Pamukçuk hastalığının etkeni, bilimsel adı Candida albicans olan ve ağız boşluğunda insana zarar vermeden bulunabilen mikroskobik bir mantar türüdür. Çeşitli hastalıkların ortaya çıkması, yetersiz beslenme, uzun süre antibiyotik kullanma gibi vücut direncini azaltan etkenler bu mantarı hastalık yapıcı hale getirir. Vücut direnci azalınca gelişmek için uygun bir ortam bulan mantar hızla koloniler oluşturarak çoğalır. Bu koloniler dil ve yanağın iç yüzeyi gibi ağzın büyük bir bölümünü kaplayabilir. Kızarmış ağız içi mukozası üstünde mercimek büyüklüğünde beyaz alanlar pamukçuğun tipik lezyonlarını oluşturur.

Lezyonlar özellikle başlangıç evresinde seyrek ve küçük olduğundan, gelişen bu mantar kolonileri beslenme sonrasında dil kenarları ve dişetlerinde kalmış süt kesmikleriyle karıştırılabilir. Ama pamukçuk odakları temizlenmeye çalışılırsa ağız mukozasına sıkıca yapıştıkları ve bulundukları yerlerden ayrılmadıkları görülür.

Pamukçuk lezyonları ağrılı değildir. Ağız içiyle sınırlı kalan bir enfeksiyon ağır sorunlara yol açmadan geçebilir. Ama bazen mukoza şişliği ve kolonilerin genişlemesi hafif bir ağrıya yol açar. Bu ağrı özellikle bebek meme emerken dil ve yanakların memeye yaslanarak baskı altında kalması sonucu artar. Ağrı duyan bebek ağlar ve çoğu zaman meme almayı istemez. Bu dolaylı etki bebeğin daha az beslenmesine, genel durumunun daha da bozulmasına ve mantarların gelişmesine uygun bir ortam hazırlayarak lezyonların yaygınlaşmasına neden olur. Hastalığın giderek ağırlaşan sonuçlarını engellemek için hemen tedaviye geçilmeli ve lezyonların yaygınlaşması engellenmelidir.

• Tedavi – Pamukçuk tedavisinde doğrudan mantar kolonilerini, yani beyaz alanları kaldırmaya yönelik girişimden kaçınılması gerekir. Çünkü bu tür girişimler mantarı uzaklaştırmaya yaramaz. Geride kalan üzeri soyulmuş kırmızı ve ağrılı yüzey mantarın daha kolay gelişebileceği bir ortam oluşturur. Süt çocuğunun ağzı mukozayı örselemeyecek biçimde günde birkaç kez ve en iyisi beslenmeden sonra mikrop öldürücü çözeltilerle temizlenmelidir. Kullanılabilecek çözeltiler arasında metilen mavisi ve borik asitin gliserindeki yüzde 1′lik çözeltisi sayılabilir. Bu tedaviye mantar öldürücü bir ilaç da eklenmelidir. Bu tip ilaçlar günümüzde pamukçuğa karşı yaygın biçimde kullanılmaktadır. Bunlar hap biçiminde alınabileceği gibi doğrudan hasta mukoza üzerine de uygulanabilir. Pamukçuğun tedavisi oldukça basittir ve geç kalmadan başlatılan tedavi hızla etkisini gösterir. Tersi durumlarda lezyonlar genişler; yutak, solunum yolları ve sindirim sistemini de içerebilecek ölçüde yaygınlaşır.

Tedavisi çok kolay olan pamukçuğun ağır ve tehlikeli durumlar yaratmasına fırsat tanımak gerçekten çok büyük bir hatadır.