Aristotelizm

Plantonculuğa paralel olarak, aynı zaman dönemleri içinde gelişen bir felsefei eğilimdir. Yeni bir dünya görüşü arayışı içinde rönesans felsefesinin Platon'a ve Aristotales'e yönelmesi şaşırtıcı değildir. Her ikisi de klasik çağın en güçlü düşürleriydi ve yapıtları bir anlamda ilk felsefeyi kurmaya yönelikti.

Genel çerçeve
Aristotales'in ortaçağ felsefesinde de çok önemli bir rolü vardır; Aristotelizmin bir biçimi bu tarihsel dönemde şekillenir. Bu dönemde, özellikle de Skolastik felsefe içinde temel dayanak noktası Aristotales felsefesidir. Hıristiyan dogmaların felsefe ile temellendirilmesini hedefleyen bu dönem felsefeleri, önemli bir kaynak olarak Aristotales'i bulmuşlardr. Bundan kaynaklı olarak Aristotales denildiğinde aynı zamanda akla Skolastik felsefe gelir. Rönesans felsefesi skolastikle savaşım içinde geliştiğinden dolayı, başlangıçta Aristotales'e tepkili bir tavır geliştirir; ancak bu dönem felsefesi genel olarak antikçağ düşüncesini yeniden değerlendirmeye yöneldiğinden, Aristotales'e tümden yadsınmaz.
Rönesans felsefesinin Aristotales'le ilgisi, temel yönelimi olan hünmanizmayla bağlantılıdır. Hümanizm öncelikli olarak antik çağ felsefesine ait metinlerin orjinal olarak konulmasını ve öyle değerlendirilmesini hedefler. Ortaçağ felsefesinin bu bakımdan Aristotales'e kattıkları böylece ayıklanmaya çalışılmıştır. Rönesans felsefesinde Aristotalizm, ortaçağın ve Skolastik felsefenin Aristotales üzerine eklemelerin ayıklanması biçiminde meydana gelmiştir diyebiliriz. Theodoros Gaza (1400'lü yıllar), Aristotalizmin başlatılarından olan bir Bizanslı bilgindir.

Aristotelizmin düşünce kaynakları
Aristotalizmin belirli bir akademisi olmamıştır, bu bakımdan Platonizmden daha farklı yönelimleri sözkonusudur. Hümanistlerin yanısıra İbni Rüştçüler (Avveroistler) ve Alexandristler olarak adlandırılan akımlar anılmaya değerdir. Birinciler İbni Rüşt'ün ortaçağda Platon etkisininde işe karıştığı Aristo yorumunu temel alıyorlardı. İkincilerse, antikçağ sonlarında en büyük Aristotales yorumcusu kabul edilen Aphrodisiaslı Alexandros'a dayanıyorlardı. Bu son iki eğilim AristotalesÄi doğrudan kaynaklardan değil yorumcularından hareketle değerlendiriyorlardı. Rönesans döneminde bu aristotaleçi yönelimler arasında çelişki ve çatışmalar meydna gelir.
Aristotelizmin merkezi 14. yüzyıldan itibaren İbni Rüştcülüğün etkili olduğu Padua'dır. Bütün Aristotalesçi kadroların burada toplanması sözkonusudur. Bu dönem en büyük filozof Pietro Pomponazzi'dir (1462-1524). Bir çok üniversitede görev yapan Pomponazzie, Aristotelizmin merkezi tartışması olan ruhum ölümsüzlüğü konusunda doğalcı-materyalist bir düşüncenin savunusunu geliştirmiştir. "Çifte doğruluk" düşüncesiyle akli olan ile tanrısal olanı ayırmaya çalışmış buna regmen kilise tarafından aforoz edilmekten kurtulamamıştır. Röneans felsefesindeki Aristotelizmin ortacağdan farkı, dindışı bir yönelimle Aristo felsefesini degerlendirmesidir.