a) Derin diş çürüğü: Kesik kesik ağrı ile vasıflıdır. Provokasyonla da ağrı uyanır. Şekerli ve asitli gıdalar ağrıyı deklanşe ederler. Ağrı kısa bir sürede veya provakatör faktörün ortadan kalkması ile kaybolur. Muayenede derin bir çürük tesbit edilmesi ile teşhis konur.
b) Konjeksif akut pulpit: Hiperemik pulpit: Spontan ve provoke ağrılar söz konusudur. Konjestionu artıran sebeplerle spontan ağrılar meydana gelir. Ağrılı diş hasta tarafından rahatlıkla lokalize edilir. Tahammül edilmez ağrılar olur. Ağrı, sebep olan dişin bağlı olduğu trigemenus sahasına yayılır. Ağrı başlangıcı tedrici sonra süratlidir. Hiperemik safha süratle seröz safhaya inkilap eder. Harici tesirler, soğuk, sıcak ve travma ağrıyı ortaya çıkarır veya şiddetlendirir. Ağrıya sekretuvar ve vazamotor bozukluklar da iştirak eder. Ağrılı krizler oldukça uzun sürer ve tedrici olarak sona erer. Ağrı krizleri tekrarlayıcı özelliktedir. Faraday akımına az hassastır. Intra oral muayenede çürük diş tesbit edilebilir. Perkusyonda ağrı vardır. Yalnız çürüksüz pulpit vakalarının da olabileceğini hatırdan çıkarmamak lazımdır. Bütün bu belirtilere rağmen iyi bir klinik ve radyolojik muayene yapılması zaruridir.
Tedavi: 1) Asit arsenniö ile pulpa nekrozu
2) Anestezi altında derhal pulpektomi
3) Pulpanın vitalitesini koruyucu tedavi. Pulpa ile temas temin edecek tarzda, antibiotik, kortıkosteroıt, anestezik ve eksipian ihtiva eden bir pat tatbiki ile bu iş gerçekleştirilebilir. Diş ihtimamla izole edilir. Steril frezlerle lokal veya rejyonal anestezi altında kavite hazırlanır. Bu esnada pulpaya iyice yaklaşılmış veya pulpa açılmış olabilir. Kavite serum fizyolojik yıkanır. Bir antiseptikle bu alkol iyode olabilir, hafifçe atuşman yapılır. Terkibi yukarıda bildirilen pat küçük bir pamuk meçle kaviteye tazyiksiz olarak konup üzeri geçici bir dolgu maddesi ile iyice kapatılır. 7 gün sonra pansuman çıkarılır. Bu defa yukarıdaki pat yarı yarıya oksit dö zenk öjenol karışımı ile karıştırılıp direkt «olarak kaviteye doldurulur Bu müdahaleden 2-3 hafta sonra yapılan 3 üncü seansta bunun üzerine kesin, nihai dolgu konur. İyi ve doğru bir teknik tatbik edildiği takdirde residiv veya pulpa mortifikasyonunun görülmediği iddia edilmektedir. T3u metot dişin ve pulpanın korunması ağrının derhal kesilmesi gibi avantajlara sahiptir.
c) Pürülan pulpit: Ağrı zonklar gibidir. Ağrı soğukta geçer, sıcakta artar. Ağrılı diş genellikle hasta tarafmdan lokalize edilemez. Yüksek faraday akımı hassasiyete sebep olur. Perkusyon şiddetli ağrı uyandırır. İntra oral muayenede pulpası açık olmayan derin bir çürük müşahade edilir.
d) Konjestif akut monoartrit: Şiddetli pulsatif karakterde, pa-roksistik, çiğneme veya dilin teması gibi hafif provokasyonlarla şiddetlenen ağrı mevcuttur. Ağrı, ısı değişiklikleri ile de değişir. Hasta, karakteristik bir şekilde dişinin uzadığından bahseder.
Muayenede çürük veya dolgulu bir diş görülür. Axial perkusyon ağrılıdır.
Tedavide ya konservatif yol veya radikal yani cerrahi müdahale söz konusudur.
e) Stomatitler ve mukoza ülserasyonlari: Ağız içinde stomatit veya mukoza ülserasyonuna ait klinik bulgular müşahade edilir. Et-yolojik tedavi yapılır.
f) Alveolit: Çekim komplikasyonu olarak çekimden 2-3 gün sonra şiddetli ağrı ile ortaya çıkar. Ağrının şiddeti ve intişarı değişiktir. Klinikte 2 şekilde görülür.-
1 — Süpüre şekil
2 — Kuru şekil (Dry socket)
Her iki şekilde de alveolün iltihabı ve hatta lokalize bir osteit söz konusudur. Ağrı günlerce hastayı rahatsız eder.
Tedavi: a) Alveol oksijenli su ile temizlenir.
b) Lokal antibiotik tatbikatı yapılır. Antibiotikler toz halinde kullanılabileceği gibi alveolkon’u şeklinde de kullanılabilir.
c) Eugenol – scuroforme patı alveole tatbik edilir. Ağrı geçmediği takdirde periarteriel Novocain:
— Perifasyal (fasyal arter etrafma)
— Peritemporal yapılır. (Superfisyal temporal arter etrafma)
Bu işlemler yapılırken sistematik olarak anelj ezikler de verilmelidir.
g) Dişsizlerin nevraljisi: Bazı yaşlı şahıslarda dişlerin çekiminden bir süre sonra çekilmiş diş sahalarında ağrı müşahade edilir. Dişsizlerdeki bu ağrıyı çekim nöromu ismi ile adlandıranlar da vardır. Ekstremite amputasyonlarmdan sonra görülen ağrılara benzetilmektedir. Ağrı olan bölgedeki kemiği kürete etmek faydalı olmaktadır.
h) Artikulasyon bozukluğuna bağlı ağrılar (costens sendromu)
i) Çene tümörleri, bilhassa süratli inkişaf gösteren habis tümörlerde yaygın bir ağrı vardır.