|
|
|
ANESTEZİ NEDİR?
İlk kez Yunanlılar tarafından kullanılan , 'anestezi' terimi; duyarsızlık , hissizlik duyuların geçici olarak kalkması anlamına gelmektedir . Alman tıbbında ve Türkiye'de bazı insanlar arasında Genel Anestezi deyimi yerine "Narkoz" da denilmektedir . Narkoz , anestezi ile eş anlamlı gibi görülüyor olsa da , tam bilinç kaybı olmadan , duyarlılığın ileri derecede ortadan kalkmasıyla oluşan belirgin uyuşma halidir .
Yaradılışından itibaren insanoğlu ağrı ile savaşmış ve bunun geçirilmesi için çeşitli yollara başvurmuştur . Ancak cerrahi girişimlerdeki ağrının önlenebilmesi için geliştirilen uygulamaların tarihi çok eskilere dayanmamaktadır . Anesteziden evvelki devrede cerrahi girişim ancak hastanın büyük ızdırabına , hatta ölümü pahasına yapılıyordu . 1800 yılında İngiliz kimyager Humphry Davy dişinin ağrısını nitrözoksit koklamak suretiyle geçirdiğini bildirirken 1842'de Dr . Cnrwford W . Long hastalarını ameliyat ederken ağrı duymamaları için eter koklatmayı denemiştir . 1946'da ise Boston'da Massachussetts General Hospital'de inhalasyon yolu ile uygulanan anestezi altında ilk ameliyat gerçekleştirilmiştir . Türkiye'de ise 1850 li yıllardan itibaren gelişimi başlayan anestezi uygulamaları , 1950 li yıllardan sonra tıpta uzmanlık dalı haline getirilmiş ve bu uygulamanın yalnızca bu işle ilgili uzman hekimler tarafından yapılması yasal olarak düzenlenmiştir . Ülkemizde uzmanlık dalındaki bu eğitim , tıp doktorluğundan sonra tıp fakülteleriyle , bakanlık eğitini hastanelerinde 4 yıllık eğitim alarak ilgiliye uzmanlık belgesi verilerek sağlanmaktadır . Anestezinin gelişmesi ile hasta cerrahi girişimin bütün zararlı etkilerinden korunduğu gibi , cerrah da uzun ve ayrıntılı ameliyatlar yapma imkanına kavuşmuştur .
ANESTEZİ TÜRLERİ HANGİLERİDİR?
Vücudumuz beyin ve omuriliğimizle bağlantılı milyonlarca sinir hücrelerinden ve ağlarından oluşmuş mükemmel bir iletişim şebekesine sahiptir . Bu şebeke sayesinde ağrılı uyaranlar beyne iletilir , acı duyulur . Acı ileten sinir yollan üzerinde iletimin değişik seviyelerde engellenmesi anestezi oluşturmaktadır . İletimin engellendiği seviyelere göre üç türlü anesteziden bahsedilir . Bunlar genel , lokal ve bölgesel ( spinal epidural ) anestezi şeklinde adlandırılır .
GENEL ANESTEZİ ( Tam Narkoz ) NEDİR?
Genel anestezi bilincin ilaçlar yardımı ile ortadan kaldırıldığı ve tüm vücudun anestetik maddelerin etkisinde olduğu anestezi yöntemidir . Genel anestezide başlangıç olarak damardan verilen bir ilaç yardımı ile bilinç kaybolur . Daha sonra hastanın ağzından nefes borusuna bir tüp yerleştirilir . Bu tüp sayesinde anestezi makinesinden oksijen ve diğer anestezi yapıcı gazlar akciğerlerden kan dolaşımına geçerek anestezi dimilininim devamını sağlar . Ayrıca hastaya damardan ağrı kesici ilaçlar verilerek hastanın ağrı duyması engellenir . Ameliyat sonunda makineden anestezik gazların verilmesi sonlandırılır , hastanın bilinci ve solunumu geri dönünce nefes borusundaki tüp çıkarılır . Bu tip anestezi yöntemi geniş alanları kapsayan ameliyatlar , beyin ameliyatları , karın ameliyatları , kalp ameliyatları gibi işlemlerde uygulanır . Operasyon sırasında anestezi derinliği yeterli ise hasta hiç bir şey hatırlamayacaktır . Sezaryen gibi bazı ameliyatlarda bebek sağlığı açısından , yüzeysel anestezinin gerekli Olduğu uygulamalarda bazen hasta uyanık olduğunu ve kötü rüyalar gördüğünü ifade edebilir . Bu durum sonradan hatırlanmayabilir . Var olan bu hal hastada kalıcı bir zararla sonuçlanmaz .
BÖLGESEL ( SPİNAL VE EPİDURAL ) ANESTEZİ NEDİR?
Spinal ve epidural anestezi son yıllarda oldukça yaygınlık kazanan iki anestezi yöntemidir . Bu yöntemlerden genel cerrahinin bazı ameliyatları , kadın-doğum cerrahisi ve ortopedik cerrahide sıkça yaralanılır . Ayrıca epidural anestezi sayesinde ameliyat sonrası ağrı kontrolü sağlanır . Spinal ve epidural anestezi bel bölgesinde omurilik sinirlerinin geçtiği kanala anestezik maddeler verilerek yapılır . Anestezi , iğne yapılan seviyenin iki üç omur üzerinden başlayarak ayak parmaklarına kadar yayılır . Bu tür anestezi ağrısız doğum , sezeryan gibi kadın-doğum ameliyatlarında , fıtık , apandisit gibi genel cerrahi ameliyatlarında ve bacaklardaki ortopedi ameliyatlarında tercih edilir . Bu tür anestezi yönteminde bilinç kaybı olmaz . Hastanın şuuru açıktır , ancak anestezi yapılan bölgede ağrı olmaz . Epidural anestezide omurilik kanalından küçük bir kateter yerleştirilerek bu bölgede bırakılır . Ameliyat sonrasında bir iki gün bu kateter ile ağrı kesici maddeler verilerek ameliyat sonrası ağrılar önlenebilir . Ayrıca bu yöntem genel anestezide kullanılan ilaçların risk yarattığı kalp rahatsızlığı olanlarda eğer cerrahi yapılacak bölge uygunsa tercih edilebilir .
LOKAL ANESTEZİ NEDİR?
Lokal anestezi özellikle küçük alanlarda yapılan cerrahi girişimlerde tercih edilir . Burada sadece girişim yapılacak bölge uyuşturulur , hastanın bilinci yerindedir . Lokal anestetik madde bir enjektör yardımı ile cerrahi yapılacak alanın çevresine enjekte edilir ve buradaki sinir alanları uyuşturulur . Buna infiltrasyon anestezisi de denir . 3-5 dakika beklendikten sonra cerrahi girişim yapılabilir . Bu yöntem abse boşaltılması , küçük cilt kesilerinin dikiş ile kapatılması gibi durumlarda tercih edilir . Kullanılan anestezik maddenin özelliklerine göre belirli bir süre sonra anestezinin etkisi geçer . Lokal anestezik maddelerin sprey şeklinde yada krem şeklinde olan formları da vardır . Burada vücuda bir enjektör ile veya başka bir şekilde girilmeksizin gerekli bölge yüzeyden uyuşturulur . Buna 'topikal' anestezi de denir . Bunlar anestezi yapılacak bölgeye birkaç dakika öncesinde uygulandıklarında iğne acısının duyulmasını da engellerler . Kateter takılmasından önce , kan alınmasından önce de kullanılabilirler . Sprey şeklindeki lokal anestezik maddelerden ayrıca endoskopi ya da bronkoskopi sırasında boğazın uyuşması için de yararlanılır .
SEDASYON NEDİR? Hastayı rahatlatmak ve sakinleştirmek için kullanılır . Bilinç açıktır , geçici hafıza kaybı söz konusudur . Genellikle lokal ve bölgesel anesteziyi desteklemek amacıyla kullanılır .
ANESTEZİ YÖNTEMİ NASIL SEÇİLİR? Genel anestezi dışındaki diğer anestezi yöntemlerinde hastanın bilinci açıktır . Genel olarak anestezi türüne anestezi uzmanı hastanın görüşünü de alarak karar verir Anestezi doktoru tarafından hastanın genel durumu , hastalıkları , ameliyat yeri ve hastanın tercihi göz önüne alınarak uygulanacak anestezi yöntemi belirlenir . Ameliyat öncesi anestezi yöntemi belirlendikten sonra hasta bu konuda bilgilendirilir , olası riskler anlatılır .
ANESTEZİ RİSKİ
Tüm anestezi ve cerrahi girişimlerin bazı riskler içerdiği kabul edilir . Bu risklerin boyutu cerrahinin tipine , hastanın sağlık durumuna , anestezi ve ameliyathanelerin teknik donanımına bağlı olarak değişir . Hasta ne kadar sağlıklı ise cerrahi yaşamsal organları ne kadar az etkiliyorsa anestezi ve cerrahi riski o kadar azdır . Güvenli anestezi uygulayabilmenin ilk şartı her hasta için kendisine uygun bir anestezi planı yapmaktır . Bu planın yapılabilmesi için önce hastanın tıbbı durumu anestezi uzmanı tarafından ortaya koyulmalıdır . Bu amaçla anestezi poliklinikleri açılmıştır . Ameliyat kararı verilen hasta , mümkünse hastaneye yatmadan veya yattığı anda bu muayeneden geçer . Muayene şurasında anestezi uzmanı tarafından hastanın özellikle yaşamsal işlevleri kontrol edilir kendisine tıbbı geçmişi île ilgili sorular sorulur , gerekirse bazı laboratuar incelemeleri yaptırılır , şikayetleri ve eski hastalıkları göz önüne alınarak solunum hastalıkları , kalp hastalıkları vb . tıp dalları ile konsültasyonlar yapılır , kullandığı ilaçlar , alışkanlıkları ( sigara , alkol , uyuşturucu ) ve alerjik olabileceği maddeler belirlenir ve böylece bu polikliniklerde hastanın tıbbi durumları ve özellikleri ortaya koyulur . Bu işlemden sonra anestezi uzmanı ameliyatı yapacak cerrah ile konuşur , ameliyata ait özellikleri de tespit edip hasta için en uygun ve en güvenli anestezi yöntemini belirler ve ameliyatın tüm safhaları ile ilgili planını yapar . Genelde bu safhada ameliyat ve anesteziye bağlı risk de belirlenmiş olur .
Ulusal ve uluslar arası kuruluşlar anestezi güvenliğini ve konforunu arttırmak , riskini en aza indirmek amacı ile kurallar geliştirmiştir . Bu kurallardan bazıları ameliyathanelerin teknik donanımları ile ilgilidir . İleri teknoloji ürünü anestezi cihazları ile donatılmış , kuralların deneyimli uzmanlar tarafından uygulanıp takip edildiği ameliyathanelerde anestezi ve ameliyat riski en aza indirilmiş kabul edilir .
Bir hastanın anestezi alıp alamayacağı sorusu ile sık karşılaşılmaktadır . Bunun belirlenmesinde kesin kurallar yoktur . Hayati bir cerrahi girişim söz konusu ise sorun hastanın anestezi alıp alamayacağı değil , anestezinin en iyi şekilde nasıl ve ne türde uygulanacağı konusudur .
Risk belirlenirken hastanın özellikleri dışında; gerek anestezi gerekse cerrahi ekibin deneyimi , araç-gereç-ilaç olanakları , cerrahi girişimin aciliyeti ve niteliği birlikte rol almaktadır . Ve bu risk anestezi uzmanınca belirlenmelidir . Diğer tıp bilimleri ( dahiliye , nöroloji , çocuk v . s . ) ise hastanın dahili bir sorununun varlığını , varsa tedavisi konusunda anesteziye yol gösterici yardımı olması açısından önemlidir .
Gelişen ilaç sanayi ve teknolojik yenilikler sayesinde son 25 yıl içinde sadece anesteziye atfedilebilecek ölüm olayları dramatik bir şekilde düşmüş olup , günümüzde 1/100 . 000-250 . 000 hasta seviyelerinde olduğu kabul edilmektedir .
AMELİYATIM SIRASINDA ANESTEZİSTİM NE YAPAR?
Anestezistiniz ameliyat süresince genel sağlık durumunuzdan konforunuza kişisel olarak sorumlu kişidir . Ameliyathane içerisinde anestezist temel olarak cerrahi müdahale boyunca seçmiş olduğu anestezi yöntemi için gerekli olan anestetik ilaçların miktarım ayarlayıp size en uygun miktarda verilmesini sağlar . Kalp hızınız , kalp ritminiz , solunum sayınız , kanınızdaki oksijen miktarı , kan basıncınız , vücut ısınız gibi birçok temel hayati fonksiyonlarınızın aralıksız ve sıkı takibi ve bu fonksiyonlarda meydana gelebilecek istenmeyen değişikliklerin hızla normale döndürülmesinden anestezisiniz sorumludur . Anestezistiniz aynı zamanda vücudunuzun sıvı ihtiyacı , sıvı dengeniz ve eğer gerekiyorsa kan ve kan ürünlerinin eksikliklerinin belirlenip tamamlanmasından da sorumludur . Sıklıkla cerrahi müdahale gereken hastaların , şeker , astım , yüksek tansiyon , kalp-böbrek-karaciğer yetmezliği- . vb . başka tıbbi sorunları da olmaktadır . Anestezistiniz cerrahi müdahaleniz boyunca bu eşlik eden hastalıkların tedavisi ve kontrolüyle birebir ilgilenir doğabilecek sorunlara karşı önlemlerini alır , buna rağmen bir sorunla karşılaşıldığında soruna yönelik gerekli tedaviyi hızla uygular . Anestezi uzmanları ilaçlar , insan vücudunun işleyişi yani fizyolojisi , bir çok dahili hastalıklar , cerrahi travma ve cerrahi stres gibi konuların yanı sıra acil hastanın derlenmesi ( resusitasyonu ) . yoğun bakım ve ağrı tedavisi konulanda eğitim görmüş olduklarından sadece cerrahi müdahaleye bağımlı gelişebilecek tıbbi problemlerinizin değil aynı zamanda süregelen ( kronik ) durumunuzun da ameliyat öncesi-ameliyat sırası ve ameliyat sonrasında tedavi ve idaresini üstlenirler .
ANESTEZÎSTLERİN AMELİYATHANE DIŞINDA ÇALIŞMA ALANLARI
Anestezistler ameliyathane dışında Reanimasyon ( Yeniden Canlandırma ) adı verilen yoğun bakım ünitelerinde , ağrı tedavi ünitesinde ve akupunktur ünitesinde çalışır . Reanimasyon Ünitesinde , her türlü zehirlenmeler ( mantar , ilaç , kimyasal madde , zehirli gazlar ) , intihar girişiminde bulunan hastalar , trafik kazaları , travmalar , solunum sisteminin de etkilendiği sinir-kas hastalıkları , enfeksiyon kaynaklı solunum hastalıkları anestezistler tarafından tedavi edilmektedir . Başta kanser ağrısı olmak üzere çeşitli ağrı tedavilerinde , ağrısız doğumda anestezistler görev alırlar . Anestezistler ayrıca hastanın ameliyat sonrası ağrısının ortadan kaldırılmasında da görev alırlar .
|