Afganistan’ın Coğrafi Ve Ekonomik Konumu

AFGANİSTAN’IN COĞRAFİ VE EKONOMİK KONUMU

1- Coğrafi Konumu
Ortaasya , Hindistan ve Ortadoğunun kesiştiği bir alanda bulunan Afganistan 650.000. km2 yüzölçümü ile kuzeyden Türkmenistan, Özbekistan, Tacikistan, doğudan Çin (Doğu Türkistan), güneyden de Pakistan ve batıdan da İranla komşudur. Kuzeyden üç Ortaasya Cumhuriyeti ile 2000 km, güneyden Pakistanla 1700 km’lik bir sınırı paylaşmaktadır. Ülkenin en batısıyla en doğusu arasındaki mesafe ise 9000 km’dir. Dağlık bir ülke olan Afganistan’ın en büyük kentleri sırasıyla Kabil, Kandahar, Herat, Mezarı Şerif, Kunduz, Celalabad, Faryab’dır.
Afganistan doğudan İncevahan koridoru ile 240 km ile birlikte doğu batı yönünden yaklaşık 1280 km, kuzeyden güneye 970 km uzunluğundadır. Doğudan güneye Pakistan sınırı 1810 km, Batıdan İrana 816 km, kuzeyden Türkmenistan, Özbekistan, Tacikistan 1680 km dir. Hiç kıyısı olmayan Afganistan’a en yakın deniz 480 km güneyde olan Umman Denizi’dir. Kuzeydeki yayla büyük ölçüde çöller ve yarı çöllerle kaplıdır. İki bölge arasında Himalaya dağlarının uzantısı olan Hindukuş dağlarını da içine alan 414.400 km2 dağlık alan bulunur. Genel olarak yarı kurak, bozkır ikliminin egemen olduğu Afganistan’da kışlar çok soğuk yazlar ise çok sıcak geçer. Ancak oradaki dağlık bölgelerde kutup altı kuşağı özellikleri görülür. Kışlar dondurucu, yazları kısa ve serin olur. Güney batıdaki Celalabad’ta Temmuz ayı sıcaklığı zaman zaman 49Co ulaşır.
Afganistan ve Güney Türkistan hududları Anglo-Rus ittifakı tarafından tayin edilmiştir. Pakistan ile Duran hattı ve İran’la sınırlar çizilmiştir. Kuzeyden Amu Derya’sıyla Türk Cumhuriyetleri ile sınır olmuştur. Güney Türkistan büyük Türkistan’ın bir parçasıdır. Güney yani Pakistan’la Afganistan sınırı olarak bilinen Durran hattını Regway ve Durrand isminde iki Anglo tayin ederken İranla Afganistan sınırını Fahreddin Paşa çizmiştir. Bu belirlemeyle Horasan şimdiki Afganistan ve Güney Türkistan topraklarında olmasına rağmen Meşhed ili dahi İran’a bırakılmıştır.
Güney Türkistan’ın % 60’ı ekilir. Geri kalan kısmı ise sarp dağlıktır. Hindukuş dağları Tirbendi Türkistan ve Baba dağları gibi çeşitli isimlerle kuzeydoğudan kuzeybatıya uzanıp Afganistan’ın belkemiğini oluşturur. Orta kısım başşehri Bamyan yazları çok serin olup, Hazara Türkleri yaşamaktadırlar. Kuzeyde ise Türk boyları Turanlılar ikamet etmektedir.
Irmaklar: Türkler her nerede yaşadıysa ırmaklara yakın yerlerde ikamet etmişlerdir. Bunlardan biri de Amu Derya ırmağıdır. Amu Derya Afganistan’daki Pamir Dağlarından başlayıp Tacikistan, Özbekistan, Tükmenistan’dan geçerek Aral gölüne dökülür. Uzunluğu 2400 km’dir. Kökçe ırmağı ise Pamir dağından başlar. Kunduz ırmağı Hazaracat Bamyan’ından geçip Amu Derya ırmağı ile birleşir. Uzunluğu 480 km’dir. Taşkorgan ırmağı Hazaracat’tan başlayıp Ergenekon çöllerine kadar varır. Uzunluğu 190 km’dir. Belh ırmağı Hazaracattan başlayıp tarihi Belh şehrine akar ve uzunluğu 480 km’dir. Serpul ırmağı Orta Türkistan’daki dağlardan süzülerek Şıbırgan’a akar, uzunluğu 320 km’dir. Kaysar ırmağı Türkistan dağlarından başlayıp Maymane ve Andhoy’a dökülür. Uzunluğu 320 km’dir. Herat ırmağı Hindukuş dağlarından başlayıp İran’dan geçip Türkmenistan’a dökülür. Uzunluğu 650 km’dir. Margab ırmağı Tribendi Türkistan’dan başlayıp Afganistan’dan geçip, 700 km. Afganistan, 700 km de Türkistan’dan geçer. Hilmend ve Argandap ırmakları Hazaracattan başlayıp İran topraklarına akar. Hilmen ırmağının uzunluğu 1300 km, Argandap ırmağı 56 km’dir. Kabil ırmağı Kabil dağlarından başlayıp Pakistan topraklarında Sın ırmağı ile birleşir. Uzunluğu 350 km’dir.
Ülkenin büyük kısmı ise ilkbahar yağmuru ile sulanır. Ülkenin gerçek ormanları güneyde yer alır. Orta kesimdeki dağlarda fıstık ağaçları yetişmektedir.
Afganistan’ın komşuları ile ticari ve gidiş gelişte şu gümrükler kullanılmaktadır; Pakistan’la sınır olan Celalabad kentinde Hayber gümrüğü, İran ile İslamkala , Türkmenistan’la iki gümrük olup birisi Heratta Turgundi ve Faryab ilçesi dir.