 |
|
|
Güney Amerika'nın üçte birini sulayan dünyanın en büyük nehir sistemi adını savaşçı Amazon kadınlarından almıştır.
Güney Amerika'nın neredeyse Avustralya büyüklüğündeki bölümünü sulamaktadır ve okyanus gemilerinin Atlantik'ten girerek içerdeki Peru'nun Iquitos şehrine kadar (nehrin uzunluğunun yarısı) gidebilmelerine olanak sağlayacak bir derinliğe sahiptir. Denize Mississippi'den on katı daha fazla su boşaltır.
Amazon, hemen hemen tüm kıtayı geçer. Uzak yerlere yayılmış kolları Pasifik'ten yalnızca 190 km içerdeki Peru Antları'nın yükseklerinden buzullar ile beslenen göllerden başlar. Dağlardan gürleyerek inen kolları, rengini sütlü kahveye dönüştüren killi toprak ile karıştıktan sonra doğu eğimlerinde ciddi çukurlar açmıştır. Bu şimdiye kadar beyaz sular olarak bilinir. Bataklıklardaki bitki örtüsünden ayrışarak renklenen berrak siyah su kolları da vardır. Eğim azaldığında, akan su aşağıdaki düzlüğe (büyük Amazon havzasına) varmadan önce daha düzgün bir akış hızına ulaşır.
Amazon havzasındaki tropik yağmur ormanları, dağlan bir kere terk ettikten sonra nadiren 200 m yükselir ve Hindistan'ın iki katı bir alan kaplar. And Dağlarından eriyen karlar ve ağır yağmurlar, yıl içinde sık sık sel getirir. Varzea olarak bilinen İzlanda büyüklüğüne uzanan orman, aylarca 9 m civarında sele boğulmuştur ve Igapos gibi bazı bölümleri çoğu zaman su altındadır. Çoğu zaman gündüzleri 33°C ve geceleri 23 °C civarındaki ısı altında orman sıcak, nemli ve yapışkandır. Brezilya'daki Manaus yakınında, Atlantik'ten 1.200 km uzaklıkta adeta "akarsuların evlendiği" görülür ve 5 km genişliğindeki suyu siyah Negro Nehri ile suyu beyaz ana kol birleşir. Brezilya'ya doğru Amazon bu kavşaktan soma kendine özgü yapısı ile akmaya başlar ve buradan itibaren ırmağın yukarısına doğru nehri Solimoes olarak adlandırırlar.
Amazon'un aşağı tarafı düzlüğe ulaşır ve Atlantik'ten 966 km içerdeki Obidos'a kadar nehir düzgündür. Son olarak okyanusa erişmeden önce, kendisiyle güney tarafından birleşen diğer iki nehirle (Tocantis ve Para] birlikte muazzam bir kanallar labirenti oluşturur. Bir uçtan öteki uca, ağız 320 km yayılır, kanallarından ikisi Marajo adası (büyüklüğü İsviçre kadardır) ile ayrılır.
SAVAŞÇI KADINLAR
Columbus ile seyahat etmiş olan İspanyol kaptan Vicente Yanez Pinzon, 1500'de Amazon ağzım keşfe çıkmış bilinen ilk Avrupalıdır. Vicente buranın bir tatlı su denizi olduğunu düşünmüştü. Bir başka İspanyol Fransisco de Orellana, 15412'de Peru'dan başlayarak Napo Nehri üzerinde, nehrin içinde çok daha fazla seyreden ilk kişi olmuştur. Orellana, altın, baharatlar ve efsanevi altın şehir El Dorado'yu arayan Gonzalo Pizarro'nun keşif heyetinin bir parçası olarak. Ekvator'da hazırlandı. Keşif heyeti, Peru'nun balta girmemiş ormanında bataklığa saplandıklarında, San Pedro adında bir gemi inşa e> tiler ve onu Orellana kumandasında yiyecek aramak üzere görevlendirdiler. Hiçbir zaman geriye dönmeyecekti. Pizarro ve adamlan Ekvator'da konuşlanmak üzere geri dönmek için çabaladılar, fakat Orellana Amazon deltasının doğusuna doğru seyretti ve sonunda Karayip’lere ulaştı. Düşmanlık gösteren kabileler. Orellana ve adamlarının seyahatlerinde karşı karşıya kaldığı birçok tehlikeden sadece bir tanesiydi. Bu kabilelerden bir tanesi kadınlardan oluşmuş göründü. Daha soma, hikâye anlatıldığında, halkın hayalinde Savaşçı kadınlar (eski bir Yunan mitinde geçen ürkütücü dişi savaşçı kabileden sonra) Amazonlar ile ödeştirildi.
Bu nehir için daha sonra Amazon adı kullanılmaya başlandı. Fakat Orellana, nehri muazzam ölçülerinden dolayı El Rio Mar, (Nehir Denizi) olarak adlandırdı.
Dünyada hiçbir yerin, Amazon'dan daha çok bitki çeşitliği yoktur. 60 m yüksekliğindeki kule gibi ağaçlar güneş ışığım gölgelendirir ve kuru bir ormanda taban çoğunlukla, ancak çürüyen bitki örtüsünden biraz daha iyidir. Sel basmış ormanda, örneğin fundalar, ağaçlar, kapoklar hayatta kalabilmek için kökleriyle payanda atmıştır. Tüm bölümlerde, dalların çıkıntılı kabukları patlayarak pıtıcıklar verir. Sarmaşıklar ve orkideler ise maymun, tembel hayvan, sinek kuşu, papağan, dev kelebek ve yarasa gibi diğer hayvanların sığınağı olan üst dallara tutunurlar.
Denizineği ve boto (tatlı su yunusları) memeliler ile aynı şekilde, timsah benzeri kayman ve nehir kaplumbağası da suda yaşarlar. Kara hayvanları olarak da jaguar, jaguarondis, göbekli domuz, tapir, su faresi ve armodillos vardır. Ayrıca 2,500 civarında balık türü ve 1,600 civarında kuş türü yaşar.
Brezilya'daki Tapajos nehrine sınır yapan ve yaklaşık 10,000 km2 alan kaplayan Amazonias Milli Parkı da dâhil, Amazon yağmur ormanlarının belirli bölümleri koruma altındadır. Öte yandan orman tahribatı aynı oranda devam ederse, bu uçsuz bucaksız orman (dünyanın tropikal yağmur ormanlarının üçte biri) 21. yüzyılın sonunda yok olacaktır.
ŞAŞIRTICI AMAZON
Amazon (6,440 km), Nil'den sonra (6,695 km), dünyanın en uzun ikinci nehridir.
Atlantik Okyanusu'na her saniye ortalama I 16 bin ton su boşaltmaktadır, yaklaşık Zaire'den (Kongo) üç kat daha fazla, Mississippi'den on kat daha fazla ve Nil'den 60 kat daha fazla. Nehirler tarafından okyanuslara dökülen tüm suların beşte birine katkıda bulunur.
Atlantik Okyanusu'na öyle bir güçle ulaşır ki, tatlı su akıntısı kıyıdan 160 km açık mesafeye kadar belirlenebilir. Amazon'un kollarından yedisinin uzunluğu 1,600 km'den fazladır; en uzunu olan Maeira'nın uzunluğu 3,200 km'yi geçer.
DENİZE YAKLAŞIRKEN
6.440 km'lik seyahatinin sonuna doğru, Atlantik Okyanusu'na yaklaşırken yukarıdaki bulutların gölgesi Amazon'un üzerine vurur. Uçsuz bucaksız Amazon 'a ait yağmur ormanlarında ince ağaçlar güneş ışığına ulaşır.
ORMAN SAKİNİ
Kedi boyutunda kinkaju, ağaçlarda yuvalarını yapan karıncalarla beslenir. Kinkaju, kuyruğunu dallara asılmak için kullanabilir.
Resmi Gercek Boyutunda Gormek Icin Burayi Tiklayin.
KIZIL SU
Güneş ışığı, Rio Negro'nun beyaz kum ışıklarına kadar karanlık kızıl sudan geçiyor.
Resmi Gercek Boyutunda Gormek Icin Burayi Tiklayin.
KARASU
Dev bir girdap, Amazon'la birleşiyor
DEV BİR YILAN
Dünyada hiçbir yılan Amazon anakondasından daha büyük ve daha ağır değildir. Çevre kalınlığı insan gövdesi kadar olan bazı anakonda türleri 10 m uzunluğa, 225 kg ağırlığa ulaşabilir. Bununla beraber, birçok anakonda 5.5 m uzunluktan fazlasına erişmez.
Sudayken, bu dev yılanlar çamur bankolarında veya sığ havuzlarda su kuşları, kaplumbağalar, su kobayları ve tapirler gibi avları yakalamak için pusu kurmuş olarak yatarlar. Bir anakonda, boğup bütün olarak 2.5 m uzunluğunda bir timsahı dahi yutabilir ve böyle bir ziyafetten sonra haftalarca yemeksiz idare edebilir.
Yılan, yalnızca olgunluğunda yırtıcı hayvanların en ürkütücüsüdür. Genç anakondalar, bazen bir batında 760 mm uzunluğunda 70 tane yavru sahibi olabilir. Bunların birçoğu timsahlar tarafından kapılır. Olgunluğa erişenler daha sonra öçlerini alacaklardır.
|
| WwW.WeBCaNaVaRi.NeT | > .::| $ Eğitim & Öğretim $ |::. > Ödev Arşivi > Coğrafya (Moderatör: WeBCaNaVaRi)
Konu: Amazon Bölgesi.
Yazdır
Gelişmiş Arama
Nisan 24, 2008, 12:49:14 ÖS