Hipofiz veya diğer adıyla Pitüiter bez bir fasülye tanesi büyüklüğünde yaklaşık 0,5 gram ağırlığında bir endokrin bezdir. Beyin tabanında, hipotalamusun altında bir çıkıntı şeklinde uzanır. Beyni örten dura mater (sert zar) ile çevrilmiştir. Hipofiz hormon üretip salgılayarak Homeostasiyi düzenler. Bunu bütün iç salgı bezlerini denetleyerk yapar. Bu anlamda hipofiz, endokrin ve sinir sistemi arasındaki en büyük organizasyon ağını kontrol eder. Hipotalamusun salgısı olan RF, kan yoluyla hipofizi uyarır ve hipofizin hedef organının uyarılmasını sağlayan hormonu üretmesini sağlar. Hipofiz bezi ön, orta ve arka lop olmak üzere üç parçalıdır. Hipofizzin ön lobu epitel doku, arka lobu sinir hücrelerinden oluşmuştur. Ara lop insan embriyosunda görüldüğü halde, ergin insanda körelmiştir.
Pitüiter bez (hipofiz bezi) düzenleme amaçlı homeostatik ve stimulasyon amaçlı trofik hormonlar salgılamaktadır. Fonksiyonu hipotalamus uyarımı aracılığı ile olmaktadır.
Hipofiz dokusunun beyin tabanında yerleşimi ve komşuları.
Hipofiz bezi
Bölümleri
Hipfiz Bezi iki ana bölümden oluşmaktadır. Ön lob (adenohipofiz) ve arka lob (nörohipofiz). Her iki lob da hipotalamus ile bağlantılıdır ve hipotalamusun kontrolündedir.
Ön lob (Adenohipfiz)
Ön lobda sentezlenen ve salgılanan hormonlar vardır bunlar ;
Adrenokortikotropik hormon (ACTH)
Tiroid uyarıcı hormon, ya da "tiroid simule edici hormon" (TSH)
Büyüme hormonu, ya da "somatotropin" (STH)
Prolaktin (PRL), ya da "luteotropik hormon" (LTH)
Endorfin
Melanosit uyarıcı hormon, ya da "melanosit simule edici hormon" (MSH)
Eşey hormonları (gonadotropinler):
Luteinleştirici hormon (LH)
Folikül uyarıcı hormon, ya sa "folikül simule edici hormon" (FSH)
Arka Lob (nörohipofiz)
Ürettiği ve salgıladığı hormonlar:
Oksitosin
Vasopressin, ya da "antidiüretik hormon" (ADH)
Ara lob (intermediate lob)
Çoğu canlının hipfizinde bir de ara lob bulunmaktadır. Yetişkin insanlarda ön lob ile arka lob arasında çok ince bir hücre katmanı şeklindedir. Kesin olmamakla birlikte, bu işlev ön loba ait olmasına rağmen MSH üretimi yapar.
Fizyolojisi
Hipofiz bezi hormonlarının etki gösterdiği fonksiyonlar şunlardır;
Büyüme, STH çok salgılanırsa devliğe, az salgılanırsa cüceliğe yol açar.
Kan basıncı
Hamileliği kontrol etmekle birlikte doğum sırasında dölyatağı kaslarının kasılmasını sağlayarak doğuma yardımcı olur.
Anne sütü üretimi ve salgılanması
Erkek ve kadında cinsel organ fonksiyonu
Tiroid bezi fonksiyonları
Besinlerin enerjiye dönüşümü (metabolizma).
Vücudun su dengesinin düzenlenmesi
Böbreklerden suyun geri emiliminin düzenlenmesi (ADH ile)
Vücut sıcaklığının düzenlenmesi
Patoloji
Hipofiz bezindeki bozuklukların yol açtığı rahatsızlıklar:
Durum Sapma Hormon
Akromegali aşırı üretim growth hormon
Büyüme hormunu eksikliği üretim bozulması growth hormon
Antidiüretik hormon bozuklukları aşırı üretim vasopressin
Diabetes insipidus üretim azalması vasopressin
Sheehan sendromu üretim azalması prolaktin
Pituiter adenom aşırı üretim herhangi pitüiter hormon
Hipopituitarizm üretim azalması herhangi pitüiter hormon
