Yeryüzündeki en büyük monolit: Mount Augustus
Monolit, yekpare taş veya kayadan meydana gelen, görünüşte dağ benzeri bir jeolojik veya teknolojik, büyük boyutlu bir kitledir. Sıklıkla çok sert ve katı metamorfik kayadan olan bu kitleleri, genellikle erozyon açığa çıkarmıştır.
İsim Latince "monolithus" sözcüğünden gelir ki bu da Yunanca "μονόλιϑος (monolithos)" sözcüğünden gelmektedir; "μονόλιϑος" sözcüğü ise μόνος yani "tek" ve "λίϑος" yani "taş"tan türemiştir. İngilizce ve Türkçe'ye ise Fransızca "monolithe" sözcüğünden geçmiştir.
Jeolojik Monolitler
Bugün yeryüzündeki en büyük üç monolit şunlardır:
Mount Augustus (Augustus Dağı), Avustralya
La Peña de Bernal, Meksika
Stone Mountain (Taş Dağı), Atlanta, Georgia, ABD
Stone Mountain yani "Taş Dağı", ABD
1. Kuzey Amerika
Bottleneck Peak and Moon, Utah, ABD
Devils Tower National Monument, Wyoming, ABD
El Capitan, Kaliforniya, ABD
Enchanted Rock, Teksas, ABD
Haystack Rock, Britanya Kolumbiyası, Kanada
2. Avrupa
Frau Holle Stone, Almanya
Humber Stone, İngiltere
King Arthur's Stone, İngiltere
Logan Stone, İngiltere
Odin Stone, Orkney, Birleşik Krallık - 1814 yılında yok edilmiştir.
Cebelitarık Kayası (Rock of Gibraltar)
3. Afrika
Ben Amera, Moritanya
Brandberg Mountain, Namibya
4. Asya
Savandurga, Hindistan
5. Avustralya
Mount Coolum, Queensland
Mount Wudinna, Güney Avustralya
6. Güney Amerika
Paine Kuleleri, Şili
7. Antarktika
Scullin monoliti
8. Uluru
Yıllar boyunca Uluru/Ayers Kayası'nın dünyanın en büyük monoliti olduğu yazılmış ve söylenmiştir. Aslında bu iki açıdan da yanlıştır. Zira Uluru bir monolit değildir ve bir monolit olsa bile Mount Augustus ondan yaklaşık 2,5 kat daha büyüktür.
Yapay Monolitler
Monolit, Expo.02 İsviçre
Yekpare taştan meydana gelen abidelere tarihte sıklıkla rastlanır. Bunlar diğer özelliklerine göre farklı isimlerle anılır. Bunun dışında insan eliyle, farklı amaçlar için yapılmış monolitler bulunur. Bazı insan eliyle yapılmış monolitler ve tipler:
Theoderik Mozolesi, Ravenna
Aztek takvimi "Güneş Taşı"
Run taşları
Steller
Dikilitaşlar
Ogham Taşı (Ogham Stone), İrlanda
Adem ve Havva Taşları (Adam and Eve Stones), İngiltere
Merlin Taşı (Merlin Stone), İngiltere
