Bitlis sivil mimari örneklerinden Bitlis evlerinin kendisine özgü bir yapısı vardır. Günümüze değin oldukça iyi korunan bu evler genellikle Bitlis deprem bölgesi olduğundan yamaçlara yerleşmiş küçük birer kale görünümündedirler. Evlerin yapımında büyük bir uyum görülmektedir ve bunlar doğa ile bağdaşmışlardır. Hiç birisi birbirinin önünü kapatmamaktadır. İklimin sertliğinden ötürü de bu evler dışa kapalıdırlar.
Evlerin hemen hemen bütünü kesme taştan yapılmış olup, duvarların aralarında ince birer çizgi halinde harçlar görülmektedir. Evlerin üzerleri düz toprak damla örtülüdür. Bitlis evleri genellikle iki katlıdır ve bunların alt katları ahır olarak kullanılmaktadır. Günümüzde alt katlar daha çok mutfak ve kiler olarak kullanılmaktadır. Bitlis evlerinde cephelerdeki pencerelerin önemli bir yeri vardır. Cephe pencereleri basık kemerli, ikili veya üçlü guruplar halindedirler. Alt katın pencereleri kare veya dikdörtgen şeklindedir.
Evlerin içerisinde bulunduğu avlular yüksek duvarlarla çevrilidir. Evlerin eyvanlı avlularının çevresinde odalar sıralanmıştır. Bu odalarda ocaklar ve bazılarında da çeşmeler bulunur. Bazı evlerde kitabelere de rastlanmaktadır. Evlerdeki başoda ahşap tavanlı olup, çoğu kez bu tavan stilize edilmiş motifler ve canlı renklerle bezenmiştir. Bazı örneklerde de çıtalarla tavanlara geometrik desenler yapılmıştır. Bitlis evlerinden çıtalı tavan sistemini Hersan Mahallesi’ndeki İngiliz Konsolosluğu’nun başodası tavanında görmekteyiz. Evlerin içerisinde tavan ve dolap kapaklarında çeşitli bezemelere yer verilmiştir. Çoğunlukla bir vazodan çıkan çeşitli çiçek kompozisyonları, gül ve asma yaprakları simetrik olarak işlenmiştir. Kenar bordürlerde klasik palmetler sitilize edilerek uygulanmıştır. Kırmızı, yeşil ve mavi bezemede kullanılan ana renklerdir.
Bitlis evlerinden günümüze en iyi durumda korunarak gelen bir örnek Mutki Sokak’taki Hacı İsa Kalkancı’nın evidir. Üç katlı olan bu ev, yöreye özgü taş malzeme ile yapılmıştır. Evin girişinde yüksek duvarlı bir avlu, sağında içerisinde bir çeşme bulunan eyvan yer almaktadır. Avlunun solunda ise dışarıya çıkıntılı olarak küçük pencereli tuvalet ve mutfak sıralanmıştır.
Bitlis sivil mimari örnekleri daha çok yerel ustalar tarafından yapılmıştır ve yaptıkları uygulamalarda kendi yeteneklerinin yanı sıra çevre zevklerini ve üsluplarını da yansıtmışlardır. Hacı İsa Kalkancı’nın evi ile İngiliz Konsolosluğu, Müftüler Evi ve İhlasiye Mahallesi’ndeki evler Türk sanat tarihinde önemli yeri olan örneklerdir.
