The New Economy of Nature kitabının yazarı Pulitzer Ödülü sahibi Kathy Ellison'un Mommy Brain adlı nefis kitabını incelerken karşımıza çalışmalarıyla bir Türk bilimadamı çıkıyor. Ellison, kitabını yazarken meslektaşım psikiyatrist Samet Köse'nin bu alandaki öncü çalışmalarını temel almış.
Dr. Köse, "annelerin doğacak çocukla başa çikabilmeleri için anne olmayan kadınlara oranla farklı beyin işlevselliğine gereksinimleri var" diyor ve şöyle devam ediyor: "Doğum yapan kadınlar, doğum yapmayan kadınlara oranla emosyonel ve bilişsel yönden daha iyi performans sergiliyorlar.
Ilginçtir, gebeliğin ilk aylarında annelerin beyni büzülmeye uğruyor ve salgılanan hormonların etkisiyle hacim olarak küçüluyor, ama tam da bebeğin doğacağı donemde yeniden eski hacmine dönüyor, üstelik çok daha yetenekli bir beyin olarak!"
Katherine Ellison, Annelik Beyni (The Mommy Brain) başlıklı kitabında bu durumu şöyle aktarıyor:
"Bu kitabı yazarken bu alanda çalışan iki bilimadamının verilerinden yararlandım.
Jeffrey Lorberbaum veTürk meslektaşı Samet Köse, beyin MRI'larını çektikleri sağlıklı annelerde ayrıca annelik sonrası davranışsal değişiklikleri araştırdılar.
Annelerin çoğu, gebeliğin bitiminden sonraki 6-8 haftalık sürede genelde daha sıcak ve nazik olduklarını, başkalarının bakış açılarını daha kolayca anladıklarını, başkalarına daha az anksiyeteli göründüklerini, stresle daha kolay başa çıktıklarını ve multitask (çok işlevli) olduklarını, örneğin bir alışveriş merkezinde çok daha hızlı alışveriş yaptıklarını, eşyaların yerlerini daha çabuk bulduklarını bildirdiler.
Anneler ayrıca, görsel ve işitsel olarak daha uyarılmış olduklarını ve bunun da multitask olmalarına katkısı olduğunu ilettiler."
Samet Köse, yeni baba olduğu günlerde başladığı babalık beyni üzerine çalışmasında ilginç verilere ulaştıklarını söylüyor. Babalar, aynı bebek ağlamasını MRI ortamında dinlediklerinde annelere oranla beyinlerinde daha farklı bölgesel aktivasyon gösteriyorlar. Dr. Köse, "babaların beyninde ödül merkezlerinde annelerde gördüğümüz aktivasyona rastlamadık" diyor ve şöyle devam ediyor: "Bunun yerine babalar beynin görece daha yakın dönemde evrimsel gelişimini tamamlamış kortikal bölgelerde aktivasyon gösteriyor.
Özellikle bilişsel işlevler ve görme ile ilgili merkezler olan occipital ve parietal korteksde. Bu da yoğun babalık davranışının görece daha yakın dönemde edinilen bir davranış olduğunu, annelik davranışının ise kuşaklar boyunca geliştiğini ve yerleştiği görüşünü destekliyor. "
Dr. Köse'ye göre, anneler kendi bebeklerinin ağlama seslerine yanıt vermede beynin ödül ve haz merkezleri olan emosyonel merkezlerini kullanıyorlar, babalar ise beynin en rasyonel bölümleri olan neokorteksi kullanıyorlar. Dr. Köse, bunun nedeninin ise anneler fazla düşünmeksizin bebeğe yaklaşma ve bakım davranışı sergilerken, babaların "ben şimdi ne yapacağım?" diye kendilerine sormalarından kaynaklandığını düşünüyor.
Psikiyatrist Samet Köse, "anne olunur, anne olarak doğulmaz diye sözlerine başlıyor." İnsanlarda, gebelikle birlikte annede bir dizi hormonal değişim görülüyor.
Bu değişim, annenin doğacak olan bebeğine bakabilmesi için motivasyon ve ödül merkezlerini harekete geçiriyor. Biz Medical University of South Carolina'da, National Institute of Mental Health'in finansal açıdan desteklediği çalışmalarımızda ilk kez annelik ve babalık beyin merkezlerini fonksiyonel MRI yöntemiyle inceledik. Bunu yaparken de annelerin MRI ortamında daha önceden kaydedilmiş kendi bebeklerinin ağlama seslerini kullandık. Hipotalamus-ortabeyin-limbik ve kortikal bölgelerin birlikte etkileşerek annelik beynini oluşturduklarını bulduk.
Bu bölgeler sosyal bağlanma bölgeleri olarak işlev görüyor ve motivasyon, dikkat, emosyon, empati, karar verme, ve eyleme geçmede önemli bölgelerdir.
Biz bu çalışmalarımızı şu anda doğum sonrası depresyon geçiren annelerde sürdürüyoruz. İlerde kokain, eroin vbmadde bağımlısı olan annelerde aynı çalışmaları yaparak bu annelerin bebeklerini ihmal edişlerinin tamamen beyin kökenli olduğunu, bu durumun tedavi edilebilir olduğunu, erken dönemde müdahele ederek bu annelerin bebeklerine gerektiği biçimde ilgi ve bakım göstermelerinin sağlanabileceğini, bebeklerinin de anneleriyle sağlıklı bağlanma yapmalarını hedefliyoruz. Bildiğiniz gibi, ruhsal bozukluklar anne ile bağlanmanın olmayışı, ya da güvensiz bağlanma nedeniyle oluşuyor.
Bowlby'nin "güvenli bağlanma" (secure attachment) adını verdiği süreç için sağlıklı bir bebek kadar, sağlıklı bir anneye de gereksinim var. Hatta bağlanmanın anne karnında geçen süreyi de kapsadığını ileri sürülebiliriz. Anne-baba ve bebek arasındaki ilişki bebeğin dış çevre ve diğer insanlarla ilişkileri için de çok önemli.
Samet Köse son olarak şu mesajı veriyor:
"Bedenen ve ruhsal yönden sağlıklı nesiller istiyorsak, annelere yatırım yapmalı, hem gebelik sürecinde hem de sonrasında sağlıklı bir anne-bebek iletişimi ve güvenli bir bağlanma için gerekli koşulları sağlamalıyız.
Daha becerikli, daha üstün yetenekli anneler ise cabası!"