Tiyatro Dersleri 6 Yaratıcı Drama By: -o_o-GökhaNur-o_o- Date: February 21, 2012, 03:53:46 PM YARATICI DRAMA
- Doğaldır (Yapılandırılmamıştır). Ürün gibi değerlendirilmez, seyircide kendisidir. - Sahne yoktur (Sunuşsal değildir). - Metni yoktur (Doğaçlama şeklindedir). Drama çalışmalarının yapılabilmesi için; bir grup, eğitimden geçmiş bir lider ve çalışma yapmaya uygun bir mekan gereklidir. Grubun yapısı ve katılımcıların özellikleri göz önünde bulundurularak bir esneklik içinde veya liderlerin farklı metodolojik yaklaşımları yanı sıra drama süreci içinde beş tip uygulama yapılır; 1- Isınma 2- Oynama 3- Doğaçlama 4- Oluşumlar 5- Değerlendirme
1- ISINMA Çeşitli yöntemlerle beş duyuyu kullanma, gözlem yetisinin geliştiği bedensel ve dokunsal alıştırmaların yapıldığı tanıma, etkileşim kurma, güven ve uyum gibi özellikleri katılımcıya kazandıran ve oldukça kesin kurallarla belirlenen, grup liderinin yönlendiriciliğinde yapılan çalışmalardır. Rahatlama ve hareket çalışmaları olarak da adlandırılan ve her ikisini de kapsayan ısınma çalışmaları; 1- Psişik ve bedensel açıdan 2- Psişik ve bedensel açıdan karşısındakini tanıma 3- Karşılıklı iletişim kurma 4- Grup dinamiğini oluşturma 5- Sözlendirme ve etkileşim çalışmaları, öykü, anı, anlatma 6- Diğer bir aşamaya geçme biçiminde süregelir
2-OYNAMA (Pandomim ve rol oynama) Belirlenmiş kurallar içinde özgürce oyun kurma ve bu olayları geliştirme çabalarından oluşur. Yaratıcılık ve hayal gücü boyutları işin içine girer.
3-DOĞAÇLAMA; Daha az kesin olarak belirlenmiş bir süreç olup saptanan bir konu ya da temadan yola çıkılır ya da saptanan hedefe doğru belli aşamalarla yol alınır. Bireysel ve grupsal yaratıcılığın ön plana çıktığı çalışmalardır.
4-OLUŞUMLAR; Bir süreç özellikle belirlenmiş bir çıkış noktasından başlar. Sürecin nasıl gelişeceği ve nereye varacağı belirsizdir. (Adıgüzel Ö. 1993) Yaratıcı drama sürecinde diğer sanat dallarının uğraşları da yer alır. Yazınsal metin, şiir, senaryo yazma, resim yapma, dekor hazırlama, kostüm, maske, kukla tasarımları, çevre tasarımları, ritmik deney (müziği veya ritmi kendileri oluşturabildikleri gibi hazır müziklerden de yararlanılır) alanlarında da drama çalışmaları yapılır. Fotoğraf, film, video ve elektronik dallarda işe koşulabilir. Drama' nın amaçları üç ana başlık altında toplanabilir; 1- Kişinin kendi bedenine, duygularına, düşüncelerine ve çevresinde olup bitenlere karşı bilinçli olmasıdır. 2- Çağrışımların, duyguların, bilgi ve deneyimlerin özgürleştiği bir ortamın sağlanmasıdır. 3- Drama etkinliği, drama yaşantısının somut olarak duyumsanmasıyla, kişinin evrensel, toplumsal, moral , etik ve soyut kavramları anlamlandırmasıdır.
YARATICI DRAMA ETKİNLİKLERİ
1- HAREKET Çeşitli hareket yöntemleriyle kendini tanıma başkalarını tanıma, etkileşim kurma, güven duyma, uyum sağlama ve benzeri birçok özellikleri katılımcıya kazandıran bir etkinlik çalışmasıdır. Durduğu yerde sallanma, yürüme, koşma, zıplama, sıçrama, beş duyuyu kullanma vb hareketlerle liderin rehberliğinde belli kurallara uygun olarak yapılan bir drama etkinliğidir. Çocuklar doğumdan itibaren doğal olarak hareket ederek yaşantı işle ilgili pek çok şeyi öğrenirler. Kendi vücutlarını tanırlar, organların farklı işlevleri olduğunu fark ederler, ellerini, ayaklarını farklı işlerde kullandıklarını keşfederler. Bunları kontrol altına almayı öğrenip beceri geliştirirler. Zamanla çevrelerini ve yakın çevresindeki insanları tanırlar, onlarla iletişim kurmayı öğrenirler.
2- RAHATLAMA Bedenin, duygu ve düşüncelerin yumuşaması, sakinleşmesi için yapılan bir drama etkinliğidir. Hareket ve ısınma çalışmalarından sonra liderin rehberliğinde çeşitli rahatlama egzersizleri yapılır. Bu egzersizler genel olarak yerde uzanmış olarak yapılır. Gözler kapatılır. Lider, müzik eşliğinde komutlar verip gruptakilerin hayal gücünü harekete geçirir. Vücuttaki yorgunluğun ve gerginliğin giderilmesi amaçlanır. Başarıyla yürütülmüş bir rahatlama çalışmasından sonra enerji toplayan ve güç kazanan vücut daha yoğun bir çalışmaya hazırdır.
3- PANDOMİM Sözsüz ifade olarak bilinen pandomim çocukların çok hoşlandıkları bir drama etkinliğidir. Yakın çevresindeki olayları veya günlük alışkanlıkların pandomim ile ifadesi yanında bir eşya, bir olay, bir öykü de çocuklarla birlikte uygulanacak pandomim etkinlikleridir. Pandomim sırasında müzik çoğu kez gereklidir. Müzüiğin ritmine göre yürüme, koşma, sıçrama hareketlerinin yanı sıra çeşitli hayvan taklitleri, çiçeklerin açması, rüzgarın esmesi gibi durumlarda müzik ve ritim pandomime canlılık kazandırır.
4- ROL OYNAMA VE DOĞAÇLAMA Rol oynama,oyundaki karakterlerin özelliklerini, duygularını canlandırmaktır. Doktor hastalarla ilgilenir; oyundaki rolüne göre neşelidir, mutludur, öfkelidir. Öğretmen öğrencisine ders verir, sevecendir, sinirlidir. Yavrularına yem arayan koruyucu bir tavuk, ormandaki hayvanlara hükmeden güçlü bir kral aslan vb. Yaratıcı Drama' da rol oynama bir film veya oyundaki karakterleri canlandırmak değil, herhangi bir karakteri duygusal ve davranışsal özellikleri ile kendi düşselliği içinde canlandırmaktır. Bazen resimler gösterilerek bazen çeşitli tanımlamalar yapılarak istedikleri rolü alan çocuklar bunları özgürce canlandırıp konuşurlar. Rol oynamanın daha gelişmiş biçimi olan doğaçlamada çocuğa sosyal olaylardaki gerçeğe uygun davranışları canlandırması için fırsat verildiği gibi gerçek yaşantıda karşılaşma olasılığı bulunmadığı rolleri de üstlenerek, düşsel durumları oynaması için de olanaklar sağlanır. Doğaçlamanın konusuyla çok yakın bir ilişkisi vardır. Çalışma sırasında diyaloglar doğal olarak çocuklar tarafından oluşturulurlar, doğaçlama dil yeteneği bakımından en üst düzeye ulaşır. Doğaçlamada bazen ses efektleri de kullanılır. Doğaçlama süreci içinde fikirler toplanır, biçimlenir, problemler çözülür ve fikirlerin ifade edileceği bir form araştırılır. İletişim kurma ihtiyacı grubun fikirlerini diğerleri ile iletişim kurabilecekleri bir yapı içinde organize etmeye yönlendirir. Böylece doğaçlama yoluyla çocuklar doğal yapıyı anlayıp geliştirirler, tutarlı olarak kendilerini ifade ederler. Konuya göre, uygun dili konuşurlar.
5- DRAMATİZASYON Dramatizasyon öykü içinde sunulan olayların ve durumların oynanmasıdır. Dramatizasyonda öykü çocuklara lider tarafından anlatılır, okunur veya resimler gösterilir. Yaratıcı dramatizasyonda öyküyü çocuklar istedikleri gibi geliştirip sonuçlandırabilirler. Öykünün nasıl gelişeceğine veya nasıl sonuçlanacağına çocuklar birlikte karar verir, böylece kendi yarattıkları yeni bir öykü oluşur. Dramatizasyon yapılırken her çocuk istediği karakteri kendisi çeker. Burada liderin rolü öyküyü anlatmak veya sunmaktır. Yaratıcı dramatizasyonda verilen veya oluşturulan öykünün; - Çocukların yaşına ve gelişimine uygun olmasına, - Kolay oynanabilmesine, - Çocukları sıkmayacak sürede olmasına, - Öğretici, eğitici ve gelişimlerini sağlamasına, - Hemen hemen her çocuğun katılımına uygun olmasına özen gösterilmelidir. Öyküler kuklalarla da canlandırılabilir. Yaratıcı drama etkinliklerinde çocuklar kukla oynatırken doğaçlama yaparak konuşurlar. Özellikle çekingen çocuklar kukla oynatırken kuklanın arkasına sığınarak kendi düşüncelerini rahat bir şekilde ifade etmek fırsatını bulurlar. Böylece hem duygusal rahatlama sağlar hem de dil gelişiminde ilerleme kaydederler.
6-YARATICI DANS Yaratıcı dans çocuğun vücut hareketleriyle müziği yorumlamasıdır. Yaratıcı dansta asla hareket komutu verilmez. Çocuklara uygun müzik dinletilerek içlerinden geldiği gibi özgürce dans etmeleri istenir. Müziği düşsel güç katılarak; çiçekli bir bahçede uçuşan kelebeklerin dansı, ormanda kuşların ötüşü ve kanat çırpışı, denizde yaşayan çanlıların karnavalı, çoban ve kuzuların dansı vb. gibi konular verilerek, müziğin ritmine uygun olarak dans etmeleri istenir. Dansta vücudun tüm parçaları kullanılabilir. Baş, boyun, omuzlar, kollar, eller, kalça, bacaklar, ayaklar hatta gözler, kaşlar, ağız, dil de dansa katılabilir. Dans çocuğa bedeninin nerede ve nasıl çalıştığı, nasıl hareket ettiği ile ilgili değerli ipuçları verir. Çocuk bu yolla hareketlerinin sınırını (yüksek, orta alçak), yönünü, (ileri, geri, sağa, sola, çapraz) ve hareketlerinin şeklini tanıma fırsatı bulur. Müziğin ritmi, ahengi çocukların değişik hareketler yaratmasına sebep olur. Yaratıcı dans çalışmaları grup halinde yapılabileceği gibi tek tek de yapılabilir, diğer çocuklar müziğin ritmine uygun olarak el çırpabilir, ritim aleti çalabilirler. Müziğin ritmine uygun yürüyüşler, taklit yürüyüşleri, koşular da yaratıcı dans kapsamındadır. Yaratıcı dansın temelinde iyi bir müzik eğitimi ve eğitimcisi bulunmalıdır. Gelişigüzel hazırlanmış bir müzik programı yarardan çok zarar getirir.
