru özlü ve fedakar evlatları, Bolu ve Düzce havalisinde memleketimizi gavurların esaretine düşürmeye çalışan hainleri pek kahramanca ve fedakarca bastırdılar. Vatanımıza büyük hizmetler ifa ettiler. Allah iki cihanda aziz etsin. Kendilerine ve umum kumandanları olan zat-ı alinize Büyük Millet Meclisi’nin kalbi ve samimi teşekküratını takdim eder, gözlerinizden öperim. Kardeşim efendim...
İmza: Büyük Millet Meclisi Reisi
Mustafa Kemal ”
Ynt: Efeler ve Zeybekler By: resulbaba7553 Date: April 05, 2008, 01:33:46 PM
paylaşımın için çok saol
Ynt: Efeler ve Zeybekler By: LadyEsmer Date: April 06, 2008, 06:39:09 PM
super bir paylasim bence efe oyunu cokk guzel zaten yaaa
Ynt: Efeler ve Zeybekler By: Hayabusa Date: April 09, 2008, 04:58:32 PM
Saol Bİlgiler İçin €llerine SAqlık
Ynt: Efeler ve Zeybekler By: By.CeZa Date: April 20, 2008, 11:31:18 PM
emeğine sağlık..bilgiler için teşekkürler.
Ynt: Efeler ve Zeybekler By: [MasaL] Date: April 24, 2008, 07:26:37 PM
izmiR'in eFesii...
Cok GüseL yhaa
pylaşm içn tşkler.
Ynt: Efeler ve Zeybekler By: anderameda Date: April 24, 2008, 07:27:34 PM
hehhe bızım yorenın efelerını anlatıyo emegıne saglık guzel olmus
Ynt: Efeler ve Zeybekler By: ülküdaş Date: April 30, 2008, 10:53:35 AM
bu paylaşımlar süper...emeğinize sağlık...ne o öle gothig falan haç ,kilise resimleri...yakışmaz bize arkadaşalr...
Ynt: Efeler ve Zeybekler By: mer_ve_g Date: May 06, 2008, 07:24:55 PM
çok qsl bir paylaşımm tşklerr =)
Ynt: Efeler ve Zeybekler By: EyLüLCe Date: July 02, 2008, 01:59:28 PM
Paylaşım için tşkler.. Emeğine sağlık
Ynt: Efeler Ve Zeybekler By: @sen@ Date: June 09, 2011, 01:32:10 AM
"Allah iki cihanda aziz etsin."
Teşekkürler.
Ynt: Efeler Ve Zeybekler By: uglub Date: January 31, 2014, 02:22:35 PM
İç Anadolu'da efelik lakap gibi bir durumken Batı Anadolu'da lonca teşkilatları gibi belli bir sistemleri olan, hatta zeybek olurken yemin eden kimselerdir. Ali Haydar Avcı'nın konuyla ilgili kitaplarına bakılabilir.
Ynt: Efeler Ve Zeybekler By: angel35 Date: February 08, 2014, 08:29:29 PM
teşekkürler
Ynt: Efeler Ve Zeybekler By: cetinaydin Date: February 24, 2014, 10:42:20 PM
sağolun
Ynt: Efeler Ve Zeybekler By: ozlemim Date: February 26, 2014, 06:31:36 PM
Paylaşım için teşekkürler
