Çok Hücrelilerde Özel Gelişimler By: Anqel* Date: January 28, 2012, 03:24:54 PM Çok hücrelilerde özel gelişimler
Çok hücrelilerde özel gelişimler normal gelişim biçimlerinin dışındaki türlere veirlen isimdir. Canlıların görünüş, anatomi ve fizolojilerindeki köklü değişikliklerin sebebi olan olaylara özel gelişimler denir. Bunlardan bazıları:
* Larva
Larva (Latince; çoğul larvae), özellikle aşağı omurgalıların ve böceklerin embriyonik gelişimi sırasında görülen yapı. Döllenmiş yumurtanın olusmasından (ya da bazı canlılarda, dışarı atılmasından) koryon zarının çatlamasına kadar geçen gelişim evresi.
Larvalar başkalaşım (metamorfoz) geçirerek erginleşirler. Özellikle sabit yaşayan hayvan grupları için önemli formlardır. Mercanlar, midyeler, bazı derisidikenliler, tulumlular, vs. de yayılmayı sağlarlar. Daha çok su ve kara hayvanlarında görülen larvalar, basit yapılı, kendi beslenmelerini karşılayan canlılardır. Ergine benzemeyen yapıda oldukları gibi, ergin ve larvanın yaşadığı ortamlar da farklıdır. Bazen de farklı hayvanların larva formları birbirine benzer, ilerleyen gelişimlerinde farklılaşır.
* Başkalaşım
Başkalaşım, metamorfoz olarak da bilinir, özellikle böcekler için kullanılan bir terim olup, canlının tırtıl düzeyinden yetişkin düzeye geçişi. Insecta sınıfı içerisinde sınıflandırılan canlılar, genel olarak başkalaşım geçirip geçirmemelerine bağlı olarak üç gruba ayrılırlar;
1. Ametabolus böcekler: Bu gruba böcek olmayan altı ayaklı (hexapod) canlılardan bir kısmı girer. Bu gruptaki canlıların larva ve yetişkin halleri çiftleşme organlarının yokluğu dışında aynıdır ve başkalaşım geçirmezler. 2. Hemimetabolus böcekler: Bu gruba pek çok böcek grubu girmektedir. Larva yetişkinlik aşamasına kademeli olarak geçer ve koza aşaması yoktur. 3. Holometabolus böcekler: Kelebekler ve pek çok böcek sınıfının dahil olduğu bu grupta yaşam döngüsü, tırtıl, koza ve yetişkin aşamalarından oluşur.
Başkalaşım geçiren canlılar; kelebek, kene, kurbağa, sinek ve benzeridir.
* Metagenez
Genellikle vücudun ikiye bölünmesiyle gerçekleşir. Bölünme zamanı hayvanın belirli bir büyüklüğe ulaşmasıyla saptanır. Bölünme mitozla gerçekleşrise yavrulara verilen kalıtsal gereç yaklaşık olarak eşit, eğer amitozla gerçekleşmişse yavrulara verilen kalıtsal gerecin miktarı ve özelliği farklı olabilir. Bölünme çekirdeğin ikiye bölünmesiyle başlar ve diğer organeller de kendilerini eşleyerek yavrulara birer tanelerini verirler. Sillilerde bölünme enine gerçekleşir. Büyük ve küçük çekirdekler ikiye bölünür, yavrular bunlardan birer tanesini alırlar. Sitoplazma miktarı herzaman eşit dağılmaz ve yavrular bu yüzden bir yarılarını tamamlamak zorundadırlar. Buna Plazma Farklılaşması denir. Kamçılılarda bölünme boyuna gerçekleşir ve yavrulardan biri anadaki kamçıyı alırken, diğeri kendine yeni bir kamçı yapar. Bazı protistlerde (özellikle parazitler) çekirdek ve hareket organları ardarda birçok bölünme geçirir. Sitoplazma bölünmesi olmaz. Ana hücre parçalandığında ortaya birçok yavru çıkar. Buna Fission denir.
