Avrupa'nın en geç sanayileşen ülkelerinden biri olan Almanya, 19. yüzyılın ilk yarısında art arda fabrikaların kurulmasıyla vahşi kapitalizm dönemini yaşamaya başladı. Küçük yaşta çocuk işçiler çok kötü koşullarda düşük ücretlere çalıştırılıyordu. Genç neslin sağlığının giderek bozulması, askere alacak sağlıklı genç erkek bulmakta zorlanmaya başlayan orduyu tedbirler almaya yöneltti.

Kapitalizmin gelişmesi

Almanya 1815'de ekonomik bakımdan diğer Avrupa ülkelerden çok geride bulunuyordu ve uzun savaşlardan çok zarar görmüştü. Ülkenin geneline hâlâ feodal üretim ilişkileri hakimdi. Nüfus 25 milyondu ve büyük kısmı tarımla uğraşıyordu.

1816/17 yıllarında hasadın iyi gitmemesi üzerine büyük bir açlık yaşandı ve çok sayıda köylü açlıktan ölmemek için Amerika'ya göç etti. Bu dönemden sonra Almanya'da zengin kömür yatakları keşfedildi; buna bağlı olarak sanayi, ticaret ve ulaşım hızla gelişmeye başladı. Alman devletleri arasında gümrük birliği sağlandı, büyük şehirler arasında hızla demiryolları inşa edilmeye başlandı.

Almanya'da "kömür ve demir" çağının başlamasıyla birlikte hızla modern sınıflar oluştu. Özellikle kömür havzalarında ve fabrikaların bulunduğu yerlerde işçiler yoğunlaşmaya başladı. İşgücü açığının kapatabilmek ve daha fazla kâr elde edebilmek için kapitalistler çocuk işgücünü yoğun bir şekilde sömürmeye başladılar.

Çocuk emeği

Çocuk işçiler fabrikalarda son derece ağır koşullarda çalıştırılıyordu. Günde en az 13 saat çalıştırılan çocukların beden ve ruh sağlıkları hızla bozuluyor, okula gidemedikleri için okuma yazma bile öğrenemiyorlardı. Aldıkları ücret ise açlıktan ölmemelerine ancak yetiyordu.

Bu durum 1828 yılında Prusya Genelkurmay Başkanı Heinrich Wilhelm von Horn'un dikkatini çekti. Ülkenin pek çok yerinde askere alınacak sağlıklı genç bulma sıkıntısı yaşanıyordu. Bu raporu dikkate alan Prusya kralı III. Friedrich Wilhelm, Prusya krallığında çocuk işgücü çalıştırılmasına belli kısıtlamalar getirilmesi için bir kanun hazırlanmasını emretti.

Bu kanun ancak dokuz yıl sonra, 9 Mart 1839 yılında kabul edilebildi. Kanun çıkartmakla görevlendirilen içişleri, kültür, ticaret ve savaş bakanlıkları arasında yaşanan yetki savaşına, kapitalistlerin sergilediği büyük direniş de eklenince, kanun taslağı ancak 1835'de hazırlanabilmişti.

Sömürü sürüyor

Çocuk işgücü çalıştırılmasını düzenleyen kanun, 9 yaşına kadar olan çocukların fabrikalarda, madenlerde ve dökümhanelerde düzenli olarak çalıştırılmalarını yasaklıyordu. 16 yaşın altındaki gençlerse günde 10 saatten fazla çalıştırılamayacaklardı. Yine 16 yaşın altındaki gençlerden en az üç yıl okula gittiğini belgeleyemeyenler, "anadillerini akıcı bir şekilde okuyamayanlar" ve "yazmayı öğrenmeye başlamayanlar" fabrikalarda çalıştırılamayacaktı.

Bünyesinde bir okul bulunduran ve gençlere gereken eğitimi vermeyi garanti eden fabrikalar, bu yasaktan muaf tutulacaktı. Gençler saat 21:00 – 05:00 arasında, pazar ve tatil günlerinde de çalıştırılamayacaktı.

Yerel polis ve okul müdürlükleri, kanunun uygulanmasında kontrol görevi üstleneceklerdi. Yasanın ihlali durumunda çeşitli yaptırımlar öngörülmüştü. İlgili bakanlıklar "Fabrika İşçilerin Ahlak ve Beden Sağlıklarının Korunması" başlıklı çeşitli yönetmelikler çıkarmışlardı.

Bavyera Krallığı'nda ve Baden Dükalığı'nda 1840 yılında, diğer Alman devletlerinde de 1860'lı yıllarda benzer yasalar çıkartıldı. Alman işçi sınıfının mücadelesinin yükselmesiyle birlikte, işçi haklarında da gözle görülür iyileşmeler yaşandı.