Alabaş - Alabaş Nedir - Alabaş Yetiştiriciliği


1. Ekonomik önemi, Anavatanı ve Yayılma alanları
Lahana grubu sebzeler içinde yer alan alabaş, gövde üzerinde oluşan yumrusu yenen bir sebze türüdür. Ülkemizin Doğu Anadolu bölgesinde yetiştiriciliği yapılmaktadır. Ancak üretim alanın ve miktarı çok düşüktür. Bu yüzden ülkemizde ekonomik anlamda üretilip tüketilmemektedir.

Alabaş dış ülkelerde de fazla üretilmez. Anavatanı kesin olmamakla birlikte batı Avrupa Olduğu sanılmaktadır. Ülkemizdeki üretim alanı ve üretim miktarı hakkında kayıt bulunmamaktadır.

2. Morfolojik özellikleri
2.1. Kök
2.2. Yumru
2.3. Yaprak
2.4. Çiçek
2.5. Meyve

Alabaşın lahana grubu sebzelerden ayıran özelliği sebze olarak değerlendirilen gövdesinin depo haline gelmesidir.

2.1. Kök
Ekimden sonra tohumlar 5-7 gün içinde çimlenir ve bitkiler toprak yüzeyine çıkarlar. Toprak altında ana kazık kök ve bu kazık kök üzerinde saçak kökler oluşur. Köklerin boyu toprak yapısına ve yetiştirme dönemindeki ekolojik koşullara bağlı olarak değişmektedir.

2.2. Yumru
Çimlenen alabaş tohumlarında, kotiledon yapraklardan sonra gövde dokularının kalınlaşması ile birlikte sebze olarak değerlendirilen gövde şişkinleşerek yumru oluşur. Alabaşta yumru toprak yüzeyinden 3-5 cm yukarıda gövdenin şişkinleşmesinden meydana gelir. Alabaşta yumru rengi açık yeşil veya maviye çalan eflatun renkli olabilir. Yumrular bitkinin gövdesi durumundadır. Erkenci çeşitlerde yumru ağırlığı 250-300 gr, geççi çeşitlerde ise bir kg’a kadar çıkabilir. Yumruların hasadı gecikirse irileşir ve ağırlıkları 2 kg’a kadar ulaşır.

2.3. Yaprak
Yapraklar yumrunun üst kısmından çıkar. Yaprak sapları lahana grubu sebzelerin yaprak saplarından daha uzun, ancak yaprak ayası daha küçüktür.

2.4. Çiçek
Sebze olarak değerlendirilen yumru gövdesinin üst kısmının orta kısmından çiçek sürgünleri çıkar. Çiçeklenme ve çiçek organlarının şekli lahana grubu sebzelerin genel özelliğine uyar. Çiçek sürgünleri 100 cm’ye kadar boy alabilirler.

2.5. Meyve
Alabaş meyvelerinde diğer lahana grubu sebzelerin meyve özelliklerine benzer.

3. Tohum ve Çimlenme özellikleri
Alabaş tohumlarının büyüklüğü ve rengi daha çok karnabahar tohumlarına benzer. 1000 tane ağırlığı 3-4 gr arasında değişmektedir.

4. Yetiştirme İstekleri
4.1. İklim istekleri
4.2. Toprak isteği

4.1. İklim istekleri

Sıcaklık alabaş yetiştiriciliğinde büyük önem taşır. Çimlenmeden sonra bitkilerin 10 °C’ nin altında bir hafta kalması halinde bitkiler yumru oluşturmaz. Ancak sıcaklık istekleri bilinmemektedir. Ancak sıcaklığın optimum 22° C olması istenir. Hassas olmayan geççi çeşitler 5° C civarındaki sıcaklıklarda bile çiçeklenemez.

Uzun gün koşulları çimlendirmeyi hızlandırır. Nem çok önemlidir kurak havalarda yumru gelişmesi yavaşlar, çatlamalar görülür. Yüksek nemde kalite ve verim artar.

4.2. Toprak isteği

Alabaş her toprakta yetişebilir. Ancak iyi gelişme için besin maddelerince zengin toprak pH’sı 5.6-7 civarında olması gerekir.

5. Yetiştirme şekli
5.1. Toprak hazırlığı, ekim, dikim ve bakım işleri
5.2. Gübreleme

Alabaş yetiştiriciliği doğrudan tohum veya fide dikimi ile yapılır. Soğuk bölgelerde fide ile üretim yaygındır.

5.1. Toprak hazırlığı, ekim, dikim ve bakım işleri

Alabaş yetiştirecek alan sürülür, gerekli gübre atıldıktan sonra yetiştirme yerleri ekim dikime hazır hale getirilir. Tohumların ekileceği veya fidelerin dikileceği yerlere 60-70 cm aralıklarla açılır. Doğrudan ekim yapılacaksa sıcak bölgelerde sonbahar, soğuk bölgelerde ilkbahar ekim için uygundur. Hasat dönemine kadar kültürel işlemler aksatılmadan yapılmalıdır. İkinci yetiştirme dönemi soğuk bölgelerde uygulanan fide ile yetiştirmedir. Sıcak veya ılık yastıklar hazırlanır. Tohum ekiminden yaklaşık 4-6 hafta sonra yastıklara ekilen tohumlardan oluşan fideler dikim büyüklüğüne gelirler. Dikim büyüklüğüne ulaşan bu fideler dikkatli bir şekilde sökülerek aynen tohumda olduğu gibi karıkların boyun noktasına çamura dikilir.

Gerek doğrudan gerekse fide ile yapılan yetiştirme yönteminde düşük sıcaklıklara hassas olan bitkiler düşük sıcaklık koşullarında tutulmamalıdır.

5.2. Gübreleme

Alabaş yetiştiriciliğinde aşırı derecede N’li gübre uygulaması vegetatif gelişmeyi hızlandırır, hasat gecikir ve yumrularda yarılma görülür. Dekara kg N, 10-15 kg P2O5 ve 20-25 kg K2O bir defada ekim ve dikimden önce verilmelidir. Potasyumlu gübre verilmemelidir.

6. Olgunluk, Hasat ve Depolama
Alabaş yumruları fazla irileşmeden hasat edilmelidir. Hasadın gecikmesi yumruların koflaşmasına neden olur. Genellikle iri olmayan yumrular tercih edilir. Erkenci alabaş yumruları düşük sıcaklıklarda 2-5 hafta sonbaharda hasat edilen geççi alabaş yumruları ise yaklaşık 2 aya kadar saklanabilir.

7. Verim
Alabaş yetiştiriciliğinde ekim zamanı çeşit özelliği ve bitkiler arası mesafeler dekardan alınan alabaş verimini etkiler. Dekardan ortalama 2-5 ton arasında değişen alabaş yumrusu elde edilir.


8. Tohum üretimi
İlkbahar döneminde yetiştirilen erkenci çeşitler hasat olgunluğuna geldiklerinde hasat edilemezse gün uzunluğu ve sıcaklığın artması ile alabaş bitkileri generatif döneme geçer. Yumrunun üst kısmında sürgünler meydana gelir. Daha sonra bu sürgünler zerinde çiçekler meydana gelir. Tozlanma böcekler ile olur. Bitkiler diğer lahana grubu sebzelerdeki gibi çiçeklenerek tohum bağlar. Lahana ve karnabaharda olduğu gibi hasat olgunluğuna gelmiş tohumluk bitkiler hasat edilip harmanlanarak tohumlar elde edilir.

Sonbaharda yetiştirilen geççi çeşitlerde ise ya tohumluk alabaş yumrular bir başka yere şaşırtılır veya esas yetiştirme yerlerinde bırakılır. Çiçeklenen, meyve ve tohum bağlayan alabaş bitkileri hasat olgunluğuna geldikten sonra yukarıda belirtildiği gibi hasat edilirler. Dekardan ortalama 20-50 kg arasında tohum elde edilir