Nedir?


Peritonsiller apse boğaz dokusunda, bir bademciğin yanında oluşur. Apse enfeksiyonlu deri ya da yumuşak doku bölgesinin yakınında oluşan irin birikimidir.


Apse ağrı, şişme ya da boğazda tıkanıklığa neden olabilir. Eğer boğazda tıkanma oluşursa yutkunma, konuşma, hatta nefes alma bile zorlaşır.


Bir bademcik (tonsil) enfeksiyonu (tonsilit olarak bilinir) yayıldığında ve yumuşak dokuda enfeksiyona neden olduğunda, bu peritonsiller apseyle sonuçlanabilir.
Peritonsiller apse yetişkinlerde oldukça yaygındır ama bebeklerde ve küçük çocuklarda ender görülür.


Sebepler


Peritonsiller apse tonsilit yani bademcik iltihabının en yaygın komplikasyonudur. Yol açan bakteri streptokok boğaz ağrısına neden olana benzer.


Streptokok bakterisi genellikle bademciklerin çevresindeki yumuşak dokularda (genellikle tek tarafta) enfeksiyona neden olur. Doku daha sonra yakındaki bezler yoluyla giriş yapan anaeroblar (oksijensiz yaşayabilen bakteri) tarafından istila edilir.


Dental enfeksiyon (periodontit ve jenjivit gibi dişeti enfeksiyonları) da bir risk faktörü olabilir. Diğer risk faktörleri şunlardır:


Kronik tonsilit
Enfeksiyöz mononükleozis
Sigara içmek
Kronik lenfosit lösemi.
Bademciklerde taş ya da kalsiyum tortuları (tonsillolit)


Belirtiler


Peritonsiller apsenin ilk belirtisi genellikle boğaz ağrısıdır. Apse geliştikten sonra bunu ateş ya da diğer belirtilerin olmadığı dönem takip eder. Belirtilerin başlamasıyla apse oluşumu arasında iki ila beş günlük bir gecikme olağandışı değildir.


Ağız ya da boğazda iltihaplanmayla ilgili, genellikle tek tarafta, şişme ortaya çıkabilir.
Uvula (boğazın ortasındaki yer alan doku çıkıntısı, küçük dil) ağzın şişmiş tarafından diğer yana doğru itilebilir.
Boyundaki lenf bezleri genişleyebilir ve dokununca acıyacak biçimde hassaslaşabilir.
Aşağıdaki bulgu ve belirtiler de gözlemlenebilir:
? Ağrılı yutkunma


? Ateş ve titreme


? Çene kaslarında ve boyun kaslarında spazm (trizmus ve tortikolis)


? Apsenin olduğu tarafta kulak ağrısı


? Genellikle “zayıf patates” sesi (ses, konuşurken ağzınız sıcak patatesle doluymuşçasına çıkar) olarak adlandırılan zayıf ve boğuk ses


? Tükürük yutmakta güçlük


Ne Zaman Tıbbi Yardım Almalı?


Peritonsiller apse olup olmadığınızı anlamak için ateşin eşlik ettiği boğaz ağrısı ve diğer belirtilerinizi doktorunuzla telefonda ya da bir muayene ziyaretinde tartışın.


Eğer boğaz ağrınız ve yutkunamama, nefes almakta zorlanma, konuşma güçlüğü, salya artışı ya da hava yollarındaki tıkanıklığa dair başka bulgular varsa, derhal bir hastanenin acil servisine ulaşmanız gerekir.


Testler


Peritonsiller apse genellikle sağlık geçmişi ve fiziksel muayeneye dayanarak teşhis edilir. Peritonsiller apse görülebilecek kadar büyükse kolaylıkla teşhis edilir. Doktor bir ışık ve mümkün olursa dil pensi kullanarak ağzınızın içine bakacaktır. Boğazın bir kenarında, bademciklerin yanında şişme ve kızarıklık bir apse olduğuna işaret eder. Doktor içerideki enfeksiyon nedeniyle irin olup olmadığını anlamak için eldivenli parmağıyla bölgeye nazikçe bastırabilir.


Genellikle laboratuar testleri ve röntgen kullanılmaz. Bazen, özellikle de başka bir üst hava yolları hastalığı olmadığından emin olmak için, röntgen ya da ultrason çekilir. Bu durumlar arasında şunlar yer alabilir:
? Epiglot (yiyeceklerin soluk borusuna kaçmasını önleyen doku flebi) iltihabı olan epiglotit


? Retrofaringeal apse, yutak ardındaki yumuşak dokunun altında oluşan irin kesesi (peritonsiller apseye benzer ancak farklı konumda oluşur)


? Yumuşak dokunun kendisinde oluşan bir enfeksiyon olan peritonsiller selülit (peritonsiller apseler doku yüzeyinin altında oluşur)


Doktorunuz mononükleoz virüsü için test yapabilir. Bazı uzmanlar mononun peritonsiller apselerin neredeyse %20’siyle ilişkili olduğunu ileri sürer.
Doktorunuz apsedeki irini laboratuara da gönderebilir, böylece bakteri kesin biçimde saptanabilir. Böyle olmasına rağmen, bakterinin saptanması tedaviyi nadiren değiştirir.






Tedavi


Peritonsiller apse için hiçbir ev tedavisi yoktur. Belirtilerinizin değerlendirilmesi için derhal doktorunuzdan bir randevu alın.


Tıbbi Tedavi


Eğer peritonsiller apseniz varsa, doktorun başlıca kaygısı solunumunuz ve havayolunuz olacaktır. Eğer boğazda tıkanıklık nedeniyle hayatınız tehlikedeyse, ilk adım, irin kesesine bir iğne batırmak ve sıvıyı rahat nefes alabilmenize yetecek kadar boşaltmaktır.


Eğer acil bir hayati tehlike yoksa doktorunuz işlemin mümkün olduğunca ağrısız olması için her gayreti gösterecektir. Apsenin üstündeki deriye lokal anestezi uygulanır (dişçide olduğu gibi) , eğer gerekli olursa da kolunuzdaki damardan (IV) sedasyon ve ağrı kesici verilir. Doktorunuz irin ve kan yutmanızı önlemeye yardımcı olmak için vakum kullanır.


Doktorun sizi tedavi ederken pek çok seçeneği vardır.
? İğne aspirasyonu, apseye iğnenin yavaşça sokulması ve içindeki irini bir şırıngaya çekmeyi içerir.


? Kesme ve drenaj, apsedeki irinin boşaltılabilmesi için küçük bir kesi açmak için bir skalpel kullanımını gerektirir.


? Herhangi bir nedenle drenaj işlemini tolere edemezseniz ya da sık tonsilit geçmişiniz varsa, akut tonsilektomi (bademciklerin ameliyatla alınması) gerekli olabilir.


Bir antibiyotik alırsınız. İlk doz damardan (IV) yapılabilir. Bu tip enfeksiyonda en iyi ilaç penisilindir ama eğer penisilin alerjiniz varsa doktorunuza söyleyin, böylece başka bir antibiyotik kullanılabilir (diğer seçenekler eritromisin veya klindamisin olabilir).
Eğer sağlığınız iyiyse ve apse sorunsuz boşalırsa eve gidebilirsiniz. Eğer çok hastaysanız, yutkunamıyor ya da durumu karmaşıklaştıran (diyabet gibi) sağlık sorunlarınız varsa hastaneye yatabilirsiniz. Drenaj için genellikle genel anesteziye ihtiyacı olan küçük çocuklarda gözlem için hastane yatışı gerekir.



Takip


Peritonsiller tedavinin ardından doktorunuzdan ya da bir kulak-burun-boğaz uzmanından (otolaringolojist) bir takip randevusu alın. Ayrıca:


Eğer apse nüksederse başka bir antibiyotiğe ya da daha fazla drenaja ihtiyacınız olabilir.
Eğer aşırı kanamanız olursa ya da nefes alma veya yutkunma güçlüğü çekerseniz derhal acil tıbbi yardım alın.



Önleme


Peritonsiller apseyi önlemek için, riski azaltmak dışında hiçbir güvenilir yöntem yoktur: Sigara içmeyin, diş hijyeninizi sağlayın ve ağız enfeksiyonlarını hemen tedavi edin.


Eğer peritonsiller selülit oluşursa, peritonsiller apseyi antibiyotik alarak önlemeniz olasıdır. Ancak apse oluşumu için yakından gözlemlenmeniz gereklidir, hatta hastaneye yatmanız gerekebilir.
Eğer apse gelişme ihtimali varsa (örneğin sık sık tonsilit geçiriyorsanız) bademciklerinizi aldırmanız gerekip gerekmediği konusunda doktorunuzla konuşun.
Her reçeteli ilaçta olduğu gibi birkaç gün sonra iyi hissetseniz bile antibiyotik tedavisini önerildiği biçimde tamamlayın.