Işletme Ve Muhasebe By: AkoXenSeM Date: January 25, 2010, 08:38:41 PM 1. İŞLETME VE MUHASEBE: 1.1. İŞLETMENİN VARLIKLARI VE BU VARLIKLARIN ELDE EDİLDİĞİ KAYNAKLAR: İşletme ile ilgili olarak üretim faktörlerini bilinçli ve sistemli olarak bir araya topladığı söylenebilir. O halde bir işletmenin varolabilmesi için üretim faktörlerine sahip olması gerekir. Üretim faktörleri emek, sermaye, tabiat unsurlarıdır. Girişimci bu unsurların tamamlayıcısıdır.[1]
Üretim faaliyetine olanak sağlayacak olan üretim faktörlerini biraraya getirebilmek için ya o faktörlerin tam..... veya bir kısmına yahut da bu faktörleri biraraya getirecek güçte ve akılcılıkta bir araca, paraya sahip olmak gerekir.[2]
O halde işletmenin, insanların ihtiyaçlarını karşılayacak malların veya hizmetlerin üretiminde bulunabilmesi hatta bir bakıma varolabilmesi için bazı varlıklara sahip olması şarttır.
İşletme sahibinden ayrı, kendine öz kişiliği olan işletme, kuruluşta, ancak başka kişilerin vermesi ile varlıklara sahip olabilir. Diğer bir deyişle, işletmenin elinde bazı varlıklar var ise bunlar muhakkak diğer kişiler ( gerçek yada tüzel ) tarafından verilmiştir. Bu nedenle varlıklar ile varlıkların kaynakları arasında bir ilişki ve değerce ( tutar yönünden ) bir eşitlik mevcuttur.
Kuruluşta işletmeye varlık veren kimseler genellikle işletme sahipleridir. Sonraki safhalarda işletme borçlanarak da varlıklarını artırabilir. Bu durumda da toplam varlıklar ile toplam kaynaklar değerce birbirine eşittir; ancak bu durumda varlıkların kaynakları işletme sahipleri ve üçüncü şahıslar olmak üzere farklı iki grup halinde oluşur.
Muhasebede işletme sahiplerinin varlıklar üzerindeki hakları “ sermaye “, üçüncü şahısların varlıklar üzerindeki hakları “ borçlar “ terimleri ile ifade edilir. Özet olarak varlıklar; işletmenin sahip olduğu ekonomik değerlerdir. Bunların fiziki karakterde olma zorunluluğu yoktur. Fiziki karakterde olan varlıklara binalar, mallar, makineler; fiziki karakterde olmayan varlıklara alacaklar örnek olarak gösterilebilir. Varlıklar paraya çevrilebilme kolaylığı ve amacı bakımından farklılıklar gösterir. Sermaye, işletme sahiplerinin varlıklar üzerindeki haklarını değer olarak ifade eder. Borçlar, üçüncü şahısların varlıklar üzerindeki haklarını değer olarak ifade eder. Borçlanma değişik nedenlerle ve değişik şartlarda oluşur. Örneğin, uzun vadeli veya kısa vadeli borçlar gibi.[3]
1.2. İŞLETMELERDE MUHASEBENİN YERİ:
Günümüzün büyük ve modern işletmelerinin özellikleri genellikle şöyle sıralanmaktadır, İşletmenin sahipleriyle yöneticileri birbirinden tamamen ayrı kimseler haline gelmiştir. İşletmenin yöneticileri, işletme sahiplerinden başka, çeşitli menfaat gruplarına karşı da sorumludur. Ulaşım ve haberleşme sistemindeki hızlı gelişmeler sonucu işletmelerin büyüklüklerinde değişmeler olmuş ve dev işletmeler meydana gelmiştir. Modern işletmeler artan sayıda mamul ve piyasalara sahiptirler. İşletmelerin büyümesi, en yüksek yöneticiye düşen görevleri ve sorumlulukları, bir tek yöneticinin kapasitesinin çok üstüne çıkardığından, modern işletmelerin yönetimi, ancak geliştirilmekte olan yeni yeni bazı yönetim teknikleri ile mümkün olmaktadır. İşletmenin kar hedeflerinin gerçekleştirilmesinde, kar sorumluluklarının desantralizasyonu esastır. Modern işletmeler, şiddetli rekabetten ötürü dar kar marjlarına sahiptirler. Kar marjlarının dar olması, faaliyetlerin daima artan bir verimlilikle yapılmasını zorunlu kılmıştır. Bu şiddetli ihtiyacın karşılanabilmesi ve ekonomik değişme temposunu hızlandıracak yeni tekniklerin bulunması için de, modern işletmelerde araştırma ve geliştirme harcamaları hızla büyümektedir. İşletmelerde meydana gelen bu gelişmelerin doğıurduğu diğer bir husus da, modern işletmecilikte “ muhasebe “ nin anlam ve öneminin artmış olmasıdır. Çünkü muhasebe, teori ve tatbikat olarak işletme yönetiminde ilk plana çıkmış ve işletmelerde düzeni ve gelişmeyi sağlayan temel etkenlerden biri olmuştur.
Diğer yönden muhasebe, işletmelerdedki önemine paralel olarak değişik öıkar gruplarının toplandığı ve karşılaştığı büyük işletmelerin durumunu ve faaliyet sonuçlarını tespit ettiğinden kamu çıkarlarını ve dolayısıyla devleti ilgilendiren bir konu haline gelmiştir. [4]
1.3. MUHASEBE İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER:
Muhasebe, işletmenin faaliyet süreci içerisinde türlü fonksiyonların yerine getirilmesinde alınan kararların uygulanması ile varlıklatrda ve varlıkların kaynaklarında oluşan parasal değişmeleri saptar ve bunları yeni kararlar alınmasında tekrar kullanılabilir bilgiler haline getirir. Diğer bir ifade ile muhasebe, işletmenin varlıkları ve kaynakları üzerinde değişme yaratan ve parayla ifade edilebilen işlemlerle ilgili bilgileri toplar, kaydeder, sınıflar, özetler, analiz ve yorum ile ilgililerin bilgilerine sunar. [5] Bu basit tanımın yanısıra birçok başka tanımada rastlanır. Bunlara örnek olarak aşağıdaki tanımlar verilebilir,
Ø Muhasebe, kısmen, bir ülkenin ekonomik, politik ve sosyal sistemlerinin bir fonksiyonudur. Muhasebe o ülkenin resmi dil ve kanunlar gibi bir kültürel fenomenidir. Ticari olaraksa muhasebe ekonomik kararlar vermede kullanılacak ekonomik varlıklar hakkında, öncelikle finansal ve sayısal bilgi toplama işi olarak tanımlanır. Ø Muhasebenin fonksiyonu yatırım, kredi, yada benzeri kararları alacak kişilere gerekli bilgiyi sağlamaktır. Gerçektende muhsebeciler karar vermede yetkili olan kişilere daha doğru kararlar vermelerine yardımcı olacak finansal bilgiyi sunarlar. Ø Bir finansal bilgi sistemi olarak muhasebe, ilgili enformasyon kullanıcılarına, organizasyonun ekonomik olaylarını tanımlama, ölçme, kaydetme ve iletme sürecidir. Buna göre tanımlama belirli bire organizasyonla ilgili, ekonomik kanıt niteliği taşıyan olayları seçmedir. Belirlenen bu hadiseler finansal terimlerle ölçülebilmelidir. Finansal olarak ölçümü yapılan değişmeler, organizasyonun dalgalı bir finansal aktiviteler tarihi olarak kaydedilir. Muhasebeci bu kayıtları sınıflandırır ve özetler. Ø Muhasebe, işletmenin varlıkları ve kaynakları ( sermayesi ve borçları ) üzerinde değişme yaratan ve para ile ifade edilen mali nitelikli işlemlere ait bilgileri; kaydetmek, sınıflandırmak, özetlemek, analiz etmek ve yorumlamak suretiyle ilgili kişi ve kurumlara raporlar halinde sunan bir bilgi sistemidir. Mali nitelikteki işlemlere ait bilgilerin, belgelendirilerek toplanması daha sonra bilgi kullanıcılarına sunulması ve yorumlamaya hazırlanması için belirli şekillere ve kurallara göre yazılması işlemine kaydetme denir. [6] Ø Muhasebe kayıt, sınıflandırma, özetleme ve finansal işleri ve gelişmeleri parayla ifade etme sanatıdır. Ø Muhasebe hesaplar ilmidir. Bu deyim, mal ( varlık ) hareketleriyle bu hareketlerin ayrıntılarını izleyebilmek ve bunları gözönüne serebilmek için bunların metodlu bir şekilde kaydedilmesini ifade eder. [7]
1.4.MUHASEBENİN ÖNEMİ :
Muhasebe işletmelerde yönetimin gözü kulağıdır. Küçük, büyük, özel ve resmi kuruluşlar muhasebeye muhtaçtırlar. Her kuruluşun mali bakımdan durumunu bilmesi gerekir. Kuruluşların kendi işlemlerini denetleme ve düzenleme için gözönünde bulundurması gereken işlemleri muhasebe sağlar. İşletmelerde yöneticiye işlerin iyi veya kötü gittiğini belirten temel bilgiyi muhasebe verir. Bu bilgi akışı şematik olarak aşağıdaki şekil de verilmiştir.
Karar verme
İşlerin oluşumu
Muhasebecilerin işlerin sonuçlarını gösteren raporları hazırlaması
Genel hesaplaşmalar, vergi için gerekli hesaplar, maliyet fiyatlarını hesaplamalar, bütçeleri düzenleme ve izleme, sistem kurmalar ve araştırmalar hep muhasebenin hizmet alanına girmektedir.[8]
1.5. MUHASEBE TÜRLERİ:
Muhasebenin temel kavram ve ilkeleri aynı olmakla beraber işletme türlerinin değişikliği nedeniyle farklı işlemlerin etkilerini aktarma ve farklı hedeflere ulaşma amacı, farklı muhasebe türlerini ortaya çıkarmıştır. Söz gelişi mal alım satımı ile uğraşan bir işletmenin ( ticaret işletmesi ) muhasebesi ile imalatta bulunan bir işletmenin ( endüstri işletmesi ) muhasebesi, değişik faaliyet dolayısıyla farklı olacaktır. İkinci tür işletmenin muhasebe kayıtları birinci tür işletmede yer ala kayıtlar ( alış, satış, borçlanma, alacaklanma kayıtları ) yanında imal edilen mamülün maliyetini saptayıcı yolda kayıtlamayı da kapsayacaktır. Ticaret işletmeleri muhasebesi temeldir ve genellikle “genel muhasebe” veya “finansal muhasebe” diye tanınır. Genel muhasebede verilen teknik bilgiler diğer muhasebelerde de geçerlidir. Genel muhasebe dışında :
Ø Devlet için : devlet muhasebesi, Ø Sınai işletmeler için : maliyet muhasebesi, Ø Banka işletmeleri için : banka muhasebesi, Ø Sigorta işletmeleri için: sigorta muhasebesi, Ø Tarım işletmeleri için : tarımsal maliyet muhasebesi [9] Ø Ayrıca işletme içinde oluşan olayları saptama ve kaydetmenin yanında, planlama faaliyetlerinde, yürütme ve denetim alanlarına giren çeşitli karar işlemlerinde, olayların yorumlanmasını, zamanında ve yeterli bilgileri taşıyan raporlarla yöneticilere yansıtılmasında etkin bir görevi olan yönetim muhasebeside önemli bir muhasebe türüdür.[10] Yönetim muhasebesi işletme içinde kullanılması için yönetime ölçülmüş, yorumlanmış, işlenmiş, yorumlanmış bilgi sağlar.
Bunlar gibi uzmanlık muhasebelerinden bahsedilebilir. Muhasebenin sadece kayıtlama olmadığı hatırlanırsa mali raporların analizinin de, işletme türlerine göre farklı özellikleri olmak şartı ile. Yukarıda bahis konusu edilen çeşitli muhasebelerin içinde yer alacağı açıktır.[11]
Muhasebecinin türlerini belirlemede kullanılabilecek bir yol onları çalıştıkları organizasyona göre sınıflandırmaktır. Buna göre 3 çeşit muhasebeci vardır;
Ø Özel bir şirket için çalışan muhasebeciler, Ø Kamu kuruluşları için çalışan muhasebeciler, Ø Devlet için çalışan muhasebeciler.
