Alazlama - Türk ve Altay halk kültüründe Ateş Tedavisi. Yalazlama (diğer bazı Türk dillerinde Alaslama veya Yalaslama) olarak da bilinir.

Anlam ve Uygulama

Hastalıkları ateşle tedavi etmek demektir. Albastı (Al/Hal/Gal yani “Ateş” anlamı da dikkate alınarak) ve Alaz Han ile bağlantılı olduğu açıktır. Belki de Alaz Han’ın yardımı istenmektedir. Tören başlarken Alaz! diye bağırılması bunun açık bir göstergesidir. Alaz kelimesinin Amin! ile eşdeğer olduğu da öne sürülen başka bir görüştür. Kırmızı bir bez parçası yakılıp hastanın etrafında dolaştırılır. Ateşin temizleyici ve sağaltıcı bir varlık olduğu inancının bir sonucudur bu durum. Alazlama işlemi akşam karanlığında yanan ilk ışıkla birlikte başlatılır. Bir şeyin üzerinden alev geçirmek demektir. Cansız nesneler aleve tutulur. Canlı varlıkların ise simgesel olarak, değmeyecek bir mesafeden üzerinden geçirilerek dolaştırılır. Ateş, kötü ruhları korkutur ve onları kaçırır. Yıldırım çarpmış ağacın yanan parçalarıyla evin tütsülenerekj kötü ruhların kovulmasına Arçı adı verilir.

Alazlama, bazı Türk boylarında geniş bir şekilde yayılmış olan bir tören şeklidir. “Al” sözcüğüyle aynı kökten olma fikri, araştırmacılarda, “Al” ruhunun, ateşle bağlantısı olduğu kanaatini uyandırmıştır. Altay ve Yenisey şamanları, törenin başlama zamanında, “Alaz” diye bağırırlardı. Alaz’ın Sami dilindeki anlamı, “Amin” demektir.[1]

Başkurtlar ve Oğuzlardaki “Alazlama” töreni, kırmızı bir bez parçası yakılıp hastanın başının etrafında, “alaz alaz” diye dolaştırılarak yapılır. Bu daha çok bir tedavi şeklidir. Altay ve Yenisey Türklerinde ise merasim başlayacağı zaman şaman, Ardıç ve kutsal bir başka ağacın parçasını duman içine atıp yakar.

V. Radlov’un açıklamasından anlaşıldığına göre, Anadolu Türklerinde “Alazlama”, kızgın demirle dağlamak anlamına gelir. Anadolu uygarlıklarına dair araştırmalar, onun eski Şamanizm ve ateş kültü ile derin bağlantılı olduğunu ortaya çıkarmaktadır. Burada da “Alazlama” bir tedavi şeklidir. Anadolu’nun bazı yerlerinde, “Alazlama” akşam karanlığında yanan ilk ışığa bakılarak yapılır. Azerbaycan şivelerinde, hastalanmak anlamında kullanılan “Alızdamak” sözü de “Alazlama” dolayısıyla da “Al” ruhuyla bağlantılıdır.

Etimoloji

(Al/Hal) kökünden türemiştir. Alaz sözcüğü ateş, alev demektir. Kırmızılık ve kandırma anlamları vardır, belki de kötü ruhların kandırılmasını ifade ediyor olabilir mecazen.